Văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội là một bộ phận của văn hóa chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, là chất lượng tổng hòa hệ thống nhân cách chính trị của người giảng viên, học viên và của tập thể quân nhân, của hệ thống giá trị và hệ thống hoạt động sư phạm quân sự. Văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội phản ánh năng lực sáng tạo của chủ thể văn hóa sư phạm quân sự vì mục tiêu, lý tưởng của Đảng và lợi ích của dân tộc, đồng thời chịu sự tác động và chi phối bởi trình độ và đặc trưng của văn hóa dân tộc Việt Nam. Để góp phần thúc đẩy sự phát triển văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội, cần tập trung quán triệt và thực hiện tốt các định hướng quan trọng.

Định hướng phát triển chung

Trước hết, cần quán triệt và thực hiện nghiêm đường lối, quan điểm của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa, quan điểm của Đảng về chiến lược xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam trong thời kỳ mới. Bám sát yêu cầu nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị, trên cơ sở định hướng chung, tập trung quán triệt sâu sắc và thực hiện tốt 5 nội dung giải pháp của Chỉ thị số 355-CT/QUTW, ngày 20-4-2017, của Quân ủy Trung ương “Về việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác văn hóa, văn học, nghệ thuật trong quân đội giai đoạn hiện nay”, đó là:

- Tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ X; Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII, Chỉ thị số 87-CT/QUTW của Thường vụ Quân ủy Trung ương về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” gắn với thực hiện Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”; Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

- Lãnh đạo, chỉ đạo, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ, chiến sĩ, văn nghệ sĩ, trước hết là cấp ủy, cán bộ chủ trì, cán bộ chính trị các cấp về vai trò của văn hóa, văn học, nghệ thuật trong giai đoạn hiện nay.

- Tổ chức chặt chẽ, điều chỉnh, đổi mới, phát huy hiệu quả các thiết chế văn hóa, các cuộc vận động, cuộc thi, liên hoan, hội diễn, tổng kết, giao lưu văn hóa, biểu diễn nghệ thuật, tham gia sự kiện quốc gia, quốc tế đúng đường lối đối ngoại của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của Bộ Quốc phòng.

- Xây dựng, quy hoạch đào tạo, bố trí, sử dụng đội ngũ cán bộ văn hóa, văn học nghệ thuật đủ số lượng, có chất lượng, bảo đảm tính kế thừa, kế tiếp giữa các thế hệ, đáp ứng thực tiễn, nhiệm vụ chính trị của quân đội.

- Tổ chức chặt chẽ, chủ động tích cực đấu tranh chống quan điểm sai trái trong hoạt động văn hóa, văn học, nghệ thuật, sự xâm nhập của các ấn phẩm độc hại, gây hủy hoại đạo đức xã hội…

Phát triển nhân cách chính trị

Phát triển văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội trước hết là phát triển nhân cách chính trị của cá nhân (văn hóa công dân) và tổ chức trong nhà trường quân đội. Trong Quân đội nhân dân Việt Nam, trong đó có nhà trường quân đội, nhân cách chính trị của cá nhân và tổ chức được biểu hiện thông qua nhân cách cá nhân của quân nhân và tập thể quân nhân với những yếu tố thuộc về phẩm chất, năng lực của người quân nhân cách mạng với lý tưởng từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu và niềm tin tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng. Nhân cách chính trị quân nhân trong môi trường sư phạm quân sự là nội dung cốt lõi bên trong của văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội.

Phát triển nhân cách chính trị của quân nhân là hoạt động nhằm không ngừng nâng cao tri thức, trình độ chính trị của người quân nhân cách mạng; năng lực thực tiễn của cá nhân trên từng cương vị công tác gắn với mức độ hoàn thiện nhân cách theo yêu cầu nhằm hướng tới sự giác ngộ cách mạng của quân nhân làm cơ sở cho xây dựng quân đội vững mạnh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Nhân cách chính trị cá nhân trong nhà trường quân đội chịu sự chi phối, tác động của nhiều yếu tố: lý tưởng cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, động cơ và lợi ích chính trị của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, các yếu tố truyền thống xây dựng chiến đấu và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam và truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.

Phát triển nhân cách chính trị tổ chức trong quân đội, trước hết phải xuất phát từ những vấn đề có tính nguyên tắc là Quân đội nhân dân Việt Nam được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt, sự quản lý của Nhà nước Việt Nam. Với ý nghĩa đó, phát triển nhân cách chính trị tổ chức trong nhà trường quân đội trước hết là hoạt động không ngừng đổi mới nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng các cấp; thường xuyên đổi mới phương pháp, tác phong công tác của đội ngũ cán bộ, gắn liền với trách nhiệm tổ chức chỉ huy, quản lý đơn vị và đề cao hiệu quả công tác của các cơ quan, đơn vị.

Với loại hình tổ chức tương đối đặc thù, tại các nhà trường quân đội còn có tổ chức Hội đồng quân nhân, tổ chức Đoàn Thanh niên, Công đoàn, Phụ nữ. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn mà các tổ chức này duy trì những hoạt động nhằm điều chỉnh, tác động tới nhân cách của quân nhân trong tổ chức mình để thực hiện có hiệu quả mục tiêu đã được xác định. Đây cũng là các diễn đàn nhằm bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở, phát huy sức mạnh của các tổ chức trong thực hiện nhiệm vụ chính trị trung tâm của đơn vị là dạy học và nghiên cứu khoa học.

Nhân cách chính trị tổ chức trong nhà trường quân đội chịu sự chi phối của nhân cách cá nhân là những quân nhân, đặc biệt là cá nhân giữ vai trò quan trọng là lãnh đạo, chỉ huy, trước hết là nhân cách của người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên các cấp. Vai trò của Giám đốc (Hiệu trưởng), Chính ủy có ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhân cách của người quân nhân, đặc biệt là đối tượng học viên. Lãnh đạo, chỉ huy trong nhà trường quân đội không chỉ là người lãnh đạo, quản lý thuần túy mà còn giữ vai trò là người thầy, người hướng dẫn thực hành các hoạt động sư phạm quân sự, là người đồng chí, đồng đội đồng cam cộng khổ, điều này tạo nên nét đặc thù riêng có của nhân cách chính trị tổ chức trong văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội.

Phát triển hệ giá trị chính trị

Văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội thể hiện tính định hướng cao về chính trị tư tưởng gắn với sự tôn trọng và đề cao tính khoa học, đây là vấn đề quan trọng trong triết lý chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Phát triển các giá trị chính trị trước hết phải làm cho các chủ thể chính trị quán triệt sâu sắc và nhận thức đầy đủ triết lý chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam, bồi dưỡng lý tưởng cao đẹp cho quân nhân, với khát vọng được cống hiến ngày càng nhiều hơn, rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân. Những yếu tố thuộc về phẩm chất chính trị như mục tiêu, lý tưởng chiến đấu cao đẹp, tinh thần anh dũng sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng và tình cảm cao đẹp làm nên sức mạnh chiến đấu của quân đội.

Tính định hướng cao về chính trị tư tưởng trong nhà trường quân đội luôn gắn với sự tôn trọng và đề cao tính khoa học và điều này làm nên tính đặc thù của văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội. Môi trường sư phạm đặt ra yêu cầu mọi hoạt động của nhà trường phải là sự kết tinh trí tuệ có hàm lượng khoa học cao và nhà trường phải làm mẫu, đi trước đơn vị. Vì vậy, phát triển môi trường sư phạm quân sự đặt ra yêu cầu không chỉ dừng lại ở việc huấn luyện cho quân nhân thực hiện tốt nhiệm vụ chuyên môn, mà quan trọng hơn là phải biết thực hiện tốt vai trò của người chỉ huy quản lý, đồng thời là nhà sư phạm với khả năng nhận thức và giải quyết những vấn đề thực tiễn theo yêu cầu nhiệm vụ trong phạm vi chức trách trên cơ sở khoa học.

Các chủ thể chính trị chia sẻ những giá trị chính trị trên cơ sở những khuôn mẫu, chuẩn mực chính trị giúp cho sự định hướng chính trị và điều chỉnh hành vi chính trị của các thành viên. Phát triển giá trị chính trị trong nhà trường quân đội là làm cho các khuôn mẫu, chuẩn mực chính trị của Quân đội nhân dân Việt Nam ngày càng được phát huy trong thực tiễn. Những khuôn mẫu, chuẩn mực chính trị mang tính định hướng của Đảng Cộng sản Việt Nam về những vấn đề có tính nguyên tắc trong xây dựng và tổ chức của đội quân “bách chiến, bách thắng” từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, đồng thời thể hiện quan điểm, phương châm xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại là sự kết tinh những giá trị văn hóa cần được trân trọng gìn giữ và phát triển.

Các khuôn mẫu, chuẩn mực chính trị trong nhà trường quân đội không chỉ là những giá trị văn hóa được chia sẻ mà còn là định hướng chính trị giúp cho các chủ thể chính trị trong nhà trường quân đội xác định rõ mục tiêu, lý tưởng phấn đấu và động cơ hành động thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ được giao. Phát triển các giá trị chính trị cũng đồng thời là hoạt động hướng tới giữ gìn và phát huy hiệu quả các di sản và truyền thống chính trị.

Trải qua hơn 73 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, sự nuôi dưỡng, đùm bọc của nhân dân, Quân đội nhân dân Việt Nam đã không ngừng phát huy bản chất tốt đẹp, vừa xây dựng, vừa chiến đấu và trưởng thành. Cùng với những chiến công mãi mãi ghi vào lịch sử dân tộc như những biểu tượng sáng ngời về một quân đội từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, phục vụ, Quân đội nhân dân Việt Nam đã không ngừng xây đắp nên những nét đẹp truyền thống tiêu biểu “Bộ đội Cụ Hồ”, đồng thời cũng là những di sản chính trị vô cùng quý giá để lớp lớp các thế hệ tiếp tục gìn giữ và phát huy.

Những di sản và truyền thống chính trị của Quân đội nhân dân Việt Nam được biểu hiện ở những phẩm chất tiêu biểu như: Trung thành với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, với Đảng, Nhà nước và nhân dân; Quyết chiến, quyết thắng, biết đánh và biết thắng; Gắn bó máu thịt với nhân dân, quân với dân một ý chí; Đoàn kết nội bộ, cán bộ, chiến sĩ bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ, thương yêu giúp đỡ nhau, trên dưới đồng lòng thống nhất ý chí và hành động; Kỷ luật tự giác, nghiêm minh; Độc lập tự chủ, tự lực, tự cường, cần, kiệm xây dựng quân đội, xây dựng đất nước, tôn trọng và bảo vệ của công; Có lối sống trong sạch, lành mạnh, có văn hóa, trung thực, khiêm tốn, giản dị, lạc quan; Luôn nêu cao tinh thần ham học, cầu tiến bộ; Đoàn kết quốc tế trong sáng, thủy chung, chí nghĩa, chí tình.

Đối với các nhà trường quân đội, những di sản và truyền thống chính trị gắn liền với quá trình đào tạo và trưởng thành của các nhà trường. Xuất phát từ quan điểm, quá trình huấn luyện là quá trình truyền thụ kinh nghiệm chiến đấu và truyền thống tốt đẹp của quân đội cho người học, người thầy vừa là người chỉ huy quản lý, vừa là nhà giáo dục, đồng thời cũng là người đồng chí cùng chung chiến hào, vì vậy, tấm gương về những nhà giáo tận tâm, tận lực cho sự nghiệp đào tạo cán bộ quân đội của Đảng là những biểu tượng thực sự cao đẹp. Những thành quả trong nghiên cứu và đào tạo gắn liền với những chiến công điển hình là những di sản và truyền thống chính trị của các nhà trường quân đội.

Phát triển hệ thống hoạt động chính trị

Xét về mặt nguyên tắc, hoạt động quân sự là kiểu hoạt động điển hình cho hoạt động chính trị trong xã hội có giai cấp. Các giai cấp, nhà nước, chính đảng sử dụng tổ chức quân đội như một công cụ trực tiếp nhằm bảo đảm cho việc chiếm hữu và thực thi quyền lực trên cơ sở lợi ích giai cấp. Quân đội nhân dân Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo tuyệt đối và trực tiếp về mọi mặt. Vì vậy, về nguyên tắc, mọi hoạt động của quân đội không nằm ngoài quỹ đạo hệ tư tưởng của Đảng và giai cấp công nhân, lý tưởng chiến đấu của quân đội chính là mục tiêu, lý tưởng của Đảng; nguyên tắc lãnh đạo, phương thức tổ chức hoạt động của quân đội đều trên cơ sở nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng.

Phát triển hệ thống hoạt động chính trị phải bảo đảm nguyên tắc sự thống nhất về tư tưởng và tổ chức; cấp dưới phải phục tùng cấp trên; cá nhân phục tùng tổ chức; thiểu số phục tùng đa số… Tuy nhiên, đối với nhà trường quân đội, đặc thù của môi trường sư phạm quân sự, ngoài sự tuân thủ các nguyên tắc hoạt động như trên là quy định bắt buộc thì các hoạt động sư phạm quân sự có tính mềm dẻo và linh hoạt hơn như sự dân chủ tôn trọng và đề cao khoa học được biểu hiện đậm nét hơn; tính mô phạm cũng điển hình hơn.

Hệ thống các hoạt động chính trị của Quân đội nhân dân Việt Nam được quy định bởi hoạt động chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam và luôn được xem là phương thức cơ bản để sáng tạo và lưu truyền hệ giá trị văn hóa quân sự. Hệ thống hoạt động chính trị của Đảng bao gồm hoạt động lãnh đạo chính trị gắn liền với lãnh tụ chính trị với tư cách là nhân vật trung tâm, là mẫu hình lý tưởng. Đây là những hoạt động mang tính định hướng chính trị cao.

Phát triển hoạt động chính trị trong nhà trường quân đội luôn gắn liền mục tiêu, yêu cầu đào tạo cụ thể của các nhà trường. Cùng với hoạt động công tác đảng, công tác chính trị và hoạt động lãnh đạo xây dựng chính quy chấp hành kỷ luật cũng như các hoạt động lãnh đạo trên các mặt công tác hậu cần, kỹ thuật… thì hoạt động lãnh đạo nâng cao chất lượng dạy học và nghiên cứu khoa học luôn được xem là nhiệm vụ chính trị trung tâm của các nhà trường quân đội, là trách nhiệm chính trị của cán bộ chủ trì trong các nhà trường quân đội.

Ngoài ra, phát triển hệ thống hoạt động chính trị là làm cho các hình thức như hoạt động thường xuyên: học tập, huấn luyện, sinh hoạt, nghiên cứu khoa học, giao tiếp, trao đổi thông tin… và các hoạt động tập trung theo kế hoạch được phê duyệt như: tham quan, diễn tập, hội thao, hội thi luôn được đổi mới sáng tạo, hiệu quả, trong đó hoạt động lãnh đạo dạy học và nghiên cứu khoa học là hình thức hoạt động điển hình trong nhà trường quân đội.

Phát triển văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội phải trên cơ sở quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa; nhiệm vụ xây dựng quân đội nói chung và nhiệm vụ đào tạo cán bộ quân đội của Đảng nói riêng trong tình hình mới; nhận thức đúng đắn, vận dụng sáng tạo các quy luật, tôn trọng nét đặc trưng và bản chất văn hóa, tính đặc thù của văn hóa chính trị trong môi trường quân sự, cụ thể ở đây là môi trường sư phạm quân sự; không ngừng nâng cao tri thức chính trị, giữ vững lý tưởng và niềm tin chính trị trong nhân cách người sĩ quan tương lai, xây dựng con người mới, tạo ra động lực tinh thần mạnh mẽ, góp phần ngăn chặn và đẩy lùi những hiện tượng phản giá trị, phản văn hóa xâm nhập trong môi trường đào tạo cán bộ quân đội của Đảng; đấu tranh có hiệu quả với luận điệu đòi phi chính trị hóa quân đội của các thế lực thù địch; xây dựng nhà trường vững mạnh về chính trị, góp phần giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong quân đội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới./.