Luồng sinh khí của G8?

Bối cảnh diễn ra Hội nghị G8

Hội nghị G8 lần này diễn ra trong bối cảnh thế giới xuất hiện nhiều vấn đề “nóng” được dư luận rất quan tâm.

Trung Quốc sau khi vươn lên chiếm vị trí nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sau Mỹ trong năm 2010, vừa kết thúc cuộc đối thoại chiến lược và kinh tế với Mỹ. Cuộc đối thoại này tác động trực tiếp tới các nước G8 vì Trung Quốc chủ trương xây dựng cấu trúc tài chính toàn cầu không còn phụ thuộc vào đông đô-la, trong đó vận hành đồng thời nhiều đồng tiền khác như đồng nhân dân tệ, đồng yên, đồng ơ-rô, đồng rúp v.v.. Rõ ràng, chủ trương này của Trung Quốc  tác động sát sườn tới tất cả các nước G8, không riêng gì Mỹ.  

Các sự kiện chính trị đầy kịch tính ở châu Phi và Trung Đông mở đầu từ cuối năm 2010 tới nay, trong đó, nhiều nước G8 có dính líu trực tiếp như Mỹ, Pháp, I-ta-li-a và Ca-na-đa, không chỉ đang chia rẽ các nước G8, mà ngay trong nội bộ từng nước như Mỹ, Pháp, I-ta-li-a tham gia chiến dịch quân sự ở Li-bi cũng không thống nhất quan điểm về các biện pháp ứng phó với tình hình này. Đặc biệt, dòng người tị nạn từ châu Phi và Trung Đông chạy sang các nước EU đã đặt Hiệp ước Sen-ghen, vốn được coi là thành tựu quan trọng nhất trong quá trình thống nhất châu Âu, trước nguy cơ đổ vỡ.

Thảm hoạ hạt nhân ở Nhật Bản, một thành viên của G8, không chỉ buộc tất cả các nước G8 và nhiều nước khác xem xét lại chiến lược phát triển năng lượng hạt nhân dân sự, mà còn gia tăng vai trò của dầu mỏ và khí đốt đã từng được ví là “tử huyệt” của các nền kinh tế lớn, trong đó đa phần là các nước G8.

Ngoài ra, không thể không nói đến sự kiện Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế  (IMF) Đô-mi-nic Xtrao-can bị cáo cuộc dính líu vào vụ bê bối tình dục và buộc phải từ chức. Ông Đô-mi-nic Xtrao-can bị buộc tội vào thời điểm rất nhạy cảm, khi ông đang điều hành IMF cứu trợ một số nước châu Âu thóat khỏi khủng hoảng nợ công. Đặc biệt, ông được dư luận nhận xét là mang hai “tội” với Mỹ. “Tội” thứ nhất là ông  từng tuyên bố ngay tại Oa-sinh-tơn rằng, cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế toàn cầu bùng phát từ năm 2008 chứng tỏ mô hình kinh tế thị trường tự do kiểu Mỹ không còn thích hợp với thế giới hiện nay. “Tội” thứ hai là ông tuyên bố quá trình toàn cầu hóa cần hướng tới sự công bằng. Trong khi giới tài phiệt ở Mỹ đang muốn biến quá trình toàn cầu hòa thành quá trình “Mỹ hóa toàn cầu”, thì ông Đô-mi-nic Xtrao-can lại chủ trương quá trình toàn cầu hóa cần hướng tới sự công bằng.

Kết quả đạt được tại Hội nghị  

Kết quả đạt được tại Hội nghị G8 lần này tại Đô-vin được nêu trong Tuyên bố chung, bao quát rất nhiều vần đề, trong đó vấn đề kinh tế vốn là thế mạnh và là tôn chỉ mục đích ban đầu khi thành lập G8, chỉ chiếm một tỷ trọng không đáng kể, thay vào đó là các vấn đề chính trị và an ninh.

Trọng tâm sự chú ý tại Hội nghị G8 ở Đô-vin là các sự kiện đầy kịch tính và diễn biến nhanh tại các nước Bắc Phi và Trung Đông từ cuối năm 2010 tới nay. G8 gọi các sự kiện đó là “mùa xuân A-rập”. Khu vực Trung Đông và Bắc Phi giành được sự quan tâm đặc biệt như vậy của các nhà lãnh đạo G8 bởi như Tổng thống Mỹ Ba-răc Ô-ba-ma đã từng  tuyên bố trong bài diễn văn của ông tại Bộ Ngoại giao Mỹ một tuần trước khi khai mạc Hội nghị G8 rằng tương lai của nước Mỹ phụ thuộc vào khu vực Trung Đông và châu Phi. Trên thực tế, không chỉ có Mỹ mà tất cả các nước G8 đều có lợi ích chiến lược ở khu vực này.

Vì thế, kết thúc Hội nghị, các bên thông qua Tuyên bố "mùa xuân A-rập" về những cải cách dân chủ đang diễn ra trong thế giới A-rập, đã từng dẫn tới sự sụp đổ chế độ cầm quyền ở Tuy-ni-ri và Ai Cập, cuộc nội chiến với sự can thiệp của nước ngoài ở Li-bi và các cuộc xung đột đẫm máu giữa chính phủ và những người nổi dậy ở Y-ê-men và Xi-ri. Tuyên bố nhấn mạnh: "Những thay đổi đang diễn ra ở Bắc Phi và Trung Đông mang tính chất lịch sử và mở đầu cho quá trình chuyển hóa giống như những gì đang diễn ra ở Trung và Đông Âu sau khi bức tường Béc-lin sụp đổ”. Các nước thành viên G8 ủng hộ tiến trình của các dân tộc trong "mùa xuân A-rập". Để ủng hộ các cải cách chính trị và dân chủ-xã hội ở các nước đang trải qua "mùa xuân A-rập", nguyên thủ các nước G8 khởi động chương trình "Đối tác Đô-vin" với các thành viên tham gia đầu tiên là Ai-cập và Tuy-ni-ri là nơi mở đầu "mùa xuân A-rập". Đại diện của hai nước này tham dự Hội nghị G8 để trình bày các chương trình cải cách trong nước và nhận được sự cam kết của G8 viện trợ 20 tỉ USD từ các thể chế tài chính quốc tế.

Các đối tác trong G8 yêu cầu nhà cầm quyền Xi-ri nhanh chóng chấm dứt sử dụng lực lượng chống lại những người nổi dậy và giải phóng các tù nhân chính trị. Nếu nhà cầm quyền Xi-ri không đáp ứng lời kêu gọi này thì G8 sẽ áp dụng các biện pháp tiếp theo. Theo đề xuất của Nga, tại Hội nghị lần này, các nước G8 không đặt ra vấn đề ra Nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về Xi-ri.

Về vấn đề Li-bi, các bên thống nhất quan điểm cho rằng nhà lãnh đạo Ca-đa-phi và Chính phủ Li-bi đã không còn tính hợp pháp. Để dàn xếp tình hình Li-bi, các nước G8 đề nghị Nga đóng vai trò trung gian hòa giải. Tuy Nga đã nhận lời nhưng ngay lập tức đại diện của Chính phủ Li-bi ra tuyên bố không chấp nhận các kết luận trong Tuyên bố Hội nghị G8 tại Đô-vin về tình hình Li-bi và cũng không chấp nhận vai trò trung gian của Nga.

Về tiến trình hòa bình Trung Đông, các nước G8 ủng hộ tuyên bố của Tổng thống Mỹ Ba-răc Ô-ba-ma về tiến trình dàn xếp hòa bình ở Trung Đông dựa trên cơ sở công nhận nhà nước Pa-le-xtin có đường biên giới với I-xra-en trước cuộc chiến tranh 6 ngày năm 1967.

Tuyên bố chung của G8 kêu gọi cộng đồng quốc tế giúp đỡ Tổng thống Cốt-đi-voa trong quá trình lập lại sự ổn định các nước. Trong buổi họp kết thúc Hội nghị G8 có sự tham gia của nguyên thủ các nước Xê-nê-gan, Ghi-nê, Cộng hòa Nam Phi, Ni-gê-ri-a và Cốt Đi-voa bàn về vấn đề các nước châu Phi, buôn lậu ma túy, khủng bố, tội phạm có tổ chức và buôn người

Về cuộc chiến chống khủng bố, Tuyên bố chung của Hội nghị G8 khẳng định nguy cơ chủ nghĩa khủng bố và chủ nghĩa cực đoan vẫn còn tồn tại trên thế giới mặc dù trùm khủng bố Ô-xa-ma Bin La-đen đã bị tiêu diệt. Do đó, việc chống chủ nghĩa khủng bố và chống phổ biến khủng bố vẫn là một trong những ưu tiên của G8. Tuy việc Mỹ tiêu diệt Ô-xa-ma Bin La-đen là một bước tiến trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa khủng bố quốc tế nhưng G8 vẫn còn lo ngại về nguy cơ từ phía các nhóm khủng bố và sự hiện diện của chúng ngày càng gia tăng ở Pa-ki-xtan, Y-ê-men, Xô-ma-li và Xu-đăng.

Liên quan đến vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân, Nguyên thủ các nước G8 bày tỏ mối lo ngại về việc I-ran không thực hiện Nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và các yêu cầu của cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế. Đông thời, G8 cũng yêu cầu Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên thực hiện các cam kết quốc tế về phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên, hoàn toàn từ bỏ chương trình hạt nhân quân sự và tên lửa.

Về vấn đề kinh tế thế giới, các nước G8 bày tỏ ý định tiếp tục phối hợp hoạt động nhằm sớm khôi phục và ổn định nền kinh tế thế giới. Theo G8, việc tăng giá nguyên liệu và lương thực là cản trở đối với tiến trình khôi phục nền kinh tế toàn cầu.

Về tình hình Nhật Bản, Lãnh đạo các nước G8 bày tỏ tin tưởng rằng nền kinh tế của Nhật Bản sẽ nhanh chóng được khắc phục sau khủng hoảng do trận động đất và sóng thần gây ra ngày 11-3-2011. Thủ tướng Nhật Bản Nao-tô Can cam kết sẽ kịp thời cung cấp toàn bộ thông tin liên quan đến tình hình tại các nhà máy điện nguyên tử Phu-cư-xi-ma và bảo đảm tất cả các sản phẩm xuất khẩu từ Nhật Bản sẽ được an toàn về mặt nhiễm phóng xạ.  

Theo sáng kiến của Pháp là nước đăng cai Hội nghị, một chủ đề mới trong Hội nghị G8 lần này là bàn về mạng Internet. Nguyên thủ các nước G8 đề nghị duy trì và bảo vệ những quyền cơ bản và quyền tự do của con người trong không gian ảo và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trên mạng Internet; không chấp nhận cách tiếp cận mang tính lựa chọn và phân biệt đối với thông tin trên mạng Internet vì điều đó sẽ ngăn cản sự phát triển kinh tế của xã hội của các nước. Ngoài ra, các nước G8 cho rằng cần phải mở rộng quyền tiếp cận Internet đối với nhân dân các nước đang phát triển. Các nước G8 một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của an ninh trong không gian Internet bởi việc sử dụng mạng Internet nhằm mục đích phá hoại hòa bình và an ninh đang là mối lo ngại sâu sắc của cộng đồng quốc tế.

Quan hệ với Nga. Các đối tác trong G8 khẳng định ủng hộ Nga gia nhập Tổ chức thương mại thế giới trước cuối năm 2011; hoan nghênh việc Nga và Mỹ ký kết và phê chuẩn Hiệp ước về hạn chế vũ khí tiến công chiến lược mới (START-3). Với kinh nghịêm này, các bên khẳng định các quốc gia hạt nhân khác cũng cần nghiên cứu kinh nghiệm của Nga và Mỹ trong việc cắt giảm vũ khí hạt nhân để bắt đầu các cuộc đàm phán mới nhằm chấm dứt việc sản xuất nguyên liệu dùng cho vũ khí hạt nhân.

Tạo thêm luồng sinh khí cho G8?

Từ năm 2008 tới nay, cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế thế giới chứng tỏ, vai trò của G8 đã bị lu mờ và đã đến lúc phải nhường chỗ cho G-20. Vì thế, tại Hội nghị G8 ở Đô-vin lần này, G8 chủ trương tạo thêm luồng sinh khi mới để diễn đàn này sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng hơn trong cục diện chính trị quốc tế.

Để thấy rõ hơn chủ trương này, cần lưu ý tới chuyển thăm chính thức tới Anh của Tổng thống Mỹ Ba-răc Ô-ba-ma trước khi khai mạc Hội nghị G8 tại Đô-vin. Trong chuyến thăm này, Tổng thống Mỹ Ba-răc Ô-ba-ma có bài phát biểu quan trọng trước Quốc hội Anh, trong đó ông tuyên bố: “Đã đến lúc chúng ta (Mỹ và Anh) đóng vai trò lãnh đạo thế giới. Mỹ, Anh và các đồng minh dân chủ của chúng ta sẽ định hình một thế giới mà trong đó sẽ hình thành nhiều quốc gia mới”. Theo ông, uy tín của Mỹ và các nước châu Âu trên thế giới không hề giảm và không thể bị lu mờ trước sự trỗi dậy của Nhóm các nền kinh tế mới nổi BRICS.

Với tuyên bố này, Tổng thống Mỹ Ba-răc Ô-ba-ma vẫn theo đuổi tham vọng đưa nước Mỹ vào vị thế lãnh đạo thế giới. Chỉ có điều, khác với người tiền nhiệm G.W.Bu-sơ, Tổng thống Mỹ Ba-răc Ô-ba-ma chủ trương “lãnh đạo tập thể” cùng với các đồng minh chủ chốt. Để thực hiện sứ mệnh đó, Mỹ sẽ sử dụng các công cụ và diễn đàn quốc tế khác nhau, trong đó G8 có vai trò ngày càng quan trọng.

Chủ trương của Mỹ “lãnh đạo tập thể” đối với thế giới đã được thể hiện rõ trong gam màu đa sắc cũng như phạm vi các chủ đề được đề cập tại Hội nghị G8 lần này. Từ nay, G8 đã chính thức từ một diễn dàn kinh tế chuyển thành diễn đàn đa lĩnh vực, tại đó sẽ ra đời các sáng kiến mới, các ý tưởng mới để “định hình thế giới” như Tổng thống Mỹ Ba-răc Ô-ba-ma đã từng tuyên bố.

Thực hiện chủ trương đầy tham vọng này, liệu Mỹ và G8 có tạo thêm luồng sinh khí mới hay đưa diễn đàn này vào ngõ cụt, có lẽ chỉ có thời gian mới đưa ra được câu trả lời xác đáng./.