Chuyến thăm Nhật Bản của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng là chủ đề được báo chí ở đất nước "mặt trời mọc" những ngày này đặc biệt quan tâm. Báo Mainichi, một trong những tờ báo hàng đầu tại Nhật Bản nhận định, tại cuộc hội đàm cấp cao, Thủ tướng hai nước sẽ đánh giá lại các kết quả đạt được theo thỏa thuận được đưa ra trong Tuyên bố chung nhân chuyến thăm Việt Nam của Cựu thủ tướng Naoto Kan tháng 10-2010. Trên cơ sở đó, hai bên sẽ trao đổi ý kiến về các biện pháp tăng cường hợp tác trong tương lai nhằm thúc đẩy thực hiện Tuyên bố này. Việt Nam chọn Nhật Bản là đối tác thực hiện xây dựng 2 lò phản ứng điện hạt nhân và khai thác đất hiếm tại Việt Nam.

Báo Asahi, một tờ báo lớn khác của Nhật Bản cho biết, nhân chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, hai nước có thể đạt được thỏa thuận về việc Nhật Bản cung cấp cho Việt Nam khoản vay mới để hoàn thiện cơ sở hạ tầng của khu công nghệ cao Hòa Lạc. Còn báo Nikkei, tờ báo kinh tế lớn nhất Nhật Bản, đưa tin Chính phủ Nhật Bản đã quyết định chọn Việt Nam là đối tác mới để tiếp nhận y tá và hộ lý. Báo này cho rằng, quyết định tiếp nhận y tá và hộ lý từ Việt Nam sẽ góp phần giải bài toán thiếu nhân lực trầm trọng trong ngành y tế và phúc lợi của Nhật Bản. Trong khi đó, Hãng tin Jiji của Nhật Bản đưa tin, bên cạnh 3 lĩnh vực hợp tác gồm điện hạt nhân, đất hiếm và tiếp nhận y tá hộ lý của Việt Nam, chủ đề an ninh biển tại Hội nghị cấp cao Đông Á sắp tới cũng có thể được Thủ tướng hai nước đề cập tới.
 
Một nền tảng vững chắc

Thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 21-9-1973, những năm gần đây, Việt Nam và Nhật Bản luôn duy trì các cuộc gặp cấp cao. Chuyến thăm chính thức Nhật Bản lần đầu tiên của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trên cương vị người đứng đầu Chính phủ Việt Nam được thực hiện vào tháng 10-2006 đã để lại nhiều dấu ấn trong quan hệ và hợp tác giữa hai nước. Kết quả của chuyến thăm đó đã thiết lập những bước cơ bản đầu tiên đưa quan hệ Việt Nam - Nhật Bản hướng tới đối tác chiến lược. Tháng 5-2007, hai nước Việt Nam - Nhật Bản đã thành lập Ủy ban Hợp tác Việt - Nhật do hai Bộ trưởng Ngoại giao làm đồng Chủ tịch. Mới đây trong chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Nhật Bản Naoto Kan tháng 10-2010, hai bên đã ký "Tuyên bố chung Việt Nam - Nhật Bản về phát triển toàn diện quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và phồn vinh ở châu Á," trong đó có thỏa thuận về nhiều dự án quan trọng trong hợp tác kinh tế, mở ra chương mới trong lịch sử quan hệ và hợp tác giữa hai nước.

Những năm gần đây, mặc dù cả Việt Nam và Nhật Bản đều chịu ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu nhưng quan hệ hợp tác giữa hai nước vẫn có những bước tiến tích cực. Năm 2010 đã đánh dấu sự phục hồi rõ rệt của thương mại song phương hai nước với mức kim ngạch đạt hơn 16 tỉ USD, tăng gần 22% so với năm 2009. Tính đến hết tháng 9-2011, kim ngạch thương mại hai nước đạt xấp xỉ 15 tỉ USD, trong đó, xuất khẩu của Việt Nam vào Nhật Bản đạt gần 7,5 tỉ USD, (chủ yếu là các mặt hàng: thủy sản, dệt may, dầu thô, cáp điện, than đá, đồ gỗ… ); nhập khẩu đạt hơn 7,4 tỉ USD với những mặt hàng chủ yếu là máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, sắt thép các loại, vải các loại, linh kiện ôtô, nguyên liệu dệt, da…

Không chỉ là đối tác thương mại lớn thứ 3 của nước ta, Nhật Bản còn là nước cung cấp ODA song phương lớn nhất cho Việt Nam. Cuối năm ngoái, Nhật Bản cam kết mức viện trợ tài khóa 2010 cho Việt Nam hơn 1,7 tỉ USD tập trung vào các lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng, ứng phó với biến đổi khí hậu, xóa đói giảm nghèo… Tính đến hết tháng 8-2011, Nhật Bản có 1.572 dự án đầu tư trực tiếp còn hiệu lực tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư đăng ký 21,78 tỉ USD, đứng thứ 4 trong số 92 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam. Bên cạnh đó, hợp tác giữa hai nước trong các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, du lịch... cũng ngày càng đạt được nhiều kết quả.

Từ tháng 6-2008, hai bên bắt đầu thực hiện giai đoạn III Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản nhằm cải thiện môi trường đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam, hỗ trợ thúc đẩy tam giác phát triển và hành lang Đông - Tây cũng như hợp tác trong Tiểu vùng sông Mekong mở rộng (GMS), nghiên cứu giúp giải quyết vấn đề ùn tắc giao thông ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh... Đến nay, hai nước đã hoàn thành giai đoạn III và chính thức khởi động giai đoạn IV Sáng kiến chung với 70 hạng mục.

Những năm qua, Nhật Bản luôn nằm trong số 5 nước có lượng khách du lịch lớn nhất đến Việt Nam, số khách du lịch Nhật Bản chiếm gần 10% tổng lượng khách vào Việt Nam. Năm 2010, Việt Nam đã đón hơn 442.000 lượt khách Nhật Bản. Trong 9 tháng năm 2011, con số này đạt gần 344.000 lượt. Nhật Bản có nhiều dự án giúp Việt Nam nghiên cứu bảo tồn, tôn tạo các ngôi nhà ở dân gian truyền thống tiêu biểu ở cả ba miền Bắc - Trung - Nam. Quan hệ hợp tác về giáo dục và đào tạo giữa hai nước đã phát triển dưới nhiều hình thức: hợp tác giữa hai Chính phủ, giữa các trường học, giữa các tổ chức, giữa các cá nhân. Những năm gần đây, Nhật Bản là một trong những nước viện trợ không hoàn lại lớn nhất cho ngành giáo dục và đào tạo của Việt Nam.

Cho một tương lai lâu dài

Dù bị ảnh hưởng nặng nề của thiên tai, động đất, sóng thần và sự cố hạt nhân tại nhà máy Fukushima, nhưng Nhật Bản vẫn là một trong những nền kinh tế hàng đầu thế giới với ưu thế về công nghệ tiên tiến; nguồn vốn dồi dào; lực lượng lao động cần cù tay nghề cao; đội ngũ tri thức đông đảo được đầu tư lớn. Trong cuộc gặp Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trung tuần tháng 10 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nhật Bản Tsuyoshi Yamaguchi khẳng định: Nhật Bản luôn coi trọng và mong muốn phát triển hơn nữa quan hệ hợp tác với Việt Nam trên các lĩnh vực là tiềm năng, lợi thế và mong muốn của cả hai bên, nhất là năng lượng, xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng, xây dựng các khu công nghệ cao…

Tháp tùng chuyến thăm Nhật Bản của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng lần này không có nhiều doanh nghiệp mà chỉ có một số Tập đoàn, Tổng công ty có các dự án liên quan trực tiếp tới nội dung của chuyến thăm như: Khu công nghệ cao Hòa Lạc, sân bay quốc tế Long Thành, hợp tác khai thác đất hiếm… Đây cũng là những dự án hợp tác mang tầm chiến lược giữa hai nước. Trong chuyến thăm 4 ngày của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tới Nhật Bản, lãnh đạo cấp cao hai nước sẽ trao đổi các biện pháp nhằm tăng cường quan hệ hợp tác chính trị, ngoại giao, an ninh, quốc phòng, kinh tế, đầu tư, thương mại, ODA, du lịch, lao động, văn hóa giáo dục... , đồng thời thúc đẩy và đạt được cam kết cụ thể trong việc triển khai các nội dung và dự án hợp tác kinh tế mang tầm chiến lược.

Có thể nói, chuyến thăm Nhật Bản của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng lần này, một lần nữa khẳng định Việt Nam coi trọng quan hệ đối tác chiến lược với Nhật Bản, mong muốn thúc đẩy quan hệ hợp tác hữu nghị hai nước ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả.

Đây không chỉ là mong muốn của riêng Việt Nam mà phía Nhật Bản cũng rất hoan nghênh chuyến thăm lần này của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Trước chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, bà Naoko Saiki, Phó Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nhật Bản cho biết: “Đây là chuyến thăm của Thủ tướng Việt Nam, một quốc gia hết sức quan trọng ở châu Á và có khả năng đạt tốc độ tăng trưởng cao trong tương lai. Do đó, Nhật Bản chờ đón chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với hy vọng sẽ có những cuộc thảo luận tích cực, đem đến kết quả cụ thể để phát triển hơn nữa quan hệ kinh tế và thúc đẩy hợp tác giữa hai nước trên các diễn đàn khu vực nhằm hướng đến sự ổn định của khu vực châu Á - Thái Bình Dương”./.