Thực trạng công tác đối ngoại của Quảng Ninh thời gian qua

Trong một thế giới nhiều đổi thay, vận dụng linh hoạt, sáng tạo đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước vào điều kiện thực tế tại địa phương, thời gian qua, công tác đối ngoại của Quảng Ninh ngày càng phát triển sâu rộng và đã thu được nhiều kết quả quan trọng trên cả ba trụ cột: đối ngoại chính trị, đối ngoại kinh tế và đối ngoại văn hóa, qua đó góp phần không nhỏ vào tiến trình hiện thực hóa tầm nhìn đến năm 2030 đưa Quảng Ninh trở thành thành phố thông minh, hiện đại, đứng trong tốp đầu các thành phố thông minh của Việt Nam và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Về đối ngoại chính trị, hiện nay, tỉnh Quảng Ninh đã thiết lập quan hệ đối ngoại song phương với 15 địa phương nước ngoài, bao gồm: các nước ASEAN, các nước thuộc khu vực Đông Bắc Á (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) và Đông Âu (Nga, Séc…). Tỉnh Quảng Ninh đang nghiên cứu xúc tiến quan hệ hợp tác với một số địa phương trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương (Australia, New Zealand…), các nước châu Âu... Về hợp tác đa phương, Quảng Ninh đã và đang tham nhiều tổ chức, diễn đàn đa phương khu vực, quốc tế, như: Diễn đàn hợp tác du lịch Đông Á (EATOF), Hợp tác hai hành lang - một vành đai Việt Nam - Trung Quốc, Câu lạc bộ các vịnh đẹp thế giới, Tam giác Di sản Udonthani (Thái Lan) - Luangprabang (Lào) và Quảng Ninh (Việt Nam)...

Với vị trí địa lý tiếp giáp Trung Quốc, tỉnh Quảng Ninh luôn chú trọng phát triển quan hệ giao lưu hữu nghị, hợp tác với các địa phương của Trung Quốc. Đặc biệt ghi dấu ấn quan trọng trong quan hệ đối ngoại của tỉnh với các địa phương của nước láng giềng Trung Quốc là Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây. Từ năm 2016 - 2021, Tỉnh ủy Quảng Ninh và Khu ủy Quảng Tây đã ký kết một bản thỏa thuận về tăng cường giao lưu hữu nghị giữa các tổ chức cơ sở đảng địa phương; năm biên bản “Hội đàm đầu xuân” và bốn biên bản ghi nhớ Hội nghị Ủy ban công tác liên hợp giữa các Quảng Ninh, Cao Bằng, Hà Giang, Lạng Sơn (Việt Nam) với Khu tự trị Dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc); thỏa thuận hợp tác đào tạo cán bộ, quản lý lao động qua biên giới... Nội dung hợp tác giữa tỉnh Quảng Ninh với Khu tự trị Dân tộc Choang Quảng Tây bao trùm tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội.

Tỉnh Quảng Ninh cũng đẩy mạnh quan hệ hợp tác với tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) về lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực và nghiên cứu xây dựng đặc khu kinh tế; cơ chế hợp tác trong hành lang kinh tế Vân Nam (Trung Quốc) - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh (Việt Nam); quan hệ với các địa phương khác của Trung Quốc, như Hải Nam, Phúc Kiến, Chiết Giang... Tính đến nay, tỉnh Quảng Ninh đã ký kết 17 thỏa thuận cấp tỉnh với các địa phương của Trung Quốc. Thông qua các quan hệ hợp tác này, tỉnh Quảng Ninh từng bước xác lập vị trí “cửa ngõ, cầu nối” trong mắt xích hợp tác giữa Việt Nam - ASEAN - Trung Quốc, qua đó đem lại nhiều lợi ích thiết thực, nhất là trong lĩnh vực hợp tác kinh tế, thương mại biên giới, góp phần nâng cao đời sống của người dân khu vực biên giới hai bên.

Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Ninh đã cụ thể hóa phương châm đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ đối ngoại của Đảng và Nhà nước nhằm tăng cường thúc đẩy quan hệ hợp tác hữu nghị với ba địa phương Bắc Lào (Louangphabang,  Houaphanh, Xayabury) trên tinh thần quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Lào; đẩy mạnh phát triển quan hệ với các địa phương và đối tác Nhật Bản, Hàn Quốc; ký kết quan hệ hợp tác hữu nghị với các đối tác tiềm năng, như Irkurtsk (Nga), Kalovy Vary (Séc)…

Về đối ngoại kinh tế, hiện nay, Quảng Ninh có quan hệ kinh tế - thương mại với trên 70 quốc gia và vùng lãnh thổ… Thực hiện chủ trương đẩy mạnh đối ngoại kinh tế, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, Quảng Ninh đã tích cực triển khai quảng bá xúc tiến du lịch, thương mại, xúc tiến đầu tư hướng đến các thị trường tiềm năng, như Hàn Quốc, Nhật Bản, Hồng Kông (Trung Quốc), các nước châu Âu; mở rộng quan hệ hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài để thu hút vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý của các doanh nghiệp nước ngoài, tiếp cận thị trường thế giới; cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, đổi mới các hoạt động xúc tiến đầu tư theo hướng chuyên nghiệp, thiết thực, hiệu quả, góp phần nâng cao niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài. Trong những năm gần đây, tỉnh đã đón và làm việc với hàng trăm lượt đoàn nhà đầu tư từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Mỹ, Liên minh châu Âu (EU),... đến khảo sát, tìm hiểu môi trường đầu tư kinh doanh trên địa bàn; tổ chức, tham dự các đoàn công tác xúc tiến thương mại, đầu tư, du lịch tại Anh, Australia, Nhật Bản.

Từ việc đẩy mạnh mở rộng hợp tác, cải thiện môi trường đầu tư, sản xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại và đổi mới, sáng tạo phương thức xúc tiến đầu tư, khuyến khích đầu tư vào các khu công nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi để các dự án nước ngoài đã được cấp phép triển khai hoạt động, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Quảng Ninh đã có những chuyển biến với nhiều dự án quy mô lớn, tập trung vào các lĩnh vực trọng điểm, như: điện lực, công nghiệp chế biến, du lịch, dịch vụ,... Đến nay, tại Quảng Ninh có gần 150 dự án FDI được thực hiện bởi các nhà đầu tư đến từ 20 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, với tổng số vốn đạt gần 7,6 tỷ USD...

Về đối ngoại văn hóa, hiểu rõ tầm quan trọng của công tác ngoại giao văn hóa, thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, tỉnh Quảng Ninh đã tăng cường mở rộng quan hệ quốc tế, thúc đẩy các hoạt động ngoại giao văn hóa với các địa phương, trọng tâm là các tỉnh, thành phố, thủ đô của các nước trên thế giới, như: Lào, Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ, Belarus, Ba Lan và một số đối tác khác ở châu Âu; đẩy mạnh và củng cố quan hệ hợp tác với các đại sứ quán các nước tại Việt Nam…, nhằm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau, quảng bá hình ảnh Quảng Ninh đến với bạn bè quốc tế, góp phần duy trì, giữ vững và thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị hợp tác giữa Quảng Ninh với các địa phương nước ngoài; tăng cường hơn nữa công tác đối ngoại nói chung. Thực hiện chủ trương xây dựng nền ngoại giao toàn diện trên cơ sở ba trụ cột (kinh tế, văn hóa, chính trị), tỉnh Quảng Ninh cũng tích cực tổ chức các sự kiện văn hóa đối ngoại trên địa bàn, như Lễ hội Carnaval Hạ Long, Hội chợ “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), Tuần lễ du lịch Hạ Long, Lễ hội Hoa Anh Đào - Mai Vàng Yên Tử; duy trì hát đối trên sông Bắc Luân tại Hội chợ thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc; duy trì Hội thi tiếng hát hữu nghị Việt Nam - Trung Quốc trên sông biên giới; đẩy mạnh hợp tác với các cơ quan báo, đài của tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc), Gangwon (Hàn Quốc); trao đổi thông tin giữa Đài Phát thanh truyền hình Quảng Ninh và Quảng Tây cùng xuất bản Đặc san Hoa Sen phát hành trên lãnh thổ hai quốc gia... qua đó tăng cường sự hiểu biết và gắn bó giữa người dân tỉnh Quảng Ninh và nhân dân các nước. Những kết quả đạt được trong công tác đối ngoại văn hóa trở thành nguồn “sức mạnh mềm” quan trọng, từng bước khẳng định vị trí trong công tác đối ngoại thời kỳ mới của tỉnh; góp phần thu hút số lượng lớn du khách nước ngoài đến tham quan, du lịch và tìm hiểu cơ hội đầu tư, hợp tác trên các lĩnh vực; hình ảnh, vị thế của tỉnh được nâng cao ở trong nước và trên thế giới...

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đối ngoại của tỉnh Quảng Ninh vẫn tồn tại một số hạn chế. Đơn cử như, việc hoàn thiện thể chế quản lý nhà nước về các hoạt động đối ngoại chưa kịp thời với tình hình thực tế, tác động không nhỏ tới việc cụ thể hóa và thi hành thể chế do Trung ương ban hành; hiệu quả của khu vực đầu tư nước ngoài còn thấp; thu hút FDI chưa có nhiều đột phá, chưa tương xứng với thế mạnh của tỉnh; hợp tác quốc tế trong quản lý di sản, quảng bá, xúc tiến du lịch, đầu tư, thương mại,... chưa thực sự hiệu quả; vị thế của doanh nghiệp Quảng Ninh trong thị trường quốc tế còn khiêm tốn; sức cạnh tranh của nhiều sản phẩm, nhất là sản phẩm nông nghiệp còn hạn chế; chưa có nhiều sản phẩm có thương hiệu mạnh, đối với cả trong và ngoài nước; thương mại biên giới phát triển chưa bền vững, còn phụ thuộc nhiều vào chính sách biên mậu và yếu tố bên ngoài; công tác quản lý biên giới còn gặp nhiều khó khăn; trình độ chuyên môn của đội ngũ nhân sự làm công tác đối ngoại chưa đồng đều, chưa thực sự chủ động trong công tác nghiên cứu và tham mưu các vấn đề quốc tế để phục vụ công tác đối ngoại, số lượng nhân sự làm công tác đối ngoại còn ít so với khối lượng công việc phải đảm nhiệm cũng như yêu cầu ngày càng tăng của tỉnh đối với công tác đối ngoại…

Một số định hướng góp phần nâng cao chất lượng hoạt động đối ngoại của Quảng Ninh trong thời gian tới

Với vị trí chiến lược quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của cả nước; đồng thời, được ví như “Việt Nam thu nhỏ” với rất nhiều tiềm năng, lợi thế, như đường cao tốc, cảng biển, sân bay…, Quảng Ninh luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát và kịp thời từ Trung ương. Năm 2023 là năm giữa nhiệm kỳ, có ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025. Dự báo tình hình thế giới tiếp tục diễn biến rất phức tạp, nhanh chóng, khó đoán định. Bối cảnh đó tạo cơ hội thuận lợi, đồng thời đặt ra những yêu cầu mới đối với đối ngoại Việt Nam nói chung và Quảng Ninh nói riêng, đòi hỏi công tác đối ngoại của tỉnh cần được triển khai hiệu quả, chủ động, tích cực, có trọng tâm, trọng điểm. Trên cơ sở đó, xin đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác đối ngoại của Quảng Ninh.

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, sự chỉ đạo của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân tỉnh đối với công tác đối ngoại.

Hai là, trên cơ sở quy hoạch, định hướng phát triển đến năm 2030, tiếp tục củng cố và mở rộng hơn nữa quan hệ đối ngoại. Trong đó, tập trung nâng cao hiệu quả quan hệ hợp tác với các đối tác truyền thống, góp phần xây dựng đường biên giới hòa bình, hợp tác, cùng phát triển. Đồng thời, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ hợp tác quốc tế nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế của tỉnh về phát triển dịch vụ - du lịch, công nghiệp công nghệ cao và kinh tế biển. Tiếp tục củng cố công tác biên giới, lãnh thổ, song song với tăng cường quan hệ hợp tác hữu nghị, cùng phát triển.

Ba là, nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư tạo cơ sở thu hút hiệu quả nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước. Theo đó, hằng năm, giữ vững vị trí nhóm đầu cả nước về Chỉ số PCI, Chỉ số PAR Index, Chỉ số SIPAS và Chỉ số PAPI. Nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước Chỉ số sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin truyền thông của tỉnh (ICT Index). Ứng dụng mạnh mẽ các thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thúc đẩy phát triển giáo dục thông minh, sản xuất thông minh, quản lý thông minh, xây dựng chính quyền điện tử, đô thị thông minh, đô thị xanh. Nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư nước ngoài có chọn lọc, ưu tiên các dự án chế biến, chế tạo có công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ cao, công nghệ sạch, quản trị hiện đại, có giá trị gia tăng cao, có tác động lan tỏa, kết nối chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Bốn là, đầu tư mạnh vào “nguồn vốn” con người thông qua giáo dục - đào tạo để có được những thế hệ đội ngũ công chức Quảng Ninh làm công tác đối ngoại giàu trí tuệ, bản lĩnh, giỏi ngoại ngữ, có kiến thức về khoa học - công nghệ tiên tiến, thể lực khỏe,… bởi họ chính là nguồn lực lao động chủ yếu góp phần vào công cuộc kiến thiết, phát triển đất nước nói chung và Quảng Ninh nói riêng trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, toàn diện. Bên cạnh đó, đẩy mạnh nghiên cứu, xây dựng và ban hành chính sách thu hút người tài làm công tác đối ngoại; xây dựng và ban hành chính sách khuyến khích, tạo động lực cho đội ngũ công chức làm công tác đối ngoại…

Năm là, tăng cường công tác thông tin đối ngoại và tuyên truyền trong công tác đối ngoại. Tiếp tục đổi mới phương thức, nội dung các hoạt động thông tin đối ngoại trong việc giới thiệu, quảng bá hình ảnh văn hóa, con người, tiềm năng phát triển và hợp tác của Quảng Ninh ra nước ngoài, nhằm tăng cường sự hiểu biết, ủng hộ của cộng đồng quốc tế với sự nghiệp xây dựng và phát triển của thành phố, thu hút hợp tác quốc tế, đầu tư, xúc tiến thương mại, du lịch trên địa bàn thành phố. Đẩy mạnh các hoạt động đối ngoại văn hóa trên cơ sở phát huy giá trị di sản tự nhiên, nhân văn (vật thể và phi vật thể), xây dựng các sản phẩm văn hóa - nghệ thuật có bản sắc riêng, gắn kết truyền thống với hiện đại, nhằm nâng cao hiệu quả quảng bá hình ảnh Quảng Ninh với bạn bè quốc tế.

Sáu là, tận dụng hiệu quả sức mạnh của công nghệ thông tin và truyền thông nhằm xúc tiến liên tục, bền bỉ các chương trình truyền thông về tiềm năng, truyền thống văn hóa của mảnh đất và con người Quảng Ninh, qua đó thu hút các đối tác nước ngoài đến thăm và xúc tiến đầu tư trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội.../.

-------------------------------

(1) Đào Minh Hồng, Lê Hồng Hiệp (Chủ biên): Sổ tay thuật ngữ quan hệ quốc tế, Nxb. Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, 2013, tr. 53