Tuyên bố trừng phạt kinh tế

Gần một tháng sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin gặp nhau tại Helsinki, Phần Lan và có cuộc hội đàm kéo dài gần gấp đôi thời gian dự kiến, không ít hy vọng lớn dần lên về một tương lai hai bên sẽ có thể hòa cùng nhịp bước giải quyết nhiều vấn đề nhằm sưởi ấm mối quan hệ đang rơi vào giai đoạn ảm đạm nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh.

Trái với kỳ vọng, thế giới lại đang được chứng kiến hai bên đe dọa và chỉ trích lẫn nhau sau khi Mỹ tuyên bố sẽ áp đặt các trừng phạt mới nhằm vào Nga với kết luận rằng Moskva đã sử dụng chất độc thần kinh để đầu độc một cựu điệp viên Nga Sergei Skripal cùng với con gái Yulia tại Anh và Nga xem xét đáp trả các biện pháp trừng phạt mới của Mỹ. Động thái này khiến quan hệ giữa Nga và Mỹ lại trở nên căng thẳng với nét mới là trừng phạt kinh tế.

Ngày 08-8-2018, Mỹ tuyên bố sẽ áp đặt các trừng phạt mới nhằm vào Nga sau khi Washington kết luận rằng Moskva đã sử dụng chất độc thần kinh để đầu độc cựu điệp viên người Nga Sergei Skripal cùng với con gái Yulia tại Anh.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Heather Nauert tuyên bố Mỹ xác định việc Nga "sử dụng hóa chất hoặc vũ khí hóa học đã vi phạm luật pháp quốc tế". Dự kiến, những biện pháp trừng phạt mới của Mỹ nhằm vào Nga sẽ có hiệu lực từ ngày 22-8 tới.

Trong khi đó, hãng tin NBC dẫn lời một quan chức cấp cao thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết những biện pháp trừng phạt sẽ được thực thi thành 2 đợt, với tác động lớn nhất từ các lệnh trừng phạt ban đầu, trong đó có việc cấm cấp giấy phép xuất khẩu các hàng hóa an ninh quốc gia nhạy cảm sang Nga.

Ngày 09-8, Đại sứ quán Nga tại Mỹ chỉ trích việc Washington áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm vào Moska liên quan vụ cựu điệp viên Sergei Skripal và con gái bị đầu độc tại Anh hồi đầu năm nay.

Trong một tuyên bố, Đại sứ quán Nga tại Mỹ cho rằng lý do Washington đưa ra để áp đặt trừng phạt - theo đó cáo buộc Moskva đứng sau vụ đầu độc - là gượng ép. Tuyên bố nhấn mạnh không có bất cứ bằng chứng nào chứng minh cáo buộc của Mỹ, trong khi phía Mỹ vẫn từ chối giải đáp các thắc mắc của Nga. Tuyên bố nêu rõ Moskva tiếp tục chủ trương tiến hành một cuộc điều tra công khai và minh bạch về vụ việc trên.

Cùng ngày, Điện Kremlin cũng chỉ trích các lệnh trừng phạt mới do Mỹ áp đặt với nước này là trái với luật pháp quốc tế, đồng thời khẳng định hệ thống tài chính của Nga vẫn ổn định.

Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev cảnh bảo Mỹ rằng các biện pháp trừng phạt này sẽ được coi là một tuyên bố chiến tranh kinh tế và Nga cũng sẽ đáp trả về mặt kinh tế, chính trị cũng như mọi cách thức cần thiết khác. Phát biểu với báo giới, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho rằng động thái của Mỹ "hoàn toàn không thân thiện", đi ngược lại bầu không khí mang tính xây dựng trong cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Phần Lan hồi tháng trước, song Moskva vẫn tiếp tục hy vọng về một sự cải thiện trong quan hệ song phương. Ông Peskov nhấn mạnh: "Gắn chúng tôi với những sự kiện này (vụ đầu độc tại Anh) là không thể chấp nhận và những biện pháp hạn chế mà phía Mỹ từng thông qua trước đây là hoàn toàn phi pháp và không phù hợp với luật pháp quốc tế".

Ngoài ra, ông Peskov cho biết vẫn còn quá sớm để nói về những biện pháp đáp trả của Moskva cho đến khi nước này có thêm thông tin về những biện pháp trừng phạt mới của Mỹ.

Cũng trong ngày 09-8, hãng thông tấn RIA dẫn lời nghị sĩ Nga Sergei Ryabukhin cho biết nếu Washington áp đặt các biện pháp trừng phạt mới nhằm vào Nga, Moskva có thể hạn chế xuất khẩu động cơ tên lửa RD-180 sang Mỹ.

Tiếp đó, Bộ Ngoại giao Nga cho biết nước này đang xem xét các biện pháp đáp trả sau khi Mỹ tuyên bố áp đặt đợt trừng phạt mới nhằm vào Moskva liên quan vụ một cựu điệp viên và con gái ông này bị đầu độc tại Anh.

Phát biểu họp báo, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova khẳng định không có bằng chứng nào chứng minh Moskva đứng sau vụ đầu độc cựu điệp viên Skripal và con gái. Bà nhấn mạnh lý do Mỹ đưa ra để áp đặt trừng phạt Nga là bịa đặt.

Sau khi Mỹ tuyên bố áp đặt các lệnh trừng phạt mới nhằm vào Moskva liên quan vụ cựu điệp viên Skripal bị đầu độc tại Anh, đồng ruble đã giảm giá xuống mức thấp nhất so với đồng USD trong gần 2 năm qua.

Cụ thể, tỷ giá đồng ruble sáng 09-8 giảm xuống 66,48 ruble đổi 1 USD, mức thấp nhất kể từ tháng 11-2016. Đồng thời, chỉ số chứng khoán RTS của Nga cũng giảm 3,2% và chỉ số MOEX giảm gần 1,2%. Các ngân hàng Nga cũng bị ảnh hưởng, trong đó giá cổ phiếu của ngân hàng nhà nước Sberbank giảm 4,7%.

Trở lại vạch xuất phát trước cuộc gặp thượng đỉnh

Những động thái mới của Mỹ đang đẩy hai quốc gia này trở lại vạch xuất phát trước cuộc gặp thượng đỉnh tại Phần Lan mà sau đó hai nhà lãnh đạo đều tỏ ra rất hài lòng và mô tả với những mỹ từ như “mang tính xây dựng cao” hay “bước khởi đầu quan trọng “ hướng tới cải thiện quan hệ song phương.

Trên thực tế, Moskva đã không ít lần thử và cũng từng thành công trong việc làm mới những nỗ lực hàn gắn rạn nứt với Washington kể từ khi tỷ phú Trump lên nắm quyền tại Mỹ hồi năm 2016. Việc hai nhà lãnh đạo ngồi lại với nhau trong cuộc hội đàm tại Helsinki từng được coi là một minh chứng cụ thể cho sự thành công của các nhà ngoại giao Nga trên con đường thực hiện mục tiêu này. Với Moskva, đây cũng là động thái cho thấy việc kỳ vọng vào một mối quan hệ song phương khởi sắc dưới thời ông Trump là không hề dễ dàng, đặc biệt trong bối cảnh cuộc bầu cử quốc hội giữa kỳ của Mỹ đang cận kề.

Xét cho cùng thì đây cũng là bước đi để Tổng thống Trump xoa dịu những dư luận phản đối từ nội bộ chính giới Mỹ rằng ông đã không thể hiện lập trường cứng rắn với Moskva. Từ khi nhậm chức, Tổng thống Trump đã có những động thái “mềm mỏng” hơn với Nga.

Tại hội nghị thượng đỉnh với người đồng cấp Nga tại Helsinki, ông cũng từ chối chỉ trích Moskva liên quan đến nghi vấn can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2016. Khi đó, Tổng thống Trump một lần nữa chúc mừng ông Putin vì nước Nga đã tổ chức thành công ngày hội bóng đá thế giới. Ông chủ Nhà Trắng không hề nhắc tới các lệnh trừng phạt Nga hay vụ đầu độc cựu gián điệp hai mang Sergei Skripal và con gái tại thành phố Salisbury của Anh hồi đầu năm nay.

Nhưng vấn đề chi phối nằm ở chỗ nghị sỹ hai đảng Cộng hòa và Dân chủ đã không hài lòng về kết quả cuộc gặp thượng đỉnh này, vì cho rằng đây là “cơ hội bị bỏ lỡ” để quy trách nhiệm cho Nga can thiệp vào bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016. Vì vậy, các biện pháp trừng phạt mới nhằm vào Nga vào thời điểm này có thể coi là bước đi cần thiết để đảm bảo đảng Cộng hòa cầm quyền giữ vững thế chủ động trong quốc hội Mỹ sau tháng 11 tới.

Bằng chứng là ngay sau thông báo này, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Hạ viện Mỹ Ed Royce, người từng cáo buộc Tổng thống Trump cố tình lờ đi các cuộc tấn công tình báo của Nga, đã hoan nghênh động thái mới là việc làm đúng đắn nhằm đề cao những biện pháp trừng phạt quốc tế với việc sử dụng vũ khí hóa học.

Bên cạnh thông báo về các biện pháp trừng phạt Nga liên quan tới vụ đầu độc điệp viên Skripal, báo giới Mỹ gần đây cũng liên tục đưa thông tin Nhà Trắng đang soạn thảo một sắc lệnh hành pháp cho phép Tổng thống Donald Trump trừng phạt những người nước ngoài can thiệp vào các cuộc bầu cử ở Mỹ. Những bước đi rõ ràng cho thấy chính quyền Trump đang muốn dập tắt những chỉ trích có thể ảnh hưởng tới kết quả cuộc bầu cử quan trọng sắp tới, đặc biệt trong mối quan hệ với Nga.

Chuyên gia Vladimir Vasilyev, nhà nghiên cứu hàng đầu tại Viện Mỹ-Canada cho rằng những biện pháp trừng phạt mới đồng nghĩa với việc hai bên đang “bước vào cuộc chiến tranh kinh tế,” đưa quan hệ song phương bước tới điểm “không thể quay đầu.”

Chuyên gia này nhận định cuộc chiến kinh tế đòi hỏi những quyết định mang tính chiến lược từ phía người Mỹ và “họ đã thể hiện rất rõ rằng khi Nga vẫn do Tổng thống Putin lãnh đạo thì sẽ không có cải thiện quan hệ song phương.”

Đặt trong bối cảnh Mỹ liên tục sử dụng các biện pháp trừng phạt nhằm vào các đối tác thương mại cũng như chính trị để gây sức ép tạo lợi thế đàm phán, Giám đốc Trung tâm Carnegie Moscow, Dmitri Trenin cho rằng những biện pháp trừng phạt này chẳng khác nào “loạt đạn mới“ trong “cuộc chiến” kiểu mới mà Mỹ đã tự lai tạo ra.

Vì sao lệnh trừng phạt lại đưa ra vào thời điểm hiện nay?

Hồ sơ vụ điệp viên Skripal: Ngày 04-3-2018, người ta đã phát hiện Sergei Skripal, cựu Đại tá thuộc Cơ quan Tình báo quân đội Nga (GRU), 66 tuổi, cùng với con gái là Yulia, 33 tuổi, nằm bất tỉnh trên một chiếc ghế băng ở thành phố Salisbury, miền Nam nước Anh. Cả hai được xác định là bị đầu độc bằng chất độc thần kinh Novichok và đến nay đều đã phục hồi. Mặc dù chưa có kết luận điều tra quốc tế và hai cha con ông Skripal cũng không đưa ra tuyên bố nào, nhưng phía Anh cho rằng ông Skripal có thể bị đầu độc bằng chất độc thần kinh Novichok được sản xuất tại Nga và cáo buộc Moskva dính dáng đến vụ đầu độc này. Dù khẳng định Anh không muốn cắt đứt hoàn toàn quan hệ ngoại giao với Nga nhưng Thủ tướng Anh Theresa May đã ra lệnh trục xuất 23 nhà ngoại giao Nga tại Anh, cảnh báo phong tỏa các tài sản của Nga trên lãnh thổ Anh, và đình chỉ các cuộc tiếp xúc ngoại giao cấp cao với Nga đồng thời kêu gọi các đồng minh phương Tây trục xuất hàng trăm các nhà ngoại giao Nga. Bên cạnh đó, Thủ tướng May còn tuyên bố sẽ không có thành viên nào trong Hoàng gia hoặc bất cứ thành viên nội các nào của Anh tham dự Vòng chung kết World Cup 2018 được tổ chức ở Nga.

Về phía Nga, nước này luôn khẳng định hoàn toàn không liên quan đến vụ việc xảy ra tại thành phố Salisbury, đồng thời cho rằng các cáo buộc của Anh là không có căn cứ và mang động cơ chính trị nhằm đưa thông tin sai lệch cho cộng đồng quốc tế, điều mà Nga không thể chấp nhận. Nga cũng tuyên bố trục xuất số nhân viên ngoại giao tương đương của nhiều nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Tuy nhiên, Nga cũng bày tỏ sẵn sàng phối hợp điều tra với Anh trong vụ đầu độc điệp viên hai mang Skripal.

Thực tế cho thấy các đồng minh của Anh đều bày tỏ lo ngại sâu sắc về vụ đầu độc cựu điệp viên Nga Skripal cùng với con gái gây căng thẳng giữa Anh và Nga. Mỹ kêu gọi Nga hợp tác đầy đủ với phía Anh trong tiến trình điều tra xoay quanh vụ việc gây chấn động này. Các nước EU cho rằng Anh nên tiếp tục duy trì liên lạc và đối thoại với Nga để giải quyết những bất đồng giữa hai bên.

Sau thời gian quan hệ giữa Nga với phương Tây căng thẳng tới đỉnh điểm, mà một phần là do vụ Skripal, trong thời gian gần đây, hình ảnh và vai trò của nước Nga trở nên nổi bật thông qua những hoạt động ngoại giao và đặc biệt là qua sự kiện World Cup 2018 diễn ra ở 11 thành phố của Nga. Quan hệ Nga - Mỹ có tín hiệu tích cực khi hai nước đã tổ chức thành công cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại thủ đô Helsinki của Phần Lan vào ngày 16-7. Tiếp đó, Tổng thống Mỹ Trump cũng đã kêu gọi Nga gia nhập trở lại Nhóm các nền kinh tế phát triển hàng đầu (G-7). Tuy nhiên những tín hiệu tích cực trong quan hệ giữa Nga và Mỹ lại khiến các đồng minh của Mỹ ở châu Âu lo ngại. Các nhà phân tích cho rằng, việc lãnh đạo Nga-Mỹ xích lại gần nhau sau khi ông Trump có những tuyên bố và hành động gây bất hòa với các đồng minh của Washington ở cả G-7 lẫn NATO được nhìn nhận chẳng khác gì "cái tát" đối với các nhà lãnh đạo phương Tây, nhất là Thủ tướng Anh Theresa May, người vốn đã "thành công" khi kêu gọi được nhiều nước NATO và EU trục xuất hàng loạt nhà ngoại giao Nga sau vụ cựu điệp viên Skripal bị đầu độc. Việc Tổng thống Mỹ Trump kêu gọi Nga gia nhập trở lại G7 cũng làm tăng thêm sự rạn nứt trong quan hệ đồng minh Mỹ-Anh cũng như thách thức "tình đoàn kết" xuyên Đại Tây Dương.

Bởi vậy, trong việc Mỹ tuyên bố sẽ áp đặt các trừng phạt mới nhằm vào Nga sau khi Washington kết luận rằng Moskva đã sử dụng chất độc thần kinh để đầu độc cựu điệp viên Nga Sergei Skripal cùng với con gái Yulia tại Anh, phía Nga có cớ để nghi ngờ rằng có vẻ như lại có thêm một “âm mưu” nữa nhằm phá hỏng không khí tích cực hiện nay. Trong khi đó, nhà nghiên cứu chính trị Aydın Sezer, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ-Nga ở Istanbul, cho rằng các nước phương Tây đã lợi dụng vụ đầu độc cựu điệp viên Skripal để thổi phồng tâm lý chống Nga./.