Những kết quả đạt được

Sau 12 năm (2010 - 2022) thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, tỉnh Quảng Ninh đạt được những thành tựu ấn tượng. Ngay từ đầu nhiệm kỳ 2010 - 2015, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành Nghị quyết số 01-NQ/TU, ngày 27-10-2010, trong đó lấy việc xây dựng nông thôn mới làm then chốt, xác định chủ thể chính xây dựng nông thôn mới là nông dân; phương châm dựa vào nội lực của cộng đồng dân cư, mọi việc phải được dân biết, dân bàn, dân làm và dân được hưởng thụ. Quảng Ninh thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới các cấp trực tiếp do đồng chí bí thư cấp ủy làm trưởng ban chỉ đạo; thành lập các cơ quan giúp việc cho Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới từ tỉnh đến cơ sở phù hợp với điều kiện của từng địa phương; bố trí cán bộ chuyên môn phụ trách, theo dõi Chương trình xây dựng nông thôn mới; thành lập Văn phòng điều phối nông thôn mới; bố trí cán bộ chuyên trách và bán chuyên trách ở cấp huyện và cấp xã.

Chương trình xây dựng nông thôn mới ở Quảng Ninh được triển khai đồng bộ ở 125/125 xã, 13 đơn vị cấp huyện. Do triển khai đồng loạt nên đặt ra nhiều khó khăn, thách thức cho tỉnh, nhất là nguồn lực thực hiện. Để tháo gỡ khó khăn, Quảng Ninh đã ban hành và triển khai thực hiện nhiều chính sách riêng có để tạo hành lang pháp lý phục vụ cho chương trình đạt hiệu quả. Trong đó phải kể đến chính sách hỗ trợ nguyên vật liệu đầu tư các công trình hạ tầng; hỗ trợ lãi suất đầu tư phát triển sản xuất; hỗ trợ phát triển sản xuất, phát triển ngành nghề, đổi mới hình thức tổ chức sản xuất ở nông thôn...

Tỉnh cũng ban hành các tiêu chí về nông thôn mới tỉnh; phê duyệt các đề án, dự án, kế hoạch cụ thể thực hiện lộ trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn; chính sách ưu tiên triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, Chương trình 135, Đề án 196; cơ chế, chính sách phát triển bền vững kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm vững chắc quốc phòng, an ninh ở các xã, thôn, bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo, gắn với xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu và giảm nghèo bền vững. Tỉnh đã ban hành các quy định phân cấp quản lý theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các địa phương; giảm dần đầu tư từ ngân sách, huy động tốt các nguồn lực đầu tư toàn xã hội. Giai đoạn 2010 - 2022, tổng nguồn lực huy động xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh đạt trên 233.600 tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn 2010 - 2020 là gần 173.000 tỷ đồng (bình quân ngân sách tỉnh hỗ trợ 357,8 tỷ đồng/năm); giai đoạn 2021 - 2022 là trên 60.800 tỷ đồng (bình quân ngân sách tỉnh hỗ trợ 703 tỷ đồng/năm).

Với phương châm “Dân biết, dân bàn, dân đóng góp, dân làm, dân quản lý và dân hưởng lợi”, Quảng Ninh tạo được những phong trào sôi nổi do chính người dân tham gia vào công cuộc xây dựng nông thôn mới như: “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”; “Dân vận khéo”, “Đẹp nhà, sạch đường, sạch đồng ruộng”, “Thắp sáng đường quê”, “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch”, “Ngày chủ nhật xanh”, “Thanh niên chung sức xây dựng nông thôn mới”... Đến nay, Quảng Ninh có 98/98 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 54/98 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao; 26/98 xã đạt chuẩn nông thôn mớikiểu mẫu; 13 địa phương cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới; 2/7 huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao.

Tỉnh Quảng Ninh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, về đích sớm hơn 1 năm so với Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV đề ra; hoàn thành trước 3 năm Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025. Quảng Ninh vinh dự được Trung ương, các tỉnh ghi nhận, lựa chọn mô hình để nhân rộng khi là địa phương đầu tiên của miền Bắc có huyện đạt chuẩn nông thôn mới (thị xã Đông Triều); huyện đảo (Cô Tô) đầu tiên trong cả nước đạt chuẩn nông thôn mới; xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu đầu tiên trong cả nước (xã Việt Dân). Tháng 6-2023, Quảng Ninh có thêm huyện Vân Đồn và thành phố Hạ Long được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới năm 2022; các xã trong kế hoạch đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu đã hoàn thành nhiều tiêu chí, chỉ tiêu; có 336 sản phẩm OCOP của 13/13 địa phương đạt từ 3-5 sao, trong đó có 245 sản phẩm đạt 3 sao, 87 sản phẩm đạt 4 sao, 4 sản phẩm đạt 5 sao. 

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, việc thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mớiở tỉnh Quảng Ninh vẫn còn những hạn chế. Trong đó, việc phân bổ chi tiết vốn bố trí cho các dự án khởi công mới thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia còn chậm; các địa phương chưa thực hiện phân bổ vốn hỗ trợ của tỉnh cho các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất; kết quả thẩm tra hồ sơ cấp huyện còn có nhiều vướng mắc. Đặc biệt, 4 chương trình chuyên đề về phát triển du lịch nông thôn, khoa học và công nghệ, chuyển đổi số, tăng cường bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm và cấp nước sạch nông thôn chưa được các sở, ngành xây dựng kế hoạch và tổ chức triển khai. Việc thực hiện một số tiêu chí về thiết chế văn hóa để công nhận xã, huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu như cơ sở vật chất, dụng cụ tập thể dục ngoài trời, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao... vẫn còn thiếu.

Một số định hướng phát triển trong giai đoạn tới

Tỉnh Quảng Ninh bước vào giai đoạn phát triển mới và đề ra mục tiêu phát triển toàn diện nông thôn, bảo đảm nông dân và cư dân nông thôn có trình độ, đời sống vật chất và tinh thần ngày càng cao, làm chủ quá trình phát triển nông nghiệp. Nông nghiệp phát triển nhanh, bền vững, hiệu quả theo mô hình tăng trưởng xanh, bảo đảm môi trường sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu. Nông thôn phát triển toàn diện, có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại, cơ cấu kinh tế và hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, môi trường sống an toàn, lành mạnh, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa Quảng Ninh; an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội được giữ vững. 

Để thực hiện mục tiêu đó, Quảng Ninh xác định tập trung triển khai thực hiện các đột phá chiến lược trong xây dựng nông thôn mới, bao gồm: Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, đồng bộ, hiện đại, bảo đảm kết nối nông thôn - đô thị và kết nối các vùng. Tiếp tục chú trọng phát triển hạ tầng giao thông kết nối vùng động lực với vùng khó khăn, gắn kết với các trung tâm kinh tế, trung tâm đô thị, các vùng động lực, khu kinh tế, khu công nghiệp nhằm tăng cường mở rộng liên kết, khai thác lợi thế kinh tế, thu hút đầu tư phát triển sản xuất, tạo việc làm, thúc đẩy vùng phát triển nhanh bền vững.

Nâng cao chất lượng hệ thống thủy lợi và phòng chống thiên tai đảm bảo bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh nguồn nước; xây dựng và triển khai Đề án cấp nước sạch nông thôn tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021 - 2025 định hướng đến năm 2030 (trong đó có địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo); nâng cấp hệ thống lưới điện nông thôn theo hướng an toàn, tin cậy, ổn định và bảo đảm mỹ quan. Tiếp tục nâng cấp cơ sở vật chất văn hóa thể thao cấp xã, thôn, các trung tâm văn hóa - thể thao huyện; tu bổ, tôn tạo các di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch nông thôn; hệ thống kết cấu hạ tầng thương mại nông thôn, chợ an toàn thực phẩm cấp xã; các chợ trung tâm, chợ đầu mối, trung tâm thu mua - cung ứng nông sản an toàn hiện đại, Trung tâm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP gắn với các điểm du lịch dịch vụ.

Quảng Ninh sẽ tập trung phát triển giáo dục - đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trọng tâm là đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông nghiệp, nông thôn gắn với tạo việc làm theo nhu cầu của thị trường, doanh nghiệp; nâng cao thu nhập cho người dân nông thôn, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động ở nông thôn. Tạo đột phá phát triển nhân lực đáp ứng yêu cầu cơ cấu lại nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn và các ngành công nghiệp, xây dựng, dịch vụ của tỉnh, tận dụng hiệu quả cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Đổi mới toàn diện hình thức tổ chức và nội dung đào tạo nghề cho lao động nông thôn, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề, nhất là lao động trẻ, đáp ứng yêu cầu thị trường tại địa phương. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn; phát triển sản phẩm OCOP theo quy hoạch vùng sản xuất tập trung gắn giữa sản xuất, chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị; nâng cao hiệu quả hoạt động của kinh tế tập thể; hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp ở nông thôn; nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư; phát triển nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp hữu cơ gắn với phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, du lịch văn hóa; lấy công nghiệp, dịch vụ thúc đẩy nông nghiệp, lấy đô thị dẫn dắt nông thôn góp phần nâng cao thu nhập người dân theo hướng bền vững.

Tập trung triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm theo Quyết định số 919/QĐ-TTg, ngày 1-8-2022, của Thủ tướng Chính phủ và Đề án Phát triển doanh nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo và phát triển sản phẩm chủ lực, xây dựng thương hiệu của tỉnh giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 trong đó: tập trung phát triển sản phẩm chủ lực, sản phẩm OCOP theo chiều sâu; xây dựng thương hiệu và nâng cao giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh; xây dựng, nhân rộng và liên kết các mô hình sản xuất nông, lâm, kết hợp gắn với phát triển đa dạng các sản phẩm du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng theo hướng bền vững, nhất là tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các hình thức tổ chức sản xuất trong đó, ưu tiên hỗ trợ các hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao liên kết theo chuỗi giá trị; thu hút khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; thúc đẩy thực hiện bảo hiểm trong nông nghiệp. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các hệ thống kết nối, xúc tiến tiêu thụ nông sản; đa dạng hóa hệ thống kênh phân phối, tiêu thụ, trong đó ưu tiên phát triển thương mại điện tử; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thương mại nông thôn gắn với việc đáp ứng các tiêu chí kết cấu hạ tầng thương mại nông thôn và đáp ứng nhu cầu thị trường.

Thực hiện hiệu quả Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống theo hướng bền vững, bao trùm và đa giá trị; tập trung 8 nhóm giải pháp chính theo Đề án “Phát triển du lịch cộng đồng bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2025”. Trọng tâm là phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững, có trọng tâm, trọng điểm, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống, nhất là bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số; phát huy giá trị các di tích văn hóa - lịch sử, danh lam thắng cảnh; góp phần nâng cao chất lượng đời sống văn hóa, tinh thần, vật chất của người dân, đồng thời thay đổi nhận thức về sinh kế để giảm nghèo bền vững.

Các huyện, thị xã, thành phố rà soát, đánh giá thực trạng, kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn theo các Bộ tiêu chí của Trung ương, của tỉnh để lập Đề án hoặc xây dựng kế hoạch thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 của địa phương. Tăng cường giám sát việc quản lý, sử dụng nguồn vốn hỗ trợ thực hiện Chương trình đảm bảo hiệu quả, không dàn trải. Chú trọng triển khai nhân rộng các mô hình sản xuất có hiệu quả để tạo nên những chuyển biến về nhận thức của nông dân trong việc ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và sản xuất; kịp thời động viên, khích lệ tinh thần của cán bộ, người dân sản xuất giỏi để tạo cú hích trong phong trào xây dựng nông thôn mới trên địa bàn.Ưu tiên bố trí nguồn lực, chỉ đạo dứt diêm, quyết liệt đối với các xã theo lộ trình đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu./.