TCCSĐT - Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Trần Phú, Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng, đã góp phần rất quan trọng xây dựng nền tảng chính trị, tư tưởng và tổ chức của Đảng ta. Đặc biệt, bản Luận cương chính trị do đồng chí chủ trì soạn thảo đã vạch ra đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn cho cách mạng Việt Nam ngay từ khi Đảng ta vừa mới ra đời. Lời căn dặn cuối cùng "Hãy giữ vững chí khí chiến đấu" của Tổng Bí thư Trần Phú trước lúc đi xa là lời nhắn nhủ, cổ vũ các thế hệ những người cộng sản Việt Nam luôn đặt lợi ích của Đảng, của cách mạng, của giai cấp, của dân tộc lên trên hết, lên trước hết.

Trần Phú sinh ngày 1-5-1904, quê xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Sinh ra trong gia đình nhà nho yêu nước, sớm chịu ảnh hưởng truyền thống cách mạng của quê hương, ngay từ khi còn trên ghế nhà trường, Trần Phú đã tích cực học tập, đã tham gia Hội Tu tiến để giúp đỡ bạn bè cùng chí hướng và nuôi dưỡng tinh thần yêu nước. Năm 1922, sau khi đỗ đầu kỳ thi Thành chung ở Trường Quốc học Huế, Trần Phú dạy học ở Trường Cao Xuân Dục (Vinh, Nghệ An). Là một thày giáo mẫu mực, Trần Phú đã mượn bục giảng để truyền bá tinh thần yêu nước. Trên quê hương Nghệ Tĩnh, Trần Phú liên lạc với các chí sĩ yêu nước, tham gia sáng lập Hội Phục Việt, sau đổi là Hưng Nam, rồi Tân Việt Cách mạng Đảng; tham gia lãnh đạo các phong trào yêu nước, đón nhận lý luận cách mạng qua sách báo của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, của Đảng Cộng sản Pháp và Quốc tế Cộng sản bí mật gửi về. Đó là những nhân tố giúp Trần Phú sớm hình thành một nhân cách lớn của người cộng sản chân chính.

Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc tới Quảng Châu (Trung Quốc). Trong thời gian ngắn, Người thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Hoạt động và ảnh hưởng của Hội lan nhanh về nước. Hội Hưng Nam cử Trần Phú và một số đồng chí sang gặp lãnh đạo Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Tại Quảng Châu, Trần Phú được gặp Nguyễn Ái Quốc và được dự lớp huấn luyện lý luận chính trị do chính Người trực tiếp giảng. Trần Phú say mê học tập và tỏ rõ năng khiếu tư duy lý luận của mình, thấm thía lời dạy của V.I.Lê-nin qua sự truyền thụ của Nguyễn Ái Quốc: "Không có lý luận cách mệnh, thì không có cách mệnh vận động... Chỉ có theo lý luận cách mệnh tiền phong, đảng cách mệnh mới làm tròn trách nhiệm cách mệnh tiền phong".

Qua các đợt huấn luyện, những bài học lý luận và kinh nghiệm của các cuộc cách mạng nổi tiếng trên thế giới đã làm sáng tỏ nhận thức lý luận cách mạng đối với Trần Phú. Là học trò xuất sắc, tin cậy của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, Trần Phú được kết nạp vào nhóm bí mật Cộng sản Đoàn và được Người lựa chọn đi đào tạo lý luận ở Trường Đại học Phương Đông của Quốc tế Cộng sản tại Mát-xcơ-va. Mặc dù sang muộn và vào học thẳng năm thứ hai, nhưng với tư chất thông minh, từng là thày giáo, lại có tinh thần ham học, ham hiểu biết, nên sau khoá học, Trần Phú đã tốt nghiệp loại xuất sắc, được đánh giá cao về khả năng học tập và tư duy lý luận. Trong thời gian học, Trần Phú còn được cử làm Bí thư nhóm Cộng sản Việt Nam tại Trường. Chính những năm học tập, nghiên cứu lý luận Mác - Lê-nin, tham gia hoạt động thực tiễn cách mạng, Trần Phú có bước trưởng thành vượt bậc, đủ sức gánh vác nhiệm vụ do Đảng phân công khi về nước hoạt động.

Sau khoá học, Trần Phú được cử về nước hoạt động. Tháng 4-1930, Trần Phú về tới Hà Nội, và tháng 7-1930, được cử vào Ban Chấp hành Trung ương lâm thời, được giao trọng trách dự thảo Luận cương chính trị của Đảng. Để viết Luận cương, Trần Phú dựa vào những nguyên lý phổ biến của lý luận Mác - Lê-nin về cách mạng giải phóng dân tộc; nghiên cứu, tham khảo các văn kiện: Đường cách mệnh của Nguyễn Ái Quốc; Nghị quyết Đại hội lần thứ VI Quốc tế Cộng sản; Tuyên ngôn của Đông Dương Cộng sản Đảng; Thư của Quốc tế Cộng sản gửi những người cộng sản Đông Dương; Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo được thông qua tại Hội nghị thành lập Đảng... Trần Phú còn đi khảo sát thực tế ở một số địa phương có phong trào đấu tranh sôi nổi như Nam Định, Thái Bình, Hải Phòng, Hòn Gai, Hà Nội... Sau khi trao đổi với tập thể những cán bộ chủ chốt của Đảng, với tri thức lý luận và thực tiễn đã tích luỹ được, Trần Phú đã hoàn thành dự thảo Luận cương chính trị.

Luận cương chính trị của Đảng được thảo luận và thông qua tại Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương, tháng 10-1930. Đây là văn kiện đặc biệt quan trọng và nổi tiếng của Đảng ta. Lần đầu tiên ở nước ta có một bản cương lĩnh chính trị trình bày sâu sắc và có tính lý luận về những vấn đề cơ bản của chiến lược, sách lược cách mạng Việt Nam.

Trên cơ sở phân tích đặc điểm và những mâu thuẫn kinh tế - xã hội ở Đông Dương, Luận cương xác định tính chất của cách mạng Đông Dương là tiến hành cuộc cách mạng tư sản dân quyền, do giai cấp công nhân lãnh đạo, rồi tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua thời kỳ phát triển tư bản chủ nghĩa. Phải nói rằng, trong hoàn cảnh nước ta lúc bấy giờ, luận điểm"bỏ qua thời kỳ tư bổn mà tranh đấu thẳng lên con đường xã hội chủ nghĩa"⁽¹⁾ là điểm mới và đóng góp lớn về mặt lý luận, là luận điểm cách mạng và khoa học, được trình bày sớm nhất trong các văn kiện của Đảng ta. Thực tiễn cách mạng Việt Nam gần tám thập kỷ qua tiếp tục bổ sung, phát triển và chứng minh tính đúng đắn của luận điểm này. Việc xác định đúng tính chất cách mạng ngay từ đầu có ý nghĩa rất quan trọng. Nó bảo đảm vai trò lãnh đạo cách mạng của giai cấp công nhân, cho phép giải quyết đúng đắn những vấn đề cơ bản của cách mạng, đưa cách mạng nước ta đi đúng quỹ đạo của cách mạng vô sản.

Luận cương chỉ rõ nhiệm vụ cơ bản của cách mạng Đông Dương là chống đế quốc, giành độc lập dân tộc và chống phong kiến, thực hiện người cày có ruộng, đồng thời phân tích rõ mối quan hệ khăng khít giữa hai nhiệm vụ này. Đây là đặc điểm nổi bật, là vấn đề thuộc về chiến lược cách mạng ở các nước thuộc địa và phụ thuộc mà các nhà yêu nước trước đây không thấy hết và cũng không giải quyết được.

Về động lực chính của cách mạng: Từ sự phân tích cơ sở kinh tế, thái độ chính trị của các giai cấp ở Đông Dương, Luận cương chỉ rõ: "Trong cuộc cách mạng tư sản dân quyền, vô sản giai cấp và nông dân là hai động lực chánh, nhưng vô sản có cầm quyền lãnh đạo thì cách mạng mới thắng lợi được..., làm cho Đông Dương hoàn toàn độc lập⁽²⁾". Việc xác định động lực chính của cách mạng thể hiện sự quán triệt nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, bảo đảm tính chất triệt để của cuộc cách mạng dân tộc dân chủ.

Về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng, Luận cương khẳng định: "Điều cốt yếu cho sự thắng lợi của cuộc cách mạng ở Đông Dương là cần phải có một Đảng Cộng sản có một đường chánh trị đúng, có kỷ luật, tập trung, mật thiết liên lạc với quần chúng, và từng trải tranh đấu mà trưởng thành"⁽³⁾. Đây là vấn đề cốt tử, quan trọng đầu tiên của cách mạng. Để giữ vững quyền lãnh đạo, Đảng phải đấu tranh chống chủ nghĩa cải lương, chủ nghĩa cơ hội. Muốn cách mạng thắng lợi, Đảng phải tổ chức ra các đoàn thể cách mạng như Công hội, Nông hội... Sự lãnh đạo của một đảng như vậy là nhân tố quyết định thắng lợi của cách mạng.

Về phương pháp tiến hành của cách mạng: Trước hết, Luận cương khẳng định, phương pháp tiến hành cơ bản của cách mạng là dựa vào sức mạnh tổng hợp của quần chúng, nhưng con đường cơ bản giành thắng lợi của cách mạng là khởi nghĩa vũ trang. Luận cương cũng phân tích rõ các yếu tố về thời cơ cách mạng, chẳng hạn như lúc chưa có tình thế cách mạng thì phải đặt ra khẩu hiệu "phần ít" (tăng lương, giảm giờ làm, chống thuế...); khi có tình thế cách mạng thì phải tiến đến "phần nhiều" (đánh đổ đế quốc, phong kiến, giành độc lập dân tộc và thực hiện người cày có ruộng)... Thực tiễn cách mạng Việt Nam từ năm 1930 đến Cách mạng Tháng Tám năm 1945 diễn ra theo đúng quy luật đó.

Ngoài ra, Luận cương còn đề cập đến mối quan hệ giữa cách mạng Đông Dương và cách mạng thế giới. Trong đó, khẳng định cách mạng Đông Dương là một bộ phận của cách mạng thế giới, và bởi vậy, cần có sự đoàn kết với tất cả các lực lượng cách mạng trên thế giới, ủng hộ các cuộc cách mạng đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.

Trong hoàn cảnh cực kỳ khó khăn lúc bấy giờ, Trần Phú cùng tập thể Trung ương lâm thời soạn thảo được bản Luận cương vạch rõ đường lối chiến lược cơ bản, đặt nền móng vững chắc, lâu dài cho đường lối cách mạng Việt Nam là một cống hiến to lớn về mặt lý luận cách mạng. Đây là sản phẩm trí tuệ của tập thể, nhưng trước hết thuộc về Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng.

Như vậy, trên những đường hướng cơ bản, Luận cương chính trị do Trần Phú khởi thảo là tiếp tục Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt của Nguyễn Ái Quốc. Gần tám thập kỷ qua, cùng với Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, Luận cương chính trị đã chỉ đạo cách mạng Việt Nam vượt qua những thử thách, khó khăn, đi tới những thắng lợi vẻ vang. Đánh giá bản Luận cương chính trị, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: "Thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lênin, Đảng đã đề ra đường lối cách mạng đúng đắn. Trong bản Cương lĩnh cách mạng tư sản dân quyền năm 1930, Đảng đã nêu rõ nhiệm vụ chống đế quốc và chống phong kiến, thực hiện dân tộc độc lập, người cày có ruộng. Cương lĩnh ấy rất phù hợp với nguyện vọng thiết tha của đại đa số nhân dân ta là nông dân. Vì vậy, Đảng ta đoàn kết được những lực lượng cách mạng to lớn chung quanh giai cấp mình. Còn các đảng phái của các giai cấp khác thì hoặc bị phá sản, hoặc bị cô lập. Do đó, quyền lãnh đạo của Đảng ta - Đảng của giai cấp công nhân - không ngừng củng cố và tăng cường"⁽⁴⁾

Tại Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương, tháng 10-1930, Trần Phú được bầu làm Tổng Bí thư của Đảng, khi đồng chí ở tuổi 26.

Những năm 1930-1931, cao trào cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng diễn ra sôi nổi, mạnh mẽ. Sự tan rã của chính quyền địch ở nhiều địa phương thuộc Nghệ An và Hà Tĩnh dẫn tới sự ra đời các Xô-viết ở các địa phương đó. Phong trào cách mạng thể hiện rõ vai trò tiền phong, gương mẫu, năng lực lãnh đạo và tổ chức thực tiễn của các đảng viên cộng sản. Từ năm 1931, địch khủng bố quyết liệt, các đảng viên hoặc bị sát hại, hoặc bị tù đày, nhưng đều thể hiện tinh thần cách mạng, ý chí kiên cường, khí tiết người cộng sản.

Trước tình hình đó, tháng 3-1931, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương họp lần thứ hai dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Trần Phú, bàn việc chấn chỉnh tổ chức Đảng và các đoàn thể quần chúng sau đợt khủng bố trắng của địch. Đảng đã lãnh đạo phong trào cách mạng trong cả nước, phát động quần chúng đứng lên đấu tranh, đỉnh cao là Xô-viết Nghệ Tĩnh. Trên cương vị Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng, Trần Phú đã có những đóng góp to lớn trong xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đồng chí đã tranh thủ mọi điều kiện để trang bị lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê-nin cho cán bộ, đảng viên, bảo đảm cho Đảng ta thật sự là đảng cách mạng chân chính, đồng thời khẳng định trên thực tế quyền và năng lực lãnh đạo của Đảng. Bên cạnh đó, đồng chí dành nhiều thời gian và công sức xây dựng, củng cố tổ chức, kiện toàn cơ quan lãnh đạo từ Trung ương đến các xứ uỷ, tỉnh uỷ, các đảng bộ và chi bộ cơ sở, nhất là những nơi quan trọng bị địch khủng bố, đàn áp. Đồng chí còn thường xuyên chỉ thị cho các cấp uỷ phải xem xét tình hình thực tế của địa phương mà đề ra chủ trương, biện pháp phù hợp, kịp thời uốn nắn những biểu hiện "tả" và hữu khuynh trong Đảng. Từ thực tiễn cao trào cách mạng 1930-1931, Quốc tế Cộng sản đánh giá cao hoạt động của Đảng ta, và đã đề nghị Đại hội VII công nhận Đảng ta là chi bộ độc lập thuộc Quốc tế Cộng sản. Thành tựu đó có phần đóng góp quan trọng của Tổng Bí thư Trần Phú.

Trần Phú đang nhiệt tình, hăng say hoạt động cho Đảng thì bị thực dân Pháp bắt ở Sài Gòn ngày 18-4-1931. Trong tù, đồng chí bị tra tấn và hành hạ dã man với đủ các ngón đòn: "điện nước", "điện khô", "quyền Anh", "máy bay", "tàu thuỷ"... Trước những đòn tra tấn, những thủ đoạn xảo quyệt, kể cả dụ dỗ, mua chuộc, đồng chí không hề khuất phục, không khai nửa lời, một lòng một dạ bảo vệ Đảng, bảo vệ cơ sở cách mạng, giữ vững khí tiết người cộng sản. Nói về tấm gương hy sinh sáng ngời, về lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, với cách mạng, về khí phách kiên cường, bất khuất trước kẻ thù của người cộng sản Trần Phú, Tập san tuyên truyền của Đảng năm 1950 có đoạn viết: "Khi bị giặc bắt, giặc rạch da người, nhét bông tẩm dầu mà đốt. Tuy chúng thừa biết tên anh, nhưng tra tấn trăm lần, anh vẫn ngậm miệng, nửa lời không nói. Khi đưa ra toà án, thấy tên quan toà hỏi mãi, anh chép miệng: Ông đã thiết tha muốn biết tên tôi quá như thế thì đây: tên tôi là Trần Phú. Thế rồi anh im bặt. Tấm gương hy sinh của anh được đánh giá là cao cả như một vị thánh".

Trong điều kiện hết sức nghiệt ngã của nhà tù đế quốc, Trần Phú đã biến nhà tù thành trường học cách mạng, tổ chức những buổi huấn luyện chính trị cho anh em trong tù; cùng với các đồng chí khác tổ chức nhiều cuộc đấu tranh lên án, vạch mặt chế độ nhà tù dã man, vô nhân đạo, đồng thời động viên anh em, đồng chí luôn bình tĩnh, sáng suốt đối phó với kẻ thù và tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng. Sự tra tấn cực hình và đày đoạ của kẻ thù trong lao tù đã làm cho đồng chí kiệt sức và hy sinh vào ngày 6-9-1931. Trước lúc trút hơi thở cuối cùng, Trần Phú gửi tới đồng chí, đồng bào lời nhắn nhủ bất hủ: "Hãy giữ vững chí khí chiến đấu!”.

Hiện nay, toàn Đảng và toàn dân ta đang tiến hành đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Tấm gương nỗ lực phấn đấu, hy sinh và nhiệt tình, sáng tạo cách mạng của đồng chí Trần Phú - người cộng sản kiên cường, nhà lý luận xuất sắc của Đảng ta, là những bài học vô cùng sâu sắc và quý giá cần được chúng ta vận dụng và nêu cao trong sự nghiệp cách mạng hiện nay.

Như chúng ta đã biết, từ khi chủ nghĩa xã hội thế giới lâm vào tình thế khủng hoảng và khó khăn, các thế lực thù địch ra sức công kích chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng ta với nhiều thủ đoạn tinh vi và độc ác; một bộ phận cán bộ, đảng viên có biểu hiện phai nhạt lý tưởng, dao động, hoài nghi về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Trong bối cảnh đó, lời nhắn nhủ của Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng "Hãy giữ vững chí khí chiến đấu!” có tác dụng thôi thúc, cổ vũ chúng ta đoàn kết, kiên định lý tưởng, mục tiêu và con đường đã lựa chọn, và phải trở thành khẩu hiệu hành động và công tác hằng ngày của mỗi chúng ta./.