Cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thanh niên công nhân (TNCN) đã có những chuyển biến quan trọng, tăng nhanh về số lượng, phát triển về trình độ học vấn, chuyên môn kỹ thuật, đã hình thành một đội ngũ thanh niên công nhân trí thức. Tuy nhiên, sự phát triển của TNCN  chưa đáp ứng được yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế: trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động còn hạn chế. Bên cạnh đó, TNCN còn nhiều khó khăn trong cuộc sống.

Để góp phần tích cực xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng lớn mạnh theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X, về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và Kết luận số 99-KL/TWĐTN, ngày 17 - 6 - 2008, của Ban Thường vụ Trung ương Đoàn, thời gian qua các cấp bộ Đoàn đã triển khai thực hiện có hiệu quả nhiều mô hình, giải pháp hỗ trợ TNCN và phát triển tổ chức Đoàn, Hội tại các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, các khu chế xuất (KCX), khu công nghiệp (KCN).

Các mô hình hỗ trợ thanh niên công nhân và phát triển tổ chức Đoàn, Hội trong các KCN, KCX, doanh nghiệp ngoài quốc doanh

Ngày hội thanh niên công nhân

Với mục đích tạo sân chơi vui tươi, bổ ích, qua đó tăng cường công tác thông tin, giáo dục, định hướng, đồng thời hỗ trợ TNCN nâng cao đời sống vật chất và văn hóa tinh thần, các ngày hội TNCN đã được tổ chức tại các doanh nghiệp, khu công nghiệp, khu lưu trú TNCN với nhiều chủ đề như “thanh niên công nhân với văn hóa giao thông”, “thanh niên công nhân với kiến thức bảo hiểm xã hội”, “thanh niên công nhân với sức khỏe sinh sản”, “thanh niên công nhân với hàng Việt”,…

Các hoạt động trong ngày hội tập trung vào việc nâng cao đời sống vật chất và văn hóa tinh thần cho TNCN như: thăm hỏi, tặng quà cho những đối tượng có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, bị tai nạn lao động, những người tiêu biểu trong sản xuất, trong hoạt động phong trào Đoàn, Hội; khám bệnh, phát thuốc cho TNCN; tư vấn kiến thức sức khỏe, về các bệnh nghề nghiệp và kiến thức phòng tránh, hạn chế; về chế độ dinh dưỡng; bán hàng ưu đãi, hàng bình ổn giá cho TNCN; các hội thi hát với nhau, hát karaoke; hội thao với các môn thể thao phù hợp cho TNCN (bóng đá mini, bóng chuyền, cầu lông, kéo co, chạy việt dã,…); các trò chơi dân gian, trò chơi vận động, trò chơi sáng tạo, trò chơi mô phỏng công việc và các ngành nghề; giao lưu văn nghệ với hình thức TNCN hát, nghệ sỹ giao lưu phục vụ; chiếu phim, cắt tóc làm đẹp, bốc thăm trúng thưởng,…

Hàng trăm ngàn lượt TNCN đã tham dự các hoạt động của ngày hội do các tỉnh đoàn, thành đoàn, đoàn khối doanh nghiệp, tổ chức đoàn các khu chế xuất và khu công nghiệp, trung tâm hỗ trợ thanh niên công nhân tại các tỉnh, thành tổ chức thực hiện. Tiêu biểu như, trung tâm hỗ trợ TNCN và Đoàn các Khu chế xuất và công nghiệp TP Hồ Chí Minh với chuỗi các ngày hội TNCN vòng quanh các KCX, KCN định kỳ hằng năm và các dịp lễ, tết.

Thành lập trung tâm hỗ trợ thanh niên công nhân và lao động trẻ và các văn phòng hỗ trợ thanh niên công nhân

Trung ương Đoàn và các tỉnh, thành đoàn đã đầu tư xây dựng thí điểm “Trung tâm hỗ trợ thanh niên công nhân và lao động trẻ” và các “Văn phòng hỗ trợ thanh niên công nhân” tại một số tỉnh, thành phố như Bình Dương, Hải Dương, TP Hồ Chí Minh, Bình Phước. Trung tâm hỗ trợ thanh niên công nhân, văn phòng hỗ trợ thanh niên công nhân có những chức năng cơ bản như: Nắm bắt thường xuyên tình hình TNCN trên địa bàn; Giám sát và kiến nghị thực thi các chính sách về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, an toàn và bảo hộ lao động cho TNCN; Hỗ trợ, tư vấn cho TNCN về nghề nghiệp, việc làm, nhà ở, chăm sóc sức khỏe; Tạo điều kiện cho TNCN tiếp cận các dịch vụ tư vấn pháp lý, được giáo dục kỹ năng sống, được học tập nâng cao trình độ chuyên môn và nghề nghiệp; Vận động kinh phí để tổ chức định kỳ các hoạt động chăm lo cho TNCN; Hình thành và hỗ trợ hoạt động các nhóm nòng cốt trong phong trào TNCN; Quản lý và hỗ trợ hoạt động của các khu nhà trọ văn minh, phòng sinh hoạt cộng đồng tại khu vực nhà trọ dành cho TNCN trên địa bàn.

Nhiều hoạt động thiết thực dành cho TNCN đã được các văn phòng và trung tâm hỗ trợ TNCN tổ chức hiệu quả thời gian qua như, mô hình lễ cưới tập thể với sự tham gia hỗ trợ của các nguồn lực xã hội, TNCN khi tham gia chỉ phải đóng một mức phí tượng trưng còn tất cả chi phí sẽ do trung tâm hỗ trợ. Mô hình này hiện đã được TP Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Phước và thành phố Cần Thơ thực hiện hằng năm với sự tham gia của hàng trăm đôi bạn trẻ là TNCN. Các chương trình nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, kỹ năng xã hội và nâng cao chuyên môn nghiệp vụ cho TNCN cũng đã được các văn phòng và trung tâm hỗ trợ TNCN tổ chức cho hàng trăm ngàn lượt TNCN được thụ hưởng.

Hiện TP Hồ Chí Minh có 01 trung tâm hỗ trợ TNCN và 03 văn phòng hỗ trợ TNCN tại các KCX, KCN. Các tỉnh Bình Dương và Hải Dương đã khởi công xây dựng và dự kiến hoàn thành vào cuối năm nay. Tỉnh Bình Phước đã thành lập 01 trung tâm hỗ trợ TNCN với 03 văn phòng hỗ trợ TNCN tại các KCN. Thời gian tới các tỉnh đoàn, thành đoàn sẽ tiếp tục thành lập các văn phòng và trung tâm hỗ trợ TNCN tại các khu vực có đông TNCN, KCX, KCN. Với các hoạt động thường xuyên như: trợ giúp pháp lý, tư vấn sức khỏe, tâm lý, giới thiệu chỗ trọ, phối hợp huấn luyện và đào tạo cho TNCN, các văn phòng và trung tâm hỗ trợ TNCN đã trở thành người bạn đồng hành cùng TNCN trên bước đường mưu sinh lập nghiệp tại các KCX, KCN, các đô thị lớn.

Phối hợp triển khai các phòng sinh hoạt cộng đồng, các khu nhà trọ văn minh

Với mục đích xây dựng môi trường văn hóa trong sinh hoạt, giao lưu, học tập tại các khu nhà trọ có đông công nhân, thời gian qua, tổ chức Đoàn tại nhiều nơi đã phối hợp cùng các chủ nhà trọ xây dựng các khu lưu trú, khu nhà trọ văn hóa văn minh dành cho TNCN. Tại các khu lưu trú này, TNCN được nhận nhiều hỗ trợ từ chủ nhà trọ như: không tăng giá nhà trọ, sử dụng điện nước theo giá quy định, điều kiện vệ sinh môi trường, an ninh trật tự được bảo đảm. Ngoài ra, TNCN còn được tổ chức Đoàn và các đơn vị hỗ trợ về các nội dung như tư vấn pháp luật, tâm lý, khám sức khỏe định kỳ, giao lưu văn nghệ, thể dục thể thao…

Bên cạnh đó, một số nơi đã xây dựng được Phòng sinh hoạt cộng đồng dành cho thanh niên công nhân với hình thức chủ nhà trọ dành một phòng trọ hoặc khu vực sinh hoạt chung, tổ chức Đoàn và các đơn vị hỗ trợ các trang thiết bị phục vụ đời sống văn hóa tinh thần cho TNCN như tủ sách báo, hệ thống karaoke, máy vi tính. Hiện TP Hồ Chí Minh đã thành lập được 22 khu lưu trú văn hóa dành cho TNCN tại các khu nhà trọ với hơn 3.000 TNCN sinh sống, định kỳ hằng tháng tại các khu lưu trú này đều có hoạt động dành cho TNCN như báo cáo chuyên đề về sức khỏe, tâm lý, pháp luật, … Mô hình này đã giúp thanh niên công nhân tại các khu lưu trú gắn kết với nhau và tham gia được nhiều hoạt động bổ ích tại nơi trọ của mình.

Phát triển và củng cố mô hình chi đoàn, chi hội thanh niên trong doanh nghiệp ngoài quốc doanh, khu chế xuất, khu công nghiệp và các chi hội thanh niên nhà trọ

Thời gian qua, các tỉnh, thành đã thành lập và duy trì hoạt động hàng ngàn chi đoàn, chi hội, đội, nhóm, câu lạc bộ sở thích trong các khu nhà trọ, khu tập trung đông TNCN, lao động trẻ sinh sống và trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, KCX, KCN (TP Hồ Chí Minh có 3.556 chi đoàn, chi hội; Bình Dương có 1.147 chi đoàn, chi hội; Đồng Nai có 155 chi đoàn, chi hội). Biên tập và phát hành nhiều tài liệu tuyên truyền về Đoàn, Hội trong TNCN và các doanh nghiệp, tạo sự ủng hộ của lãnh đạo doanh nghiệp trong xây dựng và phát triển tổ chức Đoàn, Hội. Các chi đoàn, chi hội thanh niên trong doanh nghiệp ngoài quốc doanh, KCX, KCN và các chi hội thanh niên nhà trọ thời gian qua đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực dành cho TNCN cũng như các doanh nghiệp.

Một số đề xuất, kiến nghị để triển khai thực hiện công tác hỗ trợ TNCN và phát triển tổ chức Đoàn, Hội trong các KCX, KCN, doanh nghiệp ngoài quốc doanh thời gian tới

Để tiếp tục đẩy mạnh công tác chăm lo cho TNCN và phát triển tổ chức Đoàn, Hội trong các KCX, KCN và các doanh nghiệp ngoài quốc doanh trong thời gian tới, đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở, trong đó Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đóng vai trò nòng cốt. Trong phạm vi bài viết, chúng tôi xin đề xuất một số giải pháp bước đầu:

Một là, nghiên cứu tiêu chí để tiếp tục đầu tư xây dựng Trung tâm hỗ trợ TNCN (trực thuộc các tỉnh, thành đoàn) ở các tỉnh, thành phố có trên 1 triệu TNCN; Văn phòng hỗ trợ TNCN (trực thuộc quận đoàn, huyện đoàn hoặc tổ chức đoàn KCN, KCX) ở các KCX, KCN có trên 100.000 TNCN.

Hai là, thành lập tổ chức Đoàn các khu công nghiệp, khu chế xuất tương đương cấp huyện tại các tỉnh thành có nhiều KCX, KCN và có đông TNCN, bao gồm thành phố Hà Nội, tỉnh Hải Dương, Bình Dương, Đồng Nai theo mô hình tại thành phố Hồ Chí Minh. Điều chỉnh cơ cấu phân bổ biên chế giữa cán bộ đoàn chuyên trách xã, phường để tăng cường cho Đoàn KCN, KCX, Trung tâm hỗ trợ TNCN, Văn phòng hỗ trợ TNCN.

Ba là, ban hành chính sách xã hội hóa việc xây dựng nhà ở và khu lưu trú cho TNCN, có tính đến việc đáp ứng nhu cầu nghỉ ngơi, tái tạo sức lao động, lập gia đình và chăm sóc con cái của TNCN; xây dựng tiêu chí và vận động các chủ nhà trọ xây dựng các khu lưu trú, khu nhà trọ văn minh; các phòng sinh hoạt cộng đồng dành cho TNCN. 

Bốn là, có chiến lược bồi dưỡng cán bộ đoàn nòng cốt, cộng tác viên là bí thư chi đoàn, chi hội trưởng, chủ nhiệm Câu lạc bộ làm công tác tập hợp TNCN; xây dựng cơ chế phát hiện, quy hoạch dài hạn, đào tạo, bồi dưỡng để hình thành đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý các cấp xuất thân từ TNCN./.