Tham dự Hội thảo có các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Thào Xuân Sùng, Phó trưởng Ban Dân vận Trung ương; Phan Đình Trạc, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Nội chính Trung ương cùng hơn 200 đại biểu đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành trung ương và địa phương; đông đảo các nhà khoa học, nhà nghiên cứu đầu ngành trong công tác xây dựng Đảng, nhiều nhà lãnh đạo quản lý, chỉ đạo thực tiễn ở các đơn vị, địa phương trong cả nước.

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, PGS, TS. Vũ Văn Phúc, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản khẳng định: Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền luôn là vấn đề hệ trọng và cũng rất phức tạp. Nhất là trong điều kiện hiện nay, khi đất nước hội nhập quốc tế sâu rộng. Trong suốt 85 năm lãnh đạo cách mạng, trong đó có 70 năm cầm quyền, Đảng ta phải gánh vác trọng trách lớn lao mà nhân dân giao phó là vừa đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, vừa lãnh đạo sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, nhất là trong 30 năm đổi mới toàn diện đất nước.

PGS, TS. Vũ Văn Phúc phát biểu đề dẫn.

Với vị thế là Đảng cầm quyền, Đảng ta đã thực sự xứng đáng là Người “đứng mũi chịu sào” trước dân tộc. Tuy nhiên, từ thực tiễn cầm quyền vẫn đặt ra không ít vấn đề hết sức cơ bản cả về lý luận và thực tiễn cần tiếp tục làm rõ. Trong bối cảnh phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, vấn đề Đảng cầm quyền càng cấp bách, đòi hỏi tiếp tục nghiên cứu và kiến giải.

Đại hội XI của Đảng (năm 2011) đặt vấn đề: “Công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn chưa làm sáng tỏ được một số vấn đề về Đảng cầm quyền và về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta”. Điều đó càng cho thấy, chưa bao giờ vấn đề Đảng cầm quyền lại trở nên quan trọng và cấp bách như hiện nay. Trong rất nhiều vấn đề quan trọng xung quanh việc nâng cao vị thế, vai trò, năng lực và trách nhiệm cầm quyền của Đảng, PGS, TS. Vũ Văn Phúc nhấn mạnh và định hướng 8 vấn đề cơ bản và có tính cấp bách hiện nay để các diễn giả tập trung thảo luận:

- Thứ nhất, xung quanh vấn đề Đảng lãnh đạo và Đảng cầm quyền;

- Thứ hai, đó là Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng duy nhất có khả năng và được đất nước, Nhân dân giao phó trọng trách cầm quyền có mang tính tất yếu không hay Đảng ta tự vơ lấy quyền đó, như không ít người bài xích, bác bỏ;

- Thứ ba, vấn đề đổi mới và xây dựng cơ chế cầm quyền phù hợp, dân chủ, hiệu quả;

- Thứ tư, vấn đề xây dựng cơ sở cầm quyền ngày càng vững chắc;

- Thứ năm, liên quan đến nguyên tắc và nội dung cầm quyền, cần tập trung giải quyết những vấn đề gì?

- Thứ sáu, vấn đề tiếp tục đổi mới đổi mới phương thức cầm quyền của Đảng hiện nay;

- Thứ bảy, vấn đề phát triển nguồn lực cầm quyền;

- Thứ tám, những vấn đề xung quanh nguy cơ đối với sự cầm quyền của Đảng.

Với góc nhìn từ thực tiễn Quảng Ninh trong những năm qua, đồng chí Phạm Minh Chính, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh nhấn mạnh: Từ việc lựa chọn đúng vấn đề, đổi mới tư duy nhận thức, định vị lại giá trị của tỉnh, nhận diện đầy đủ lợi thế, thách thức, mâu thuẫn, yếu kém, xác định đúng triết lý, mục tiêu và quan điểm phát triển, Tỉnh quyết tâm đổi mới hệ thống chính trị, tăng cường xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, phát huy dân chủ, bước đầu cho thấy hiệu quả trong quá trình đổi mới, nâng cao hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng ở Quảng Ninh.

PGS, TS. Phạm Minh Chính phát biểu tại Hội thảo.

Đứng trên quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng ta: “Đổi mới kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt”, những năm qua, Quảng Ninh xác định trọng tâm cốt lõi của nhiệm vụ đổi mới, nâng cao vị thế cầm quyền của Đảng trong điều kiện của Tỉnh là: "Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế”. Đây là những vấn đề khó, phức tạp, nhiều nội dung chưa có tiền lệ, nhiều vấn đề lý luận và khoa học đang trong quá trình tiếp tục làm rõ. Tuy nhiên, đứng trên tư tưởng có tính nguyên tắc mà Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quán triệt: "những gì có lợi cho dân phải hết sức làm, những gì có hại cho dân phải hết sức tránh", "vì việc mà tìm người chứ không vì người mà đặt việc"; "xây dựng một nhà nước ít tốn kém"; "xây dựng một nền hành chính gần dân, vì dần và gọn nhẹ", Tỉnh mạnh dạn đặt ra, nghiên cứu, từng bước giải quyết các vấn đề với quyết tâm chính trị ở mức cao nhất.

Từ thực tiễn và đánh giá trên, đồng chí thẳng thắn chỉ rõ những khuyết điểm, hạn chế, yếu kém, nguyên nhân, cũng như nhiều giải pháp nhằm nâng cao vị trí, vai trò của Đảng trong chỉ đạo thực tiễn. Trước mắt, cần đẩy mạnh nghiên cứu, vận dụng các yếu tố hợp lý của mô hình “đảng cầm quyền” để đổi mới căn bản mô hình “đảng lãnh đạo” hiện nay. Theo đó, giữ vững các nguyên tắc, các phương thức lãnh đạo cơ bản của Đảng đối với Nhà nước và hệ thống chính trị; đồng thời đổi mới căn bản phương thức lãnh đạo thông qua tổ chức, bộ máy, cán bộ theo hướng: tổ chức Đảng phải gắn kết hơn nữa, “hiện thân ” trong tổ chức Nhà nước, đoàn thể, tăng cường tối đa sự tác động “từ bên trong” để cầm quyền, lãnh đạo.

Tiếp theo, từ diễn đàn Hội thảo, các ý kiến tham luận đều cho rằng, tính tất yếu cầm quyền của Đảng ta như là một vấn đề có tính quy luật - quy luật vận động của thời đại và xã hội nước ta, nhu cầu về tư tưởng, tình cảm của nhân dân ta, trực tiếp là sự phát triển của giai cấp công nhân, của phong trào yêu nước cách mạng và được thể hiện qua hoạt động của Đảng ta trong 85 năm qua. Đối với các nước trên thế giới, đảng cầm quyền chính là đảng giành được chính quyền, tổ chức và sử dụng chính quyền đó để thực hiện quyền lực, tiến hành quản lý, phát triển và bảo vệ đất nước. Do luật pháp của từng nước quy định, thời gian cầm quyền của các đảng đều có hạn định và việc được cầm quyền lâu dài hay chóng vánh chính là do năng lực và kết quả cầm quyền của các đảng đó với sự phán xét của nhân dân.

Quang cảnh Hội thảo.

Ở Việt Nam, với tư cách là người cầm quyền, Đảng Cộng sản Việt Nam nắm chính quyền, xây dựng và tổ chức bộ máy chính quyền để thông qua hệ thống chính quyền lãnh đạo đất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội bằng phương thức cầm quyền phù hợp, bao gồm cách thức, biện pháp để thực hiện việc cầm quyền có hiệu quả nhất. Đảng cầm quyền có nghĩa là Đảng lãnh đạo chính quyền, lãnh đạo Nhà nước, chứ không phải tự mình biến thành Nhà nước và thâu tóm vào tay mình mọi quyền hành của Nhà nước, như một số thế lực chống đối và thù địch bôi nhọ. Đảng cầm quyền nhưng mọi quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân; Nhân dân là người chủ và làm chủ đất nước; Nhà nước của ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Nhân dân thực hiện quyền làm chủ thông qua hoạt động của Nhà nước, của cả hệ thống chính trị và các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện. Đảng cầm quyền là để nhân dân là chủ và làm chủ.

Với những lập luận sắc sảo, dưới nhiều giác độ khác nhau, nhiều ý kiến tham luận của các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà lãnh đạo, quản lý đều khẳng định, Đảng cầm quyền không phải để mưu cầu lợi ích cho riêng Đảng mà là vì lợi ích cao nhất của đất nước và dân tộc. Đó là đất nước độc lập, tự do, nhân dân ấm no, hạnh phúc, là độc lập dân tộc đi lên chủ nghĩa xã hội; xây dựng xã hội Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; một xã hội do nhân dân làm chủ. Với ý nghĩa đó, phương thức cầm quyền của Đảng rất phong phú, sáng tạo có khả năng bao quát và chi phối một cách toàn diện sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, trên tất cả các lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội đến quốc phòng, an ninh và đối ngoại.

Các nhà khoa học đều thống nhất thừa nhận, phương thức cầm quyền là bộ phận trọng yếu nhất trong phương thức lãnh đạo nói chung của Đảng. Đảng lãnh đạo hệ thống chính trị, đồng thời là bộ phận của hệ thống ấy. Đảng lãnh đạo Nhà nước nhưng không đứng trên và đứng ngoài Nhà nước, mà là hoạt động trong khuôn khổ của Hiến pháp và pháp luật, tôn trọng và phát huy mạnh mẽ vai trò, tính chủ động, sáng tạo và trách nhiệm của Nhà nước. Đảng ta xây dựng hệ thống chính trị, hệ thống chính quyền vững mạnh để thực hiện sự cầm quyền của mình. Hệ thống đó không ngừng được đổi mới, hoàn thiện. Hệ thống chính trị đó vừa bảo đảm sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, vừa thực hiện quyền làm chủ của nhân dân. Đảng đã hóa thân vào hệ thống nhà nước và hệ thống chính trị Việt Nam, thực hiện chức năng của mình đưa đất nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện tốt hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Về trách nhiệm cầm quyền của Đảng trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, các tham luận đều cho rằng, Đảng Cộng sản Việt Nam được nhân dân tôn vinh và bạn bè quốc tế thừa nhận về sự độc tôn lãnh đạo đất nước. Đó chính là sự biểu hiện tập trung và sinh động về trách nhiệm lịch sử cầm quyền của Đảng. Thực tiễn công cuộc đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng thời gian qua đã chứng minh rõ vai trò cầm quyền của Đảng, thông qua đó, vị thế của nước ta không ngừng khẳng định trên trường quốc tế. Qua thực tiễn cầm quyền, Đảng tích lũy được những tri thức, kinh nghiệm và có đủ bản lĩnh chính trị vững vàng để giữ vững, phát huy vị thế, vai trò cầm quyền và giữ trọn trách nhiệm cầm quyền của mình trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của dân, do dân và vì dân và hội nhập quốc tế.

Về những nguy cơ, thách thức đối với Đảng cầm quyền hiện nay, các tác giả cho rằng, bên cạnh những thành tựu đạt được, thực tiễn cũng cho thấy không ít những hạn chế, yếu kém hay thách thức đang đặt ra đối với vị trí, vai trò cầm quyền của Đảng hiện nay. Những hạn chế, yếu kém này không chỉ là nguy cơ, chúng luôn hiển hiện trong cuộc sống, mà chúng ta ít nhiều có thể nhận thấy. Một số ý kiến cho rằng, hiện nay tổ chức bộ máy cầm quyền của chúng ta còn cồng kềnh, thiếu hiệu quả và hiệu lực. Thực tế hiện nay cấu trúc bộ máy trong hệ thống chính trị vẫn còn song trùng rất nhiều. Phẩm chất, năng lực cầm quyền của nhiều cán bộ đảng viên cụ thể của Đảng thực sự chưa ngang tầm, chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Đây chính là vấn đề toàn Đảng, toàn dân ta đang hết sức quan tâm, là một trong những trọng tâm của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Giải quyết tốt việc này là điều kiện để có thể hoàn thiện hệ thống phương thức cầm quyền của Đảng một cách tập trung, thống nhất, kịp thời và hiệu quả.

Về những giải pháp cơ bản và chủ yếu nhằm tiếp tục không ngừng nâng cao vị thế, vai trò, trách nhiệm cầm quyền của Đảng ta trong tình hình hiện nay, các tác giả nhấn mạnh một số giải pháp chủ yếu là: Đổi mới lý luận cầm quyền, đổi mới phương thức cầm quyền theo hướng dân chủ, khoa học, hiện đại, phù hợp; giữ vững và thực thi các nguyên tắc tổ chức và hoạt động; đổi mới tổ chức và bộ máy theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên theo hướng trẻ hóa, trí thức hóa phù hợp với điều kiện và thực tiễn cầm quyền; kiên định đấu tranh kiên quyết với mọi lực lượng xâm hại nền tảng chính trị, bảo vệ vị thế, vai trò, trách nhiệm cầm quyền của Đảng; tiếp thu tinh hoa thế giới, làm giàu lý luận và kinh nghiệm cầm quyền; chủ động đẩy lùi những nguy cơ đối với vị trí, vai trò cầm quyền; không ngừng tổng kết thực tiễn và phát triển lý luận về Đảng cầm quyền ngang tầm nhiệm vụ mới. Trên cơ sở đó, từng bước đổi mới hoàn thiện hệ thống chính trị tinh gọn, đổi mới và hoàn thiện hệ thống pháp luật; đổi mới cơ chế kết hợp cả về tổ chức bộ máy cũng như chức năng nhiệm vụ giữa các cơ quan của Đảng và Nhà nước giúp Đảng thực sự là Đảng cầm quyền vững mạnh, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân.

Kết thúc Hội thảo, Ban Tổ chức đánh giá cao và khẳng định, các tham luận đã thể hiện những cái nhìn đa chiều, những phân tích sâu sắc liên quan đến chủ đề Hội thảo, cho thấy tâm huyết và trách nhiệm của các cán bộ lãnh đạo, quản lý, các nhà khoa học đối với Đảng cầm quyền và những vấn đề liên quan đến Đảng cầm quyền. Đây cũng là cơ hội để diễn đàn góp phần cùng toàn Đảng tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn qua 30 năm đổi mới trên lĩnh vực xây dựng Đảng. Sau Hội thảo, Ban Tổ chức tiếp tục chắt lọc những ý kiến đóng góp có giá trị và hàm lượng khoa học cao, những luận đề nóng bỏng, cấp bách đã thống nhất cần thực thi để vận dụng ngay trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn và báo cáo Trung ương Đảng, góp phần thiết thực vào xây dựng và hoàn thiện nội dung văn kiện Đại hội XII sắp tới của Đảng./.