Trong thời gian qua, các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền chưa quan tâm đúng mức đến công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo; đơn khiếu nại, tố cáo tồn đọng có xu hướng gia tăng, tính chất vụ việc trở nên phức tạp, gây bức xúc trong xã hội. Việc giải quyết có nơi, có vụ việc còn chậm trễ, thiếu khách quan, làm giảm lòng tin của nhân dân với cơ quan chức năng của Nhà nước. Để góp phần thực hiện nghiêm minh pháp luật khiếu nại, tố cáo, bảo đảm pháp chế thì việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính nhà nước trong giải quyết khiếu nại, tố cáo là hết sức cần thiết và cấp bách.

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo

Trong giai đoạn từ năm 2006 đến năm 2010, tình hình khiếu nại của công dân diễn biến phức tạp, khiếu nại xảy ra nhiều, trong đó có nhiều vụ, việc công dân tập trung khiếu nại đông người, nhất là ở các tỉnh, thành phố có tốc độ đô thị hóa cao, có nhiều dự án về phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng khu đô thị, khu công nghiệp, đường giao thông và các công trình công cộng khác… Trước tình hình đó, cuối năm 2007, Thanh tra Chính phủ đã chủ động báo cáo Bộ Chính trị về tình hình và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và Bộ Chính trị đã ra Thông báo số 130-TB/TW ngày 10-01-2008, chỉ đạo thực hiện một số giải pháp quan trọng nhằm tăng cường và phát huy trách nhiệm của cấp ủy và thủ trưởng các cơ quan nhà nước trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Thanh tra Chính phủ đã chỉ đạo ngành thanh tra thực hiện nhiều giải pháp quan trọng: tiếp tục thực hiện Kế hoạch số 345/KH-TTCP, ngày 06-3-2008, Kế hoạch số 319/KH-TTCP, ngày 20-02-2009, về kiểm tra, rà soát các vụ việc khiếu nại, tố cáo tồn đọng, bức xúc, kéo dài; tiến hành rà soát, thống kê, có kế hoạch giải quyết từng địa bàn tập trung đối tượng khiếu kiện đông người, vượt cấp, tồn đọng, kéo dài; phối hợp chặt chẽ giữa Thanh tra Chính phủ với các cấp, các ngành và địa phương tăng cường đối thoại giải quyết dứt điểm từng vụ việc; nâng cao vai trò chính quyền địa phương, cơ sở trong giải quyết khiếu nại, tố cáo... Nhờ thực hiện toàn diện các giải pháp trong thông báo kết luận của Bộ Chính trị, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thanh tra Chính phủ, sự nỗ lực của các bộ, ngành, địa phương và thanh tra các cấp, các ngành, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo đã có những chuyển biến tích cực; công tác tiếp dân theo quy định của pháp luật đã dần đi vào nền nếp và đạt được những kết quả đáng ghi nhận; đã giải quyết kịp thời được số lượng lớn đơn, thư khiếu nại, tố cáo của công dân, chất lượng giải quyết được nâng lên, đã gắn kết công tác tiếp dân với việc xử lý đơn, thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo; nhiều vụ việc khiếu nại, tố cáo tồn đọng, phức tạp, kéo dài đã được giải quyết dứt điểm. Công tác phối hợp giữa các cấp, các ngành trong giải quyết đã có những tiến bộ, kịp thời, hiệu quả hơn.

Quản lý nhà nước đối với công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng đạt được những kết quả quan trọng từ việc ban hành các văn bản pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo; tuyên truyền, hướng dẫn và tổ chức việc thực hiện các quy định về khiếu nại, tố cáo; thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định về khiếu nại, tố cáo đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức làm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tiếp công dân,… qua đó, góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Tuy nhiên, nhìn chung tiến độ triển khai thực hiện các biện pháp giải quyết đối với các vụ việc tồn đọng, bức xúc, kéo dài còn chậm, chưa bảo đảm yêu cầu; một số địa phương chưa tập trung cao, thiếu biện pháp quyết liệt để giải quyết. Việc phối hợp giải quyết khiếu nại, tố cáo giữa các cơ quan có thẩm quyền ở nhiều vụ việc chưa được chặt chẽ và thống nhất, còn đùn đẩy trách nhiệm. Công tác quản lý nhà nước về khiếu nại, tố cáo ở một số địa phương, đơn vị chưa tốt, hiệu quả giải quyết chưa cao. Một số nơi chưa thực sự quan tâm đến việc tuyên truyền, vận động, giáo dục, thuyết phục nhân dân, thiếu nghiên cứu giải pháp phù hợp, một số vụ việc giải quyết còn chậm và cứng nhắc trong vận dụng, áp dụng pháp luật, không xem xét thực tế để giải quyết thấu lý, đạt tình nên không dứt điểm được. Việc tổ chức thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật ở một số địa phương chưa nghiêm túc, không kịp thời. Công tác thanh tra, xử lý trách nhiệm trong việc thực hiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo vẫn còn hạn chế khi chưa xử lý nghiêm đối với các trường hợp vi phạm, làm ảnh hưởng đến kỷ cương, kỷ luật trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Để nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, trong thời gian tới các cơ quan chức năng cần tập trung nỗ lực:

- Làm tốt công tác quản lý nhà nước về khiếu nại, tố cáo ở các cấp địa phương, đơn vị.

- Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị trong giải quyết khiếu nại, tố cáo; công tác tiếp dân, xử lý đơn, thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Đặc biệt, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu địa phương, đơn vị trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

- Nâng cao kỷ cương, kỷ luật hành chính trong giải quyết khiếu nại, tố cáo.

- Gắn giải quyết khiếu nại, tố cáo ở các địa phương với việc thực hiện các chính sách phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội.

- Tổ chức thực hiện nghiêm túc, kịp thời các quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật.

- Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện Luật Khiếu nại, tố cáo gắn với phổ biến pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở các địa phương.

Tăng cường công tác giám sát, kiểm tra trách nhiệm trong giải quyết khiếu nại, tố cáo

Giải quyết khiếu nại, tố cáo là một vấn đề được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm, nhất là trong điều kiện chúng ta tiến hành cải cách nền hành chính nhà nước. Những vụ việc khiếu nại, tố cáo chủ yếu xảy ra trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Chính vì vậy, cơ quan hành chính nhà nước có trách nhiệm chủ yếu trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. Mặc dù là cơ quan có trách nhiệm chính nhưng các cơ quan hành chính nhà nước lại không phải là cơ quan chuyên trách để tiếp nhận và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Với tính chất là một cơ quan quản lý nhà nước trong một lĩnh vực, trên một phạm vi nhất định, cơ quan hành chính nhà nước trước hết quan tâm giải quyết những vấn đề nảy sinh trong quá trình quản lý, xử lý những tình huống cụ thể hằng ngày, hằng giờ phát sinh thuộc trách nhiệm của mình. Tình trạng quan tâm chưa đầy đủ đến công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo hiện còn khá phổ biến. Đây chính là nhận thức chưa đầy đủ về trách nhiệm trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, cần được thay đổi.

Ngoài việc đôn đốc, nhắc nhở các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện nghiêm chỉnh những quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo, việc tiến hành thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của các cơ quan hành chính nhà nước trong công tác này là vấn đề quan trọng, giúp cho các cơ quan này nhận thức đầy đủ hơn về trách nhiệm cũng như phương thức thực hiện trách nhiệm của mình một cách có hiệu quả. Thông qua công tác giám sát, kiểm tra trách nhiệm sẽ làm thay đổi nhận thức và thái độ của cơ quan hành chính đối với công tác này.

Công tác giám sát, kiểm tra trách nhiệm của cơ quan hành chính nhà nước trong giải quyết khiếu nại, tố cáo có những nét chung của công tác thanh tra, kiểm tra nhưng có những đặc điểm riêng do mục đích, nội dung và đối tượng của hoạt động này. Đây là vấn đề phải tính đến khi tiến hành giám sát, kiểm tra. Trước hết cần nắm chắc đặc điểm kinh tế - xã hội của địa phương, đặc điểm lĩnh vực quản lý của bộ, ngành là đối tượng của giám sát, kiểm tra. Chỉ có như vậy mới có thể đánh giá được một cách khách quan, toàn diện tình hình thực hiện trách nhiệm của cơ quan là đối tượng giám sát, kiểm tra trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo đồng thời đưa ra những kiến nghị phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực của công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Theo quy định của pháp luật thì chủ thể của việc tiến hành giám sát, kiểm tra trách nhiệm là các cơ quan hành chính nhà nước và các cơ quan thanh tra nhà nước. Tuy nhiên, do tính chất là một cơ quan quản lý trong một địa phương hay lĩnh vực hoạt động, khó có thể đòi hỏi cơ quan hành chính nhà nước chủ động trong việc thực hiện trách nhiệm này. Vì vậy, các cơ quan thanh tra nhà nước với vai trò là cơ quan tham mưu cần nghiên cứu, đề xuất chương trình, kế hoạch chung cho công tác thanh tra, kiểm tra, trong đó nhấn mạnh vấn đề thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của thủ trưởng cùng cấp, đồng thời chủ động tiến hành thanh tra, kiểm tra theo quy định của pháp luật. Đây là vấn đề quan trọng, thể hiện sự đổi mới về nhận thức trong công tác thanh tra, kiểm tra hiện nay. Cần chuyển mạnh phương hướng hoạt động từ việc tiến hành thanh tra những vụ việc cụ thể sang coi trọng công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm nhằm đề cao trách nhiệm của các ngành, các cấp, các địa phương trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Để đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm trong giải quyết khiếu nại, tố cáo, cần tiến hành nhiều biện pháp đồng bộ, cụ thể, thiết thực:

Một là, nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành về tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo nói chung và việc kiểm tra, thanh tra trách nhiệm trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo nói riêng, coi đó là một trách nhiệm quan trọng của cơ quan hành chính nhà nước, là yếu tố quyết định đến hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Hai là, các cơ quan hành chính nhà nước, các cơ quan thanh tra nhà nước cần quan tâm hơn nữa đến việc tổ chức chỉ đạo công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm, từng bước chuyển hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo, thanh tra theo vụ việc sang hoạt động kiểm tra, thanh tra thường xuyên việc thực hiện chính sách pháp luật nói chung và pháp luật về khiếu nại, tố cáo nói riêng. Trong xây dựng chương trình, kế hoạch công tác của cơ quan, đơn vị cần có nội dung về thanh tra, kiểm tra trách nhiệm với biện pháp tiến hành rõ ràng; có cơ chế phối hợp giữa các cơ quan thanh tra trong hệ thống thanh tra nhà nước với cơ quan kiểm tra của Đảng.

Ba là, đổi mới mạnh mẽ công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm. Đổi mới về nhận thức cũng như trong chỉ đạo điều hành; tập trung nhiều hơn vào thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo; đổi mới phương pháp, cách thức tiến hành các cuộc thanh tra, kiểm tra trách nhiệm.

Thanh tra, kiểm tra đúng trọng tâm, trọng điểm, có chất lượng, tránh hình thức, qua loa, chiếu lệ. Tập trung vào những nơi có nhiều vấn đề nổi cộm, bức xúc, tránh làm tràn lan, chung chung. Trong các cuộc thanh tra, kiểm tra phải đánh giá một cách khách quan, toàn diện về thực tiễn tình hình chấp hành pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo và chống tham nhũng; đưa ra những kết luận rõ ràng, chính xác, nêu được những sai phạm, khuyết điểm, nguyên nhân của những sai phạm đó, trách nhiệm của các cá nhân, tập thể; kiến nghị các biện pháp thiết thực để khắc phục, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho cơ sở.

Thanh tra Chính phủ cần sớm ban hành văn bản hướng dẫn việc tiến hành thanh tra, kiểm tra, trách nhiệm, trong đó quy định rõ nội dung, thẩm quyền, trình tự, thủ tục và các biện pháp tiến hành; những quyền hạn, biện pháp được áp dụng trong quá trình thanh tra, kiểm tra trách nhiệm.

Tăng cường giám sát, kiểm tra việc ban hành, thực hiện quyết định hành chính góp phần hạn chế khiếu kiện

Hiện nay, trong tiến trình cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng vấn đề được đặc biệt quan tâm là làm sao giảm thiểu tình trạng ban hành quyết định hành chính sai, trái pháp luật và quyết định hành chính có hiệu lực pháp luật phải được tổ chức thực hiện đúng pháp luật. Có như vậy mới hạn chế khiếu kiện hành chính phát sinh, người dân giảm thiểu tổn thất về thời gian, sức lực, tiền của để theo đuổi khiếu kiện; cơ quan, tổ chức giảm thiểu công việc không mong muốn.

Có nhiều biện pháp hạn chế tình trạng ban hành quyết định hành chính trái pháp luật về nội dung, hình thức, trình tự, thủ tục… và quyết định hành chính chậm thực hiện, không thực hiện,… trong đó, biện pháp quan trọng là thực hiện giám sát, kiểm tra thường xuyên quá trình ban hành quyết định hành chính và tổ chức thực hiện quyết định hành chính.

Thứ nhất, giám sát, kiểm tra thường xuyên quá trình ban hành quyết định hành chính

Việc giám sát, kiểm tra khi ban hành quyết định hành chính được thực hiện qua các bước soạn thảo, thẩm định, ký ban hành, diễn ra chủ yếu trong nội bộ cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính. Thực tế cho thấy, khi ban hành quyết định hành chính, tổ chức, cá nhân được giao soạn thảo văn bản phải kiểm tra, rà soát hồ sơ, tài liệu, các yếu tố có liên quan, khi cần thiết thẩm tra, xác minh thực tế để bảo đảm tính chính xác, đầy đủ các yếu tố về căn cứ pháp luật, cơ sở thực tiễn của quyết định. Tổ chức, cá nhân được giao trách nhiệm thẩm định phải xem xét, kiểm tra hồ sơ, căn cứ để phát hiện sai trái về nội dung, hình thức. Người có thẩm quyền ký quyết định phải kiểm tra lại toàn bộ hồ sơ, căn cứ, cơ sở ban hành quyết định. Thực hiện tốt các bước công việc trên chắc chắn sẽ giảm bớt tình trạng ban hành quyết định hành chính trái pháp luật.

Thứ hai, giám sát, kiểm tra việc tổ chức thực hiện quyết định

Quyết định hành chính chỉ có hiệu lực, hiệu quả khi được thực hiện đúng và đầy đủ. Tình trạng quyết định hành chính chưa được thực hiện, thực hiện chậm, sai hoặc chưa đầy đủ các nội dung trong quyết định là một trong các nguyên nhân dẫn đến khiếu kiện. Vì vậy, các cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền phải theo dõi, kiểm tra thường xuyên việc thực hiện quyết định hành chính của mình. Các cơ quan, tổ chức có chức năng giám sát như Quốc hội, các ủy ban của Quốc hội, hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc các cấp trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình tiến hành giám sát định kỳ hoặc đột xuất có trọng tâm, trọng điểm để đánh giá tình hình thực hiện quyết định hành chính. Qua kiểm tra, thanh tra, giám sát, chấn chỉnh việc thực hiện quyết định hành chính, đồng thời phát hiện những sai, trái trong quyết định yêu cầu cơ quan, tổ chức sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ các quyết định đó.

Thứ ba, hoàn thiện hệ thống thống kê, cập nhật, theo dõi, giám sát, đánh giá việc ban hành, thực hiện quyết định hành chính

Để nhìn nhận một cách khái quát và cụ thể hiệu quả của việc ban hành, thực hiện quyết định hành chính thì phải thống kê, tổng hợp được trong từng thời gian ở mỗi cơ quan, đơn vị, tổ chức đến từng cấp, từng ngành có bao nhiêu quyết định hành chính được ban hành, trong đó, có bao nhiêu quyết định hành chính bị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung và đã thực hiện, chưa thực hiện? Đến nay, nhiều cơ quan, đơn vị ở các cấp, các ngành đã có thống kê theo dõi, nhưng tổng hợp để đánh giá chung cho địa phương, ngành, cơ quan, tổ chức thì chưa đầy đủ.

Thông qua theo dõi, giám sát, kiểm tra việc ban hành, thực hiện quyết định hành chính không chỉ ngăn ngừa, phát hiện quyết định hành chính trái pháp luật để sửa đổi, bổ sung, thu hồi, hủy bỏ mà quan trọng hơn là có biện pháp xử lý nghiêm minh những cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính trái pháp luật. Thực hiện được những việc nêu trên sẽ giúp cho cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền thấy được tính khả thi của quyết định hành chính trong thực tiễn; đồng thời, nắm được thực trạng tình hình của cơ quan, tổ chức thuộc quyền để có biện pháp chỉ đạo, giám sát, kiểm tra, uốn nắn, sửa chữa kịp thời. Kết quả giám sát, kiểm tra việc ban hành, thực hiện quyết định hành chính là cơ sở cho việc xem xét, đánh giá chất lượng thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức, người có thẩm quyền./.