Chuyến thăm lịch sử

Chuyến thăm lần đầu tiên trong lịch sử quan hệ song phương của một quốc vương đương nhiệm Saudi Arabia tới Nga này có thể coi là “sự kiện bước ngoặt”, bởi nó mở ra những “cơ hội” hợp tác mới giữa hai nước, vốn là hai đối thủ cạnh tranh quyết liệt trên thị trường xuất khẩu dầu mỏ thế giới, và từng ở “hai bên chiến tuyến” trong nhiều cuộc khủng hoảng khu vực và quốc tế. Chuyến thăm của Quốc vương Saudi Arabia cũng cho thấy vị thế và vai trò của Moscow ở “chảo lửa” Trung Đông đang ngày càng được củng cố. Tại cuộc hội đàm ở Điện Kremlin, thủ đô Moscow, Quốc vương Salman cho rằng, Nga và Saudi Arabia đều chia sẻ quan điểm chung về nhiều vấn đề trong khu vực và quốc tế, cùng hợp tác về những lĩnh vực nhằm tăng cường an ninh, thúc đẩy sự thịnh vượng của hai nước cũng như bảo đảm hòa bình, an ninh quốc tế.

Cùng với cuộc hội đàm quan trọng với Tổng thống V. Putin tại Moscow, 14 văn kiện hợp tác được hai bên ký kết trong chuyến thăm lịch sử này cho thấy triển vọng mở rộng quan hệ kinh tế giữa hai cường quốc dầu mỏ thế giới là hết sức to lớn. Ngoài những thỏa thuận trong lĩnh vực năng lượng, khoa học - kỹ thuật hay nghiên cứu và sử dụng không gian vũ trụ vì mục đích hòa bình, hai bên còn thương thảo những hợp đồng cung cấp vũ khí lớn, bao gồm cả việc Saudi Arabia mua tổ hợp tên lửa tiên tiến S-400 của Nga…

Không chỉ đạt được nhiều thỏa thuận hợp tác trong những lĩnh vực khác nhau, lãnh đạo Nga và Saudi Arabia trong chừng mực nào đó đã gác bỏ được những bất đồng từng cản trở Moscow và Riyadh phối hợp trong giải quyết nhiều vấn đề quốc tế quan trọng để có thể hướng tới một cách tiếp cận chung. Theo Ngoại trưởng Nga S. Lavrov, tại cuộc hội đàm, Tổng thống V. Putin và Quốc vương Salman trao đổi ý kiến sâu rộng về những phương diện quan trọng nhất của tình hình tại Trung Đông và Bắc Phi, trong đó, đặc biệt chú trọng tới tình hình tại Syria, Iraq, Libya, Yemen, cũng như vấn đề giữa Palestine và Israel; nhấn mạnh sự cần thiết phải nhanh chóng khắc phục các tình huống khủng hoảng bằng giải pháp chính trị, hòa bình dựa trên cơ sở đối thoại dân tộc rộng rãi trong mỗi cuộc xung đột cụ thể, dựa trên nền tảng Hiến chương Liên hợp quốc và những nguyên tắc luật pháp quốc tế.

Liên quan đến các vấn đề trong khu vực, Quốc vương Salman cho rằng cần phải duy trì sự toàn vẹn lãnh thổ của Iraq. Ông cũng nhấn mạnh cần tìm ra một giải pháp chính trị cho cuộc xung đột tại Syria, nhằm duy trì sự thống nhất của nước này. Theo ông Salman, cộng đồng quốc tế cần phải tăng cường nỗ lực chống lại chủ nghĩa cực đoan, khủng bố và các nguồn tiền cung cấp cho khủng bố. Nhận thấy đây là mối đe dọa to lớn đối với an ninh của các quốc gia, Quốc vương Salman kêu gọi thành lập Trung tâm chống khủng bố quốc tế dưới sự bảo trợ của Liên hợp quốc và cam kết cung cấp 110 triệu USD cho trung tâm này. Saudi Arabia cũng đã thành lập Liên minh quân sự Hồi giáo nhằm chống lại chủ nghĩa khủng bố toàn cầu và Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng.

Ngay cả vấn đề Syria, vốn là chủ đề gây căng thẳng lâu nay giữa Nga, vốn ủng hộ mạnh mẽ chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad và Saudi Arabia, nước hậu thuẫn phe đối lập chống chính quyền Damascus, Tổng thống V. Putin và Quốc vương Salman cũng ghi nhận những nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng tại quốc gia Trung Đông này. Quốc vương Salman đánh giá cao những nỗ lực được áp dụng trong khuôn khổ các cuộc hòa đàm ở thủ đô Astana của Kazakhstan nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng ở Syria. Nga ủng hộ nỗ lực của Saudi Arabia trong việc thống nhất lực lượng đối lập ở Syria để tiến hành đàm phán với chính quyền Damascus dựa trên cơ sở Nghị quyết 2254 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Đây được xem là một bước tiến bởi Nga và Saudi Arabia trước đây vẫn mâu thuẫn trong các vấn đề liên quan tới Syria, Iran. Liên quan đến cuộc chiến chống khủng bố, Moscow và Riyadh nhất trí ưu tiên thúc đẩy hợp tác song phương, cũng như tại Liên hợp quốc và trên trường quốc tế. Việc hai bên tìm được cách tiếp cận chung có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh Nga, với vai trò là một trong những cường quốc thế giới, còn Saudi Arabia, nước có trọng lượng lớn nhất trong khu vực Trung Đông, có thể tác động đáng kể với việc giải quyết những cuộc khủng hoảng hiện hữu ở Trung Đông.

Lợi ích đan xen

Đánh giá kết quả chuyến thăm, Ngoại trưởng Saudi Arabia Adel al-Jubeir cho rằng, quan hệ giữa hai nước đã đến “thời điểm lịch sử” và đang mở ra những “chân trời” hợp tác mới, đặc biệt khi Sauddi Arabia là một đồng minh truyền thống và quan trọng hàng đầu của Mỹ ở Trung Đông. Bước “đảo chiều ngoạn mục” này diễn ra trong bối cảnh vai trò và ảnh hưởng của Nga tại Trung Đông và vùng Vịnh đang ngày càng gia tăng, nhất là sau khi Moscow hỗ trợ quân sự hiệu quả giúp chính phủ Syria chống khủng bố và giải quyết cuộc khủng hoảng tại quốc gia Trung Đông. Sau hơn hai năm can thiệp quân sự theo đề nghị của chính quyền Tổng thống Bashar Al-Assad, quân đội Nga đã giúp chính quyền Syria giải phóng khoảng 90% lãnh thổ bị Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng chiếm đóng, đồng thời buộc Saudi Arabia cùng các đồng minh phương Tây chấp nhận “luật chơi” do Moscow đặt ra tại quốc gia Trung Đông này. Bên cạnh đó, hành động của Moscow hỗ trợ đồng minh Syria trong những thời khắc “bước đường cùng” khiến cho hình ảnh nước Nga trong mắt các quốc gia khu vực trở nên một đối tác tin cậy và không thể thiếu ở Trung Đông.

Không phải ngẫu nhiên trong thời gian gần đây, lãnh đạo các nước Trung Đông như Israel, Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập và Jordan tiến tới thực hiện các chuyến thăm Nga để trao đổi về các vấn đề khu vực. Bên cạnh đó, có thể nói việc Nga duy trì quan hệ với các nước như Syria, Iran… ở một phương diện nào đó có thể giúp Moscow trở thành “cầu nối” đối thoại giữa các bên “thù địch” trong khu vực Trung Đông.

Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực liên tục biến động với những diễn biến khó lường, Moscow và Riyadh ý thức được rằng, việc tăng cường hợp tác song phương mang lại lợi ích thiết thực, to lớn cho cả hai nước, không chỉ về kinh tế mà cả địa - chính trị. Với tư cách là hai cường quốc dầu mỏ hàng đầu thế giới, việc Nga và Saudi Arabia “bắt tay” nhau có thể giúp cân bằng thị trường và giữ giá “vàng đen” không tiếp tục giảm. Trong năm 2016, Nga cùng 14 nước thuộc Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) ký thỏa thuận cắt giảm sản lượng khai thác, giúp đẩy giá dầu mỏ trên thị trường thế giới tăng trở lại, đem lại nguồn thu không nhỏ cho hai quốc gia xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, đặc biệt là Nga, nước đang gặp khó khăn do các biện pháp trừng phạt kinh tế mà phương Tây áp đặt hơn 3 năm qua.

Đối với Nga, việc tăng cường quan hệ với Saudi Arabia còn mang nhiều ý nghĩa hơn. Để giải quyết hiệu quả các cuộc xung đột tại Trung Đông, trong đó có Syria, Moscow cần sự giúp đỡ của Riyadh. Hòa bình ở “chảo lửa” Trung Đông được lập lại thì vai trò và vị trí của Nga ở khu vực càng gia tăng. Saudi Arabia cũng là thị trường lớn đối với hai mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Nga là vũ khí và sản phẩm nông nghiệp. Việc siết chặt quan hệ với Saudi Arabia cũng là một giải pháp khả thi giúp Moscow thoát khỏi thế bao vây cấm vận của phương Tây.

Trong khi đó, Saudi Arabia đang thực hiện kế hoạch cải cách “Tầm nhìn năm 2030”, với trọng tâm là tiến hành tư nhân hóa công ty dầu mỏ lớn nhất thế giới Saudi Aramco, đa dạng hóa nền kinh tế đang phụ thuộc rất nhiều vào khai thác và xuất khẩu dầu mỏ, thúc đẩy đầu tư vào nền kinh tế với mục tiêu tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động trong nước, cũng như mở rộng đầu tư vào những dự án năng lượng, cơ sở hạ tầng và công nghệ trên toàn thế giới. Bên cạnh đó, với vai trò là nhà nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới và cũng là nước có tiếng nói quan trọng hàng đầu trong khu vực Trung Đông, Saudi Arabia luôn muốn khẳng định vị thế của mình.

Chuyến thăm Nga lần này là một phần trong chiến lược dài hạn của Riyadh nhằm đa dạng hóa quan hệ quốc tế phục vụ đa dạng hóa nền kinh tế, tiếp sau hàng loạt các chuyến công du mới đây của Quốc vương Saudi Arabia tới Nhật Bản, các nước Đông Nam Á hay điển hình là chuyến thăm Trung Quốc hồi tháng 3 vừa qua. Rõ ràng lợi ích quốc gia đang khiến Nga và Saudi Arabia xích lại gần nhau, và việc hai nước hợp tác không chỉ có lợi cho Moscow và Riyadh, mà còn mở ra cơ hội giúp giải quyết nhiều vấn đề quốc tế hiện nay./.