Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" thực chất là cuộc vận động văn hóa để xây dựng đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, tạo động lực tinh thần cho sự phát triển và hiện đại hóa xã hội nướcta.

1. Thấu triệt hơn ý nghĩa của Cuộc vận động

Đây là một sự kiện chính trị vô cùng quan trọng trong đời sống của Đảng và của nhân dân ta, nhất là trong thời kỳ phát triển bước ngoặt hiện nay của cách mạng nước ta.

Cuộc vận động sâu rộng và lâu dài trong suốt nhiệm kỳ Đại hội X của Đảng, đặt cơ sở cho sự phát triển bền vững những giá trị văn hóa tinh thần trong Đảng và trong các tầng lớp nhân dân, trong các thế hệ người Việt Nam. Đây thực chất là một cuộc vận động văn hóa để xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống và nhân cách, từ cán bộ, đảng viên đến quần chúng nhân dân, tạo động lực tinh thần cho sự phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Từ chỉ dẫn của Hồ Chí Minh, "văn hóa không ở bên ngoài mà ở trong kinh tế và chính trị", "văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi", "dân tộc Việt Nam phải trở thành một dân tộc thông thái", và "xây dựng chủ nghĩa xã hội là xây dựng một xã hội văn hóa cao"... do đó, chúng ta cần tiếp tục nhận thức ý nghĩa sâu xa vai trò của khoa học trong xây dựng văn hóa để phát triển xã hội. Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, theo đó phải rất chú trọng giáo dục nhận thức, nâng cao trình độ tư tưởng, rèn luyện năng lực tư duy sáng tạo cho toàn Đảng, toàn dân.

Đạo đức Hồ Chí Minh và tấm gương đạo đức của Người chứa đựng trong đó sức mạnh của trí tuệ, động cơ và mục đích cao thượng của hoạt động sống và tranh đấu của Người, tình yêu thương vô hạn và không bao giờ thay đổi của Người đối với đồng bào dân tộc mình và nhân dân các dân tộc trên thế giới. Đó là ngọn nguồn mãnh liệt và bền bỉ dẫn tới nghị lực phi thường, tình cảm trong sáng, chân thành của Người. Nó thấm đượm chất nhân văn vị tha và khoan dung, biểu hiện một tâm hồn tinh tế và phong phú, lộng gió thời đại. Lối sống giản dị, tự nhiên của Hồ Chí Minh được tạo nên từ những giá trị đó, là sự kết tinh và thể hiện một bản lĩnh văn hóa. Đạo đức và đời sống đạo đức của Hồ Chí Minh đã đạt tới sự mẫu mực của văn hóa đạo đức, hài hòa Chân - Thiện - Mỹ, ở đó quyện chặt truyền thống, bản sắc dân tộc với tinh hoa văn hóa thế giới và tinh thần thời đại.

Vì vậy, cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” cần được nhìn nhận là một quá trình công phu giáo dục và thực hành văn hóa đạo đức đối với từng người, từng tổ chức và cả cộng đồng. Mỗi cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng phải đi đầu và làm gương mẫu trong công cuộc vận động đó.

Nói và làm phải đi đôi với nhau, đã nói thì phải làm, nói ít làm nhiều, cái chủ yếu là hành động, cái gì tốt cho dân, có lợi cho dân, cho nước, cái đó là chân lý. Phục vụ nhân dân là phục tùng chân lý một cách cao cả nhất. Làm "công bộc" trung thành, tận tụy của dân là thực hành một lẽ sống cao thượng nhất. Cái gì có lợi cho dân thì quyết làm cho bằng được, cái gì có hại tới dân thì quyết tránh cho bằng được. Cái nên làm thì không đợi ai thúc giục. Cái phải tránh thì không đợi ai nhắc nhở. Tính tự giác đó trở thành lý trí sáng suốt và hành động tự giác đó phải trở thành một nhu cầu thường trực, thôi thúc từ nội tâm. Đó là sự gắn liền và thúc đẩy lẫn nhau từ ý thức đạo đức tới hành vi đạo đức, mà niềm tin và tình cảm là những động lực quan trọng của đời sống đạo đức.

Đó là những chỉ dẫn rất quý báu của Hồ Chí Minh đối với chúng ta. Sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, sự nhất quán giữa nói và làm là thước đo quan trọng bậc nhất của tính trung thực đạo đức, của sự trưởng thành đạo đức và nhân cách ở mỗi con người. Đó cũng chính là thước đo văn hóa mà lúc sinh thời, Hồ Chí Minh coi như triết lý nhân sinh và hành động - ở đời thì phải thân dân, làm người thì phải chính tâm.

2. Hồ Chí Minh nêu lên một tấm gương đạo đức kiểu mẫu cho mỗi người chúng ta noi theo và thực hành

Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” đặc biệt chú trọng thực hành đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư theo gương sáng Hồ Chí Minh. Nhận thức đúng là cơ sở của hành động tích cực, tự giác và sáng tạo. Hành động phải thiết thực, cụ thể, hữu ích, chống hình thức, phù phiếm, khoa trương, phải hướng đích vào kết quả, hiệu quả. Mỗi cá nhân, tổ chức đảng, chính quyền và các đoàn thể trong hệ thống chính trị cần đạt tới qua cuộc vận động này là, phát huy tác dụng thúc đẩy của những tấm gương "người tốt, việc tốt", làm cho cái tốt, cái tích cực và tiến bộ trở thành chủ đạo trong đời sống xã hội, đẩy lùi được cái xấu, cái tiêu cực và lạc hậu, làm cho Đảng trong sạch, vững mạnh không chỉ về chính trị, tư tưởng, tổ chức mà còn về đạo đức, lối sống, thực sự xứng đáng là một đảng cách mạng chân chính, có đủ năng lực và phẩm chất của một đảng cầm quyền.

Cùng với luật pháp, Nhà nước phải được bảo đảm bởi đạo đức, trước hết là đạo đức công chức và kỷ luật công vụ trong hoạt động của bộ máy và trong hành vi của những người được dân ủy quyền, phòng chống tham nhũng và thực hành tiết kiệm để Nhà nước thực sự là Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Các tổ chức đoàn thể góp sức cùng với Đảng và Nhà nước làm lành mạnh đời sống xã hội, đẩy mạnh giáo dục truyền thống đạo đức dân tộc để chấn hưng đạo đức xã hội. Làm được như vậy chính là chúng ta thực hiện lời dạy của Hồ Chí Minh "Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sách chủ nghĩa cá nhân". Tâm nguyện này của Người còn được nói rõ trong Di chúc một cách thiết tha và cảm động, nhất là những lời căn dặn toàn Đảng, phải giữ gìn sự đoàn kết như giữ gìn con ngươi của mắt mình, phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau, thật sự trau dồi đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, thật sự xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ trung thành của nhân dân.

Tình trạng nói nhiều làm ít, lời nói không đi đôi với việc làm, thậm chí nói mà không làm vẫn còn trong không ít cán bộ, đảng viên, mà Đại hội X của Đảng đã nghiêm khắc phê bình và phải được nhanh chóng khắc phục. Đó là đòi hỏi rất bức xúc của Đảng mà cũng là đòi hỏi của nhân dân đối với Đảng lúc này. Hơn nữa đòi hỏi đó vô cùng hệ trọng, nó liên quan đến sự sinh tồn của Đảng, sự thành bại của cách mạng, sự mất còn của chế độ.

Hồ Chí Minh suốt đời nêu gương tu dưỡng và thực hành đạo đức cách mạng, dành không ít nỗ lực và tinh lực của đời mình vào việc giáo dục, đào tạo cán bộ, cả đức lẫn tài, mà đức là “gốc”.

Làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, phần quan trọng nhất chính là bảo đảm đạo đức cho sự thành công của phát triển kinh tế thị trường, của đổi mới hệ thống chính trị với xây dựng Đảng là then chốt, xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, phát huy quyền làm chủ thật sự của nhân dân, tạo dựng một nền tảng văn hóa đủ sức vượt qua mọi thách thức, nguy cơ cả trong lẫn ngoài, để phát triển bền vững trong xu thế hiện nay. Cách tốt nhất và có ý nghĩa nhất lúc này là tiếp tục làm cho tốt hơn những gì đã làm được, sửa chữa những gì làm chưa đúng, chưa tốt trước đây, khắc phục những gì đã làm sai, làm hỏng để đưa sự nghiệp cách mạng tiến tới mục tiêu cuối cùng.

Cách mạng phải biết tự bảo vệ. Một trong những nguồn sức mạnh không thể thiếu để cách mạng có thể tự bảo vệ, đó là sức mạnh của đạo đức, cốt lõi của văn hóa mà chúng ta không bao giờ được xa rời. Hơn nữa, sức mạnh của cách mạng là lòng dân, là mối liên hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân. Đó là cơ sở xã hội của Đảng, Nhà nước và chế độ. Một khi cách mạng và người cách mạng được dân hiểu, dân tin, dân ủng hộ, dân giúp đỡ và dân bảo vệ thì cách mạng sẽ đủ sức chiến thắng mọi kẻ thù. Ngược lại, nếu xa dân và hành động không thuận lòng dân thì phong trào cách mạng sẽ suy yếu, lâm vào khó khăn và khó tránh khỏi thất bại. Có dân thì có tất cả, mất dân thì mất tất cả. Bởi thế, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh ở đây trước hết phải là giáo dục và thực hành văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh ở trong Đảng, trong toàn Đảng, nhất là ý thức trách nhiệm và sự gương mẫu của cấp ủy các cấp.

Trên thực tế, gương mẫu là cách lãnh đạo tốt nhất. Lãnh đạo bằng sự gương mẫu là cách thức, phương thức lãnh đạo quan trọng có tác dụng và ảnh hưởng sâu rộng không chỉ trong Đảng mà còn trong xã hội, trong dân chúng. Đó là lãnh đạo bằng trí tuệ khoa học và sự gương mẫu đạo đức của cơ quan lãnh đạo và người lãnh đạo. Một tấm gương tốt còn quý hơn hàng trăm bài diễn văn. Hồ Chí Minh đã từng nói như vậy.

Hướng mục đích vào hành động, vào thực hành rèn luyện đạo đức, lối sống, xây dựng văn hóa đạo đức, văn hóa chính trị ở trong Đảng, phát triển và hoàn thiện văn hóa của Đảng làm nòng cốt cho việc xây dựng đạo đức và văn hóa đạo đức trong xã hội cho toàn dân.

Là người sáng lập và rèn luyện Đảng, là người đứng đầu Ban lãnh đạo tối cao của Đảng và Nhà nước, Hồ Chí Minh từ sáu thập kỷ trước đây đã nêu rõ mười hai điều xây dựng Đảng chân chính cách mạng. Thấm nhuần trong mọi điều ấy là sự gắn liền làm một giữa chính trị - đạo đức và văn hóa, là văn hóa chính trị của Đảng cầm quyền, kết hợp lý luận khoa học với đạo đức cách mạng trong hành động.

Đảng ta là đạo đức, là văn minh - đó là sự tổng kết cô đúc nhất, nói lên bản chất và trình độ văn hóa Đảng mà ngày nay Đảng tiếp tục giữ gìn, phát huy và phát triển theo tư tưởng và đạo đức Hồ Chí Minh.