TCCSĐT - Chỉ trong vòng 5 năm qua, hai “cuộc cách mạng màu” ở Cư-rơ-gư-xtan (Kysgystan) đã cướp đi sinh mạng hàng nghìn người và khiến hàng chục nghìn người khác rơi vào cảnh “tha phương cầu thực”, nên người dân nơi đây đang rất hy vọng cuộc tổng tuyển cử Quốc hội lần đầu tiên theo chế độ dân chủ nghị viện diễn ra ngày 10-10 sẽ mở ra thời kỳ phát triển mới của đất nước, hướng tới hòa bình và ổn định. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, mô hình dân chủ của phương Tây không phải là chiếc gậy thần để có thể “hô biến” tất cả những vấn đề mà Cư-rơ-gư-xtan đang phải đối mặt.

Khủng hoảng toàn diện

Cuộc tổng tuyển cử Quốc hội lần đầu tiên theo mô hình dân chủ nghị viện kiểu phương Tây được coi là bước đi nhằm hợp pháp hóa các thể chế quyền lực, vốn được hình thành sau khi chính quyền lâm thời Cư-rơ-gư-xtan do bà Rô-da Ô-tun-bai-ép-va (Roza Otunbaeva) đứng đầu lên nắm quyền thông qua một cuộc bạo động lật đổ cựu Tổng thống Cua-man-bếch Ba-ki-ép hồi tháng 4 vừa qua. Cuộc bầu cử được tổ chức trong bối cảnh Cư-rơ-gư-xtan đang trải qua thời kỳ khủng hoảng toàn diện; nền kinh tế đang đứng bên vực sụp đổ, nạn đói đe dọa, tham nhũng hoành hành, nguy cơ tái bùng phát xung đột sắc tộc gia tăng và sự bất đồng giữa các đ ảng phái chính trị ngày càng gay gắt.
 
Nằm ngay ở cửa ngõ Á - Âu, Cư-rơ-gư-xtan được đánh giá là nước có vị trí địa chiến lược hết sức quan trọng đối với khu vực và thế giới, nhưng lại có nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu nhất nhì trong khu vực. Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), nợ nước ngoài của nước này đã lên tới gần 3 tỉ ơ-rô, tương đương 50% tổng sản phẩm quốc nội (GDP); hơn 40% dân số sống dưới mức nghèo đói. Cựu Bộ trưởng Tài chính Cư-rơ-gư-xtan Ma-rát Xun-ta-nốp cho rằng, tình hình tài chính nước này chỉ “trụ” được đến hết bầu cử, sau đó nếu không nhận được viên trợ của Nga và cộng đồng quốc tế thì tình hình sẽ hết sức bi đát.
 
Ngân sách trống rỗng nên công việc tái thiết các tỉnh ở miền Nam, đặc biệt là tại thành phố Ô-sơ (Osh) và tỉnh Da-lan - A-bát (Dzhalal - Abad), nơi hứng chịu hậu quả nặng nề nhất các cuộc xung đột sắc tộc hồi tháng 6 vừa qua, dường như dẫm chân tại chỗ. Mùa đông đang đến gần, thế nhưng đa số người dân nơi đây không những vẫn đang phải chịu cảnh “màn trời, chiếu đất”, mà còn phải đương đầu với nạn đói hoành hành. Tất cả những điều này làm cho mâu thuẫn sắc tộc giữa người Cư-rơ-gư-xtan và người U-dơ-bê-ki-xtan ở miền Nam nước này ngày càng trở nên gay gắt và nó có thể dẫn đến tái bùng phát xung đột bất cứ lúc nào.

Ngoài những khó khăn về kinh tế và bất ổn xã hội, nền chính trị của Cư-rơ-gư-xtan cũng không kém phần phức tạp. Cư-rơ-gư-xtan là một đất nước nhỏ bé với 5,3 triệu dân nhưng có tới 80 cộng đồng sắc tộc khác nhau sinh sống. Mỗi cộng đồng sắc tộc thường có một chính đảng riêng, đối chọi nhau về đường lối, mục tiêu. Tham gia chạy đua vào 120 ghế Quốc hội khóa này có tới 3.500 ứng cử viên, đại diện của 29 đảng phái chính trị. Để có chân trong Quốc hội, các chính đảng phải giành được ít nhất 5% số phiếu ủng hộ của cử tri và mỗi đảng không được nắm giữ quá 65 ghế. Theo kết quả các cuộc thăm dò dư luận mới đây, nếu cuộc bầu cử Quốc hội Cư-rơ-gư-xtan diễn ra công bằng, dân chủ và minh bạch, sẽ có từ 5 đến 7 chính đảng vượt qua được ngưỡng tối thiểu bắt buộc, nhưng không có đảng nào có thể giành được đa số ghế để đứng ra thành lập chính phủ.

Liên minh cầm quyền: còn nhiều khó khăn
 
Việc có quá nhiều đảng phái cùng tham gia chạy đua vào cơ quan lập pháp, nhưng lại không có đảng nào giành được đa số ghế cần thiết để đứng ra thành lập chính phủ làm dấy lên sự lo ngại về một làn sóng bạo lực mới có thể sẽ bùng phát sau cuộc bầu cử ở đất nước Trung Á này. Những đảng phái không giành được ghế tại Quốc hội khóa này có thể sẽ không dễ dàng chấp nhận thất bại, trong khi việc đàm phán thành lập chính phủ liên minh được dự báo cũng sẽ gặp không ít khó khăn. Chính sự đa dạng của các thành phần khu vực, đảng phái, sắc tộc đang “ngự trị” ở Cư-rơ-gư-xtan là một trong những lý do khiến cho việc đàm phán để thành lập liên minh cầm quyền trong Quốc hội được dự báo là hết sức khó khăn.

Bên cạnh đó, theo nguồn tin từ các cơ quan an ninh Cư-rơ-gư-xtan, hiện các thế lực thân cận cựu Tổng thống C.Ba-ki-ép, người đang sống lưu vong ở Bê-la-rút, cũng như người thân của những gia đình có người thiệt mạng trong các vụ bạo lực vừa qua đang lên kế hoạch “báo thù”, sau khi bầu cử kết thúc. Chính phủ Cư-rơ-gư-xtan cũng đã cử một lực lượng quân đội và cảnh sát hùng hậu đến miền Nam để bảo đảm an ninh cho cuộc tổng tuyển cử, sau khi nhận được tin có hơn 3000 phiến quân thuộc nhiều nhóm lực lượng vũ trang bất hợp pháp khác nhau đang tập trung dọc biên giới U-dơ-bê-ki-xtan chuẩn bị tiến hành các hoạt động phá hoại. Sự thận trọng của nhà chức trách Cư-rơ-gư-xtan hoàn toàn có cơ sở, vì họ tìm thấy bằng chứng khẳng định bọn khủng bố đã tham gia vào việc tổ chức các vụ xung đột sắc tộc đẫm máu hồi tháng 6 vừa qua, cũng như thu giữ được hơn 700 nghìn USD, bị tình nghi là để tài trợ cho một số nhân vật tham gia tranh cử.

Căng thẳng xã hội, sự bất đồng sâu sắc giữa các lực lượng chính trị trong nước kéo dài sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho chủ nghĩa cực đoan và khủng bố quốc tế có thể can thiệp sâu, thậm chí điều khiển chính trường Cư-rơ-gư-xtan. Do vậy, lo ngại việc Cư-rơ-gư-xtan lựa chọn mô hình dân chủ nghị viện kiểu phương Tây - mô hình mà chưa có bất kỳ quốc gia nào ở Trung Á áp dụng chưa chắc sẽ mang lại hòa bình, ổn định trên mảnh đất này, không phải là không có cơ sở./.