Nhìn lại chương trình cải cách hành chính giai đoạn 2001-2010, nhiều nội dung đã được tập trung triển khai như: cải cách thể chế; cải cách tổ chức bộ máy hành chính; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức; cải cách tài chính công; hiện đại hóa nền hành chính. Qua 10 năm triển khai, kết quả tích cực đạt được là bộ mặt của nền hành chính nhà nước đã bước đầu thay đổi, hướng tới phục vụ nhân dân, xã hội; hệ thống thể chế được xây dựng và hoàn thiện hơn, tổ chức bộ máy tinh gọn hơn và chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức được nâng lên một bước.

Đánh giá chung, cải cách hành chính thời gian qua đã góp phần vào những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị và trật tự xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn những mục tiêu đã đề ra nhưng chưa đạt được là xây dựng một nền hành chính công chuyên nghiệp, hiệu quả. Nguyên nhân của việc không đạt được mục tiêu này là do vẫn còn tồn tại cơ chế xin - cho và trình độ cán bộ công chức nhiều lĩnh vực, nhiều nơi chưa đạt yêu cầu. Dù đã tăng cường các biện pháp đổi mới từ khâu đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng, song theo ông Đinh Duy Hòa, Vụ trưởng Vụ Cải cách hành chính (Bộ Nội vụ) thì vẫn “có tới 30% công chức cấp xã chưa qua đào tạo và trong các cơ quan hành chính nhà nước, chỉ có khoảng 30% cán bộ công chức làm việc có hiệu quả cao". Thực tế, nguyên nhân khiến nhiều cán bộ công chức không chịu khó tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu vì thấy yên tâm với vị trí hiện tại. Đây chính là hậu quả của việc tuyển dụng theo cơ cấu, theo trình độ bằng cấp chứ không theo khả năng đáp ứng nhu cầu công việc. Bên cạnh đó việc thực hiện tinh giản biên chế ở nhiều nơi thực hiện rất khó khăn.

Theo kết quả khảo sát tại 6 bộ, cơ quan ngang bộ và 9 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương của Công ty Tư vấn độc lập DEPOCEN thì có khoảng 51% cán bộ công chức không biết rằng cơ quan họ đang có kế hoạch tinh giản biên chế hoặc ai đã bị tinh giản biên chế; phần lớn các cơ quan có thực hiện thì chỉ tinh giản những cán bộ đã sắp đến tuổi nghỉ chế độ, cho dù họ vẫn đang làm việc tốt; cán bộ công chức trong các độ tuổi khác bị tinh giản rất ít. Đó là những lý do khiến cán bộ công chức ở nhiều nơi, đặc biệt là ở khối thực hiện việc giải quyết các thủ tục hành chính vẫn còn thái độ thờ ơ, vô cảm, tắc trách khi thực hiện tiếp nhận và giải quyết hồ sơ hành chính, gây phiền hà cho tổ chức, công dân và doanh nghiệp.

Rút kinh nghiệm từ kết quả thực hiện chương trình cải cách hành chính 10 năm trước, trong giai đoạn 10 năm tới, cải cách hành chính nhà nước tiếp tục hướng đến các  trọng tâm là: Cải cách thể chế và nâng cao chất lượng cán bộ công chức. Ý kiến các thành viên Chính phủ tại phiên họp thường kỳ tháng 5-2011 đều thống nhất định hướng công cuộc cải cách hành chính giai đoạn tới cần phải tập trung vào hai nội dung trọng tâm này; đồng thời, đẩy mạnh thực hiện triệt để hơn cải cách thủ tục hành chính, tài chính công, hiện đại hóa hành chính. Trong đó, việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức có yếu tố đi kèm hết sức quan trọng là cải cách chế độ, chính sách tiền lương nhằm tạo động lực thực sự để cán bộ công chức làm việc; nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính và chất lượng dịch vụ sự nghiệp công.

Điểm mới trong triển khai cải cách hành chính giai đoạn 10 năm tới đã được Bộ Nội vụ đề xuất là đưa quy định cụ thể kinh phí dành cho chương trình gồm ngân sách trung ương, đây là nguồn hỗ trợ đối với một số địa phương khó khăn để triển khai các nhiệm vụ cải cách hành chính nhằm bảo đảm thực hiện thống nhất, đồng bộ các chương trình, dự án, đề án cải cách hành chính có quy mô quốc gia; ngân sách của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương bảo đảm kinh phí thực hiện các chương trình, kế hoạch, nhiệm vụ cải cách hành chính của địa phương từ dự toán chi ngân sách hằng năm được cấp có thẩm quyền giao và từ các nguồn kinh phí hợp pháp khác.

Mục tiêu được đặt ra với chương trình cải cách hành chính 10 năm tới là sự hài lòng của cá nhân, tổ chức đối với dịch vụ do đơn vị sự nghiệp công cung cấp trên các lĩnh vực giáo dục, y tế đạt mức 85% vào năm 2015; đến năm 2020, xây dựng được một nền hành chính trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả; đến năm 2020, tiền lương của cán bộ công chức được cải cách cơ bản, bảo đảm được cuộc sống của cán bộ công chức và gia đình ở mức trung bình khá trong xã hội...

Liệu đến năm 2020, các mục tiêu trên có đạt được hay không, điều này không chỉ phụ thuộc vào hệ thống các cơ quan nhà nước mà còn được quyết định bởi sự đồng lòng hưởng ứng của người dân. Mục tiêu chỉ đạt được khi từng người dân cùng quyết tâm loại bỏ các hành vi “đi tắt”, hối lộ..., cùng xây dựng một môi trường trong sạch, đó chính là tạo điều kiện cho các cơ quan nhà nước hướng tới một phương thức hoạt động mới, hiệu quả và minh bạch./.