Bình luận

Vì sao ECB phải dùng biện pháp bất thường

Nguyễn Nhâm
14:45, ngày 11-02-2015
TCCSĐT - Ngày 22-01-2015, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã công bố chương trình mua chứng khoán đảm bảo bằng tài sản (ABS*) và chứng khoán có đảm bảo, nhằm ngăn chặn nguy cơ giảm phát cũng như khơi thông dòng vốn tín dụng trong Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu. Ngay lập tức, giá vàng giao ngay từ chỗ giảm 1% xuống mức thấp 1.279,5 USD/au-xơ (ounce) trong phiên sáng cùng ngày, đã vọt lên sau thông báo của ECB, chạm mức cao nhất kể từ ngày 15-8-2014 là 1.306,2 USD/au-xơ.
Con tàu Eurozone trước nguy cơ bị “chìm”

Vàng thường được xem là nơi trú ẩn an toàn trước những lo ngại về lạm phát. Theo Chủ tịch ECB Ma-ri-ô Đra-ghi (Mario Draghi), ECB sẽ in tiền để mua số trái phiếu chính phủ trị giá 60 tỷ ơ-rô (tương đương với 69 tỷ USD) hằng tháng ở Khu vực sử dụng đồng tiên chung châu Âu (Eurozone), khu vực đang bị lạm phát âm 0,2%, một con số rất xa mục tiêu 2% mà ECB đặt ra.

Năm 2014, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cũng đã bất ngờ tuyên bố đồng loạt giảm các lãi suất chủ chốt xuống 10 điểm cơ bản, mức thấp kỷ lục, đồng thời công bố chương trình mua chứng khoán đảm bảo bằng tài sản (ABS *) và chứng khoán có đảm bảo, nhằm ngăn chặn nguy cơ giảm phát cũng như khơi thông dòng vốn tín dụng trong Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu. Theo đó, từ ngày 10-9-2014, lãi suất tái cấp vốn và lãi suất tiền gửi trong Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu giảm lần lượt xuống còn 0,05% và -0,20%. Đây là quyết định chưa từng có trong lịch sử tài chính. Biện pháp bất thường này xuất phát từ sự lo ngại về nguy cơ đổ bể của Khu vực Eurozone, khiến sự phản ứng tức thời của quan hệ tỷ giá ơ-rô/đô-la Mỹ đã giảm 0,9%, mức thấp nhất trong những tháng qua (1 ơ-rô = 1,3022 đô-la Mỹ).

Giới chuyên gia và không ít nhà phân tích lưu ý rằng, nếu chính phủ các nước trong khu vực, nhất là các nền kinh tế đầu tàu như Đức, Pháp, I-ta-li-a, không tìm cách đưa “con thuyền” Eurozone “nổi” trở lại, đồng ơ-rô sẽ khó tránh khỏi kết cục không mong muốn. Tia hy vọng mới lóe lên hồi cuối năm ngoái của kinh tế Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu nay lại vụt tắt. Kinh tế châu Âu là khu vực đáng quan ngại nhất vì đã cận kề suy thoái vào cuối năm 2014. Trong đó, Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu cũng được dự báo tăng trưởng năm 2015 ở mức 0,8% - 1,8%, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức cao (khoảng 11,9%) và năm 2015 được dự báo là 11,6%, khiến kinh tế châu Âu khó bề phục hồi trong ngắn hạn.

Kết quả tăng trưởng kinh tế khu vực trong năm 2014 kém khả quan, chủ yếu là do GDP của kinh tế Đức, nền kinh tế đầu tàu của khu vực thường mang lại động lực tăng trưởng cho cả khối, nay bất ngờ giảm xuống 0,2%, trong khi đà tăng trưởng kinh tế của Pháp (nước lớn thứ hai trong Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu) đã chững lại, khiến cho mục tiêu giảm thâm hụt ngân sách của EU trở nên xa vời và tác động tiêu cực tới triển vọng tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Trước diễn biến nêu trên, chính phủ các nước trong Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu đã phải hạ mức tăng trưởng GDP trong thời gian còn lại của năm nay. Theo đó tăng trưởng kinh tế Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu trong năm 2015 chỉ còn 1,6%; lạm phát ở mức 1,1% và năm 2016 là 1,4%.

Nặng “nợ” với U-crai-na

Trong khi nền kinh tế Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu đang “ốm yếu” thì lại phải mang “nặng” thêm với U-crai-na - “thành quả” của chiến lược ‘Đông tiến” mà NATO đưa ra. Lý do khách quan này xuất phát từ sự căng thẳng địa - chính trị tại khu vực, nhất là cuộc khủng hoảng U-crai-na và Nga, buộc EU phải chi 17 tỷ USD để giữ cho U-crai-na không bị vỡ nợ và bảo đảm cho U-crai-na gắn chặt hơn với phương Tây.

Một số chuyên gia cho rằng, cuộc khủng hoảng U-crai-na và việc các bên Mỹ, EU - Nga gia tăng các đòn trừng phạt lẫn nhau đã làm gián đoạn đà phục hồi kinh tế của Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu. Có chuyên gia còn ví von rằng, các biện pháp trừng phạt của Mỹ và EU nhằm vào Nga chẳng khác gì “lấy đá tự ghè chân mình”, vì sự “phản đòn” của Nga đã khiến kinh tế khu vực chao đảo và có nguy cơ mất trắng thành quả khắc phục nợ công và phục hồi kinh tế mới đạt được hồi cuối năm 2013. Theo giới phân tích, sự bất đồng thể hiện khi các nhà lãnh đạo EU họp ở Brúc-xen (Bỉ) để bàn về tình hình U-crai-na và biện pháp trừng phạt Nga đã cho thấy điều đó. Thủ tướng Xlô-va-ki-a Rô-bớt Phi-cô (Robert Fico) đã bày tỏ: “Tôi tin rằng các biện pháp trừng phạt là vô nghĩa và sẽ gây ra tác dụng ngược. Xlô-va-ki-a có thể sẽ sử dụng quyền phủ quyết của mình trong vấn đề này”.

Theo thống kê mới đây cho thấy, Xlô-va-ki-a đang quan ngại về các đòn trừng phạt mà EU áp đặt lên Nga, khiến sản lượng kinh tế của Xlô-va-ki-a sa sút nhanh chóng. Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI), thước đo về sức khỏe khu vực sản xuất của một nền kinh tế của nước này, trong tháng 8 đã giảm xuống mức 50,7 điểm thấp nhất trong 13 năm qua, từ mức 53,8 điểm trong tháng 7. Chuyên gia kinh tế cấp cao Rốp Đốp-xơn (Rob Dobson) thuộc Hãng nghiên cứu Markit đánh giá: “Ảnh hưởng tiêu cực từ bất ổn kinh tế và địa chính trị gia tăng đối với các nhà sản xuất đang trở nên rõ ràng hơn”. Đã có những dấu hiệu gần như chắc chắn cho thấy, động lực tăng trưởng đang suy giảm nhanh chóng tại các ngành công nghiệp chủ chốt của Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu như: Đức, Tây Ban Nha và Hà Lan.

Năm 2014, lạm phát trong Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu là 0,3%. Đây là mức lạm phát thấp nhất của Khu vực Eurozone kể từ tháng 10-2009. Theo Chủ tịch ECB, ông Ma-ri-ô Đra-ghi, lạm phát dưới mức 1% được coi là nguy hiểm, bởi đây là một dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng giảm chi tiêu và nguy cơ giảm phát đang tới gần. Theo các chuyên gia dự báo, tình hình sẽ còn tồi tệ hơn nếu Nga cắt giảm cung cấp khí đốt cho châu Âu vào mùa đông năm nay để trả đũa các lệnh trừng phạt. EU đã phải gấp rút chuẩn bị một kế hoạch khẩn cấp cho tình huống nêu trên, bằng cách cấm tái xuất khẩu khí đốt và giảm tiêu thụ khí đốt trong công nghiệp nhằm tăng nguồn dự trữ. Tuy nhiên, đây chỉ là các biện pháp gây thiệt hại cho chính các doanh nghiệp châu Âu.

ECB buộc phải hành động

Rõ ràng sự tăng trưởng trì trệ của Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu đang gia tăng sức ép buộc ECB phải sớm hành động để ngăn chặn tình trạng lạm phát thấp, kéo dài trở thành nguy cơ giảm phát. Cùng với đó, ECB cũng bắt đầu tiến hành chương trình mua ABS và trái phiếu có đảm bảo để nới lỏng các điều kiện tín dụng trong Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu, với quy mô có thể lên tới 500 tỷ ơ-rô (tương đương 650 tỷ đô-la Mỹ) trong vòng ba năm kể từ năm 2015 đến năm 2017.

Vào quý IV năm 2014, thay vì triển khai chương trình nới lỏng định lượng (QE) để bơm tiền vào nền kinh tế mà nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới, trong đó có Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) đã thực hiện, thì ECB lại chọn chương trình mua tài sản có phạm vi hẹp hơn, đó là chương trình mua ABS và trái phiếu có đảm bảo. Ngay sau khi ECB thông báo quyết định nói trên, đồng ơ-rô đã giảm 0,9%, có nghĩa là 1 ơ-rô đổi được 1,3022 đô-la Mỹ. Chủ tịch ECB ông Ma-ri-ô Đra-ghi cho biết, nếu lạm phát duy trì “ở mức quá thấp trong một thời gian quá dài”, ECB sẽ tiến hành các biện pháp bất thường để ngăn chặn nguy cơ giảm phát. Vì thế, việc tung ra gói QE lần này được coi là nhằm tăng hiệu quả của biện pháp bất thường mà ECB đã đưa ra trước đó.

Vẫn còn những ý kiến khác nhau

Các nhà kinh tế lưu ý rằng, chỉ nỗ lực của ECB là chưa đủ, chính phủ các nước cần đưa ra các giải pháp cụ thể là đẩy nhanh cải cách trong khu vực. ECB giờ đây chỉ có thể đóng vai trò hỗ trợ trong việc phục hồi kinh tế, chứ không thể giữ vai trò “nhạc trưởng” để chấm dứt khủng hoảng nợ công đã đeo bám Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu từ mấy năm nay. Biện pháp cắt giảm lãi suất và mua trái phiếu chỉ hỗ trợ chứ không thể giải quyết được mọi vấn đề. Giới phân tích còn nhận định, ECB đang lĩnh trách nhiệm giải cứu Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu một lần nữa, nhưng sự chậm trễ của chính phủ các nước trong việc cải cách cơ cấu kinh tế có thể xóa đi những cố gắng của ECB trong thời gian qua. Chủ tịch ECB vẫn giữ quan điểm sẽ không đưa ra các hành động quyết liệt nào trong việc tạo dòng chảy tiền tệ dễ dàng hơn nếu chính phủ các nước Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu không thắt chặt các quy định về chi tiêu ngân sách.

Tuy nhiên, một số nhà quan sát lại đưa ra quan điểm rằng, động thái bất ngờ của ECB hồi tháng 9-2014 và gói QE được đưa ra ngày 22-01-2015 là nằm trong kế hoạch khai triển một kế hoạch lớn nhằm đưa kinh tế Khu vực Eurozone phục hồi. Chủ tịch ECB trước đây đã không cổ súy việc nới lỏng các quy định ngân sách thì nay ông đã phải chấp nhận vì hiệu quả của giải pháp hồi tháng 9-2014 đã không được như mong muốn. Pháp, nước vốn giữ thái độ đối địch với mục tiêu thâm hụt ngân sách của EU, đã bày tỏ thiện ý rằng nước này sẽ nỗ lực để đáp ứng mục tiêu ngân sách của EU. Trong khi Đức và một số chuyên gia phân tích khác lại cho rằng, với gói QE vừa đưa ra chỉ đủ bù lại số tiền theo chương trình mua ABS hồi tháng 9 năm ngoái nên chưa có khả năng để đưa Eurozone khỏi nguy cơ giảm phát. Theo giới chuyên gia thì “các nước thành viên cần tăng trưởng, hạ tỷ lệ thất nghiệp, chính sách tài chính lành mạnh và quan trọng hơn là cần cải cách cơ cấu”.

Dù không dễ thực hiện, song nếu thiếu hành động từ lãnh đạo các nước trong khu vực, đà tăng trưởng của Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu khó có thể phục hồi và nguy cơ giảm phát có thể trở thành sự thực. Nhật Bản là một bài học nhãn tiền khi mà nền kinh tế này đã đánh mất đà tăng trưởng trong cả thập kỷ 1990 và đến nay vẫn đang phải vật lộn để đẩy lui “nỗi ám ảnh” này. Khác với Nhật Bản, châu Âu không phải là một nước. Nếu cảm thấy liên minh tiền tệ không mang lại lợi ích gì ngoài sự trì trệ, thất nghiệp và giảm phát, rất có thể một số nước thành viên sẽ rời bỏ đồng ơ-rô, bất chấp những cam kết, hứa hẹn trước đó. Khủng hoảng nợ công có vẻ vẫn như “bóng ma” đeo bám Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu, chưa kể nguy cơ Hy Lạp phải đóng cửa nền kinh tế nếu phe đối lập thắng thế trong cuộc bầu cử sắp tới. Mặc dù vậy, ngay sau khi ECB công bố gói QE thì đồng ơ-rô lập tức giảm giá ở mức thấp nhất kể từ trước đến nay và cổ phiếu trên thị trường chứng khoán châu Âu cũng tăng vọt 1,6% mức cao nhất trong 7 năm qua. Các chỉ số Dow Jones tăng 259.70 điểm; S&P tài chính tăng 2.6%; Nasdaq Composite tăng 82.98 điểm. Trên sàn Niu Oóc, số cổ phiếu tăng vượt số cổ phiếu giảm theo tỷ lệ 3.92:1. Tỷ lệ này trên sàn Nasdaq là 2.5:1.

Như vậy, với chức năng là ngân hàng trung ương châu Âu, ECB đã nhiều lần đưa ra các giải pháp tài chính như: lãi suất âm, thắt chặt chi tiêu, kích cầu tiêu dùng… tuy nhiên, lần này trước nguy cơ đổ vỡ của kinh tế khu vực Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu, ECB buộc phải đưa ra giải pháp có tính bất thường, chưa từng có và sau 4 tháng thực hiện, ECB lại phải “bồi” thêm gói QE với hơn 1.000 tỷ ơ-rô. Giới phân tích cho rằng, hiệu quả của giải phát bất thường có tính đột phá và gói QE lần này vẫn còn đang ở phía trước. Vì tham vọng “Đông tiến” của NATO với việc phục hồi và tăng trưởng kinh tế của Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu, hình như không tương thích với nhau, khiến các nhà hoạch định chính sách của phương Tây rất có thể phải xem xét lại./.

------------------------

Ghi chú: Chứng khoán bảo đảm bằng tài sản (ABS) là loại trái phiếu được phát hành trên cơ sở có sự đảm bảo bằng một tài sản hoặc một dòng tiền nào đó từ một nhóm tài sản gốc của người phát hành.

Bài cùng chủ đề

Tư tưởng chính trị pháp lý Hồ Chí Minh  (11/02/2015)

Tư tưởng chính trị pháp lý Hồ Chí Minh  (11/02/2015)

Hải quan Lào Cai tích cực triển khai công tác cải cách, phát triển và hiện đại hóa  (11/02/2015)

Ghi… thế thôi!  (11/02/2015)

Đảng và Nhà nước luôn đánh giá cao vai trò của đồng bào các dân tộc  (10/02/2015)

Lãnh đạo Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc gặp mặt kiều bào  (10/02/2015)

mới nhất