Chuyến thăm “làm lành” với các đồng minh châu Âu của Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn

TCCSĐT - Từ ngày 21 đến ngày 24-10-2009, Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn thực hiện chuyến công du tới ba nước là đồng minh “then chốt” của Mỹ sau “chiến tranh lạnh”, gồm Ba Lan, Ru-ma-ni và Cộng hoà Séc. Đây là chuyến công du có tác động không nhỏ tới tình hình châu Âu nói chung và quan hệ Mỹ - Nga nói riêng.

Thời điểm rất nhạy cảm của chuyến thăm

Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn thực hiện chuyến thăm “con thoi” này trong thời điểm Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma vừa đưa ra quyết định bất ngờ ngừng triển khai kế hoạch bố trí lá chắn tên lửa ở Ba Lan và Cộng hoà Séc mà Tổng thống Mỹ tiền nhiệm đã “lao tâm khổ tứ” dàn dựng. Vì thế, một lần nữa, quyết định của Tổng thống B. Ô-ba-ma đã làm dấy lên mối lo ngại của các nước trong khu vực về vai trò của Mỹ trong việc đối phó với “nguy cơ” từ phía nước Nga láng giềng.

Nói là “nguy cơ” bởi đây chỉ là cớ để Mỹ gây chia rẽ Nga với các đồng minh của họ trước đây, còn trên thực tế, đó là “nguy cơ ảo” bởi trong khi nước Nga sau khi Liên Xô sụp đổ, đã sẵn sàng xây dựng quan hệ đối tác thân thiện với tất cả các nước châu Âu, thì kỳ lạ thay, các đồng minh của Liên Xô trước đây trong khối Vác-sa-va như Ba Lan và Cộng hoà Séc lại bỗng nhiên quay sang chống lại Nga và luôn lớn tiếng nói về “nguy cơ bị tiến công” từ phía Nga (!).

Việc một số người trong chính các đồng minh cũ của Liên Xô và nay là đồng minh mới của Mỹ ở Đông Âu tuyên truyền xuyên tạc trắng trợn về lịch sử chiến tranh thế giới thứ hai, đổ lỗi cho Hồng quân Liên Xô tội “xâm lược” trong chiến dịch giải phóng các nước châu Âu khỏi thảm họa diệt chủng của phát-xít Đức, được diễn ra sau khi các nước này trở thành đồng minh “then chốt” của Mỹ, không thể không làm cho Nga lo ngại.

Hơn cả chuyện “làm lành”

Tới cả ba nước, Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn đã có các cuộc gặp với nguyên thủ các nước chủ nhà, gồm thủ tướng và tổng thống để làm yên lòng các nước này rằng vẫn như trước đây, Mỹ sẽ trung thành với “sứ mệnh” bảo đảm an ninh cho các đồng minh của họ, đưa chuyến thăm này thành dấu mốc quan trọng trong quá trình thắt chặt quan hệ giữa Mỹ với các nước “châu Âu mới” trong bối cảnh các nước “châu Âu cũ” đang dần xa lánh Mỹ.

Ban đầu, Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn tưởng sẽ được nguyên thủ các nước chủ nhà đón tiếp “linh đình”, nhưng rồi ông đã phải chật vật lý giải về sự xích lại gần nhau giữa Mỹ và Nga theo chủ trương “tái khởi động” quan hệ Mỹ - Nga của Tổng thống B. Ô-ba-ma, trong đó có chuyện Mỹ ngừng triển khai lá chắn tên lửa ở Ba Lan và Cộng hoà Séc.

Theo nhận xét của ông Đa-môn Uyn-xơn (Damon Wilson), Giám đốc Chương trình an ninh quốc tế trong Hội đồng Đại Tây Dương của Mỹ, nội dung chủ yếu của chuyến thăm không chỉ là giải thích về quyết định của Mỹ ngừng lá chắn tên lửa, mà quan trọng hơn, là khôi phục lòng tin đang suy giảm dần giữa Mỹ với các đồng minh. Sự suy giảm lòng tin này hình thành trước khi Tổng thống B. Ô-ba-ma bước vào Nhà Trắng. Các đồng minh mới của Mỹ ở Đông Âu đã “mất công” trong việc ủng hộ Mỹ trong cuộc chiến ở I-rắc năm 2003, đưa quân tới tham gia các hoạt động bảo đảm an ninh ở Áp-ga-ni-xtan và phải chịu cảnh rơi vào “chiếc cối xay thịt” trên cả hai chiến trường.

Tình hình hiện nay như đang diễn ra theo hướng chính quyền của Tổng thống B. Ô-ba-ma coi Đông Âu là “ưu tiên hạng thấp” trong chính sách đối ngoại. Trong khi đó, dư luận trong các nước Đông Âu bắt đầu phản đối quyết định của chính phủ đã hùa theo Mỹ trong các cuộc chiến tranh “vô tích sự” đó. Vì thế, dư luận các nước Đông Âu có cảm tưởng rằng, Mỹ đang hành động theo cung cách “mang con bỏ chợ”.

Không phải ngẫu nhiên mà chính quyền mới ở Mỹ chọn Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn thực hiện chuyến công du nhạy cảm này tới các đồng minh của họ ở Đông Âu. Trước khi được chọn xếp vào ghế Phó Tổng thống Mỹ, ông Giôn Bai-đơn đã có hàng chục chuyến công du tới Trung Âu và có quan hệ thân thiết với nguyên thủ nhiều nước Đông Âu. Ngoài ra, với tư cách là Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Thượng viện Mỹ, ông Giôn Bai-đơn đã từng nổi danh là “người bảo vệ tin cậy” cho an ninh và sự thống nhất châu Âu.

Theo nhận xét của ông Đa-ni-en Ha-min-tơn (Daniel Hamilton), cựu Thư ký Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề châu Âu, không có ai xứng đáng hơn Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn trong việc thực hiện chuyến thăm “tế nhị” sang các đồng minh của Mỹ ở Đông Âu vào thời điểm này.

Trong các cuộc hội đàm và tiếp xúc với lãnh đạo các nước Đông Âu, Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn tái khẳng định quyết tâm của Mỹ là tiếp tục xây dựng lá chắn tên lửa để bảo vệ an ninh cho Mỹ và các đồng minh của Mỹ, “chống lại mối đe dọa đến từ các phía” (không chỉ từ I-ran). Ngoài ra, Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn còn giải thích cho lãnh đạo các nước Đông Âu biết rõ cấu trúc của hệ thống phòng thủ tên lửa mới mà các nước Đông Âu có thể tham gia. Thay vì bố trí tên lửa đánh chặn ở Ba Lan và trạm ra-đa ở Cộng hoà Séc, Mỹ sẽ xây dựng lá chắn tên lửa gồm phần lớn là các thiết bị đặt trên các tàu chiến cơ động, và một phần tên lửa đánh chặn SM-3 rất hiện đại được bố trí tại một số điểm khác nhau ở châu Âu.

Vẫn biểu hiện rõ sự đối đầu với Nga

Nguyên thủ các nước Ba Lan và Cộng hoà Séc đã đồng ý tham gia cùng với Mỹ xây dựng lá chắn tên lửa mới hiện đại hơn. Hiện tại, trên lãnh thổ Ba Lan, Mỹ đã quyết định bố trí các dàn tên lửa Patriot có khả năng bắn rơi tên lửa tầm ngắn và tầm trung của đối phương. Đến năm 2018, Ba Lan sẽ tiếp nhận các tên lửa đánh chặn kiểu mới SM-3 của Mỹ.

Theo thông báo từ Bộ quốc phòng Mỹ, Oa-sinh-tơn đã quyết định xây dựng hai căn cứ quân sự ở Ru-ma-ni và Bun-ga-ri với chi phí 110 triệu USD. Căn cứ quân sự ở Ru-ma-ni sẽ bố trí được 1.600 quân, còn căn cứ quân sự ở Bun-ga-ri chứa được 2.500 quân. Cả hai căn cứ quân sự này đều nằm trong chiến lược của Tổng thống tiền nhiệm G. Bu-sơ nhằm chuyển các căn cứ quân sự của Mỹ từ Đức sang hướng đông.

Lầu Năm Góc tính toán, sự điều chỉnh này vừa tiết kiệm, vừa đưa các căn cứ quân sự của Mỹ gần với các “điểm nóng” ở Áp-ga-ni-xtan và Trung Đông, vừa thể hiện quyết tâm của Mỹ “sẵn sàng bảo vệ các đồng minh mới chống lại sự bành trướng ảnh hưởng của Nga”. Còn người Nga nhìn nhận kế hoạch mới của Mỹ ở Đông Âu theo một cách khác. Theo nhận xét của Thượng tướng Vích-to E-xin, cựu Tổng tham mưu trưởng Lực lượng tên lửa chiến lược của Nga, việc Mỹ triển khai các thành phần thuộc lá chắn tên lửa ở Đông Âu và các căn cứ quân sự ở Ba Lan, Ru-ma-ni, Bun-ga-ri là mắt xích quan trọng trong chiến lược toàn cầu đưa hạ tầng cơ sở chiến tranh sát biên giới Nga.

Ngoài những nội dung trên đây, Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn còn thảo luận với nguyên thủ các nước chủ nhà nhiều vấn đề khác như: khả năng phối hợp hành động nhằm ngăn chặn và giáng trả những nguy cơ chung trong lĩnh vực an ninh trên cơ sở song phương cũng như trong khuôn khổ Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO); cuộc chiến chống khủng bố tại Áp-ga-ni-xtan; chiến lược mới của NATO; lối thoát cho cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu hiện nay; biến đổi khí hậu và an ninh năng lượng. Tuy nhiên, điều khiến dư luận quan tâm hơn cả là trong chuyến thăm này, Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn muốn khẳng định, chủ trương của Mỹ “tái khởi động” quan hệ với Nga không ảnh hưởng đến lợi ích của các đối tác và đồng minh của Mỹ.

Có thể thấy, chuyến thăm của Phó Tổng thống Mỹ Giôn Bai-đơn một lần nữa chứng tỏ, Mỹ chưa bao giờ từ bỏ tư duy đối đầu với Nga từ thời “chiến tranh lạnh”, mặc dù trên lời nói, họ vẫn tuyên bố sẵn sàng “tái khởi đồng” quan hệ Mỹ - Nga./.