Một số quan điểm mới về xây dựng “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân tại Đại hội XIII của Đảng

Một là, có sự bổ sung, phát triển về quá trình nhận thức của Đảng trong xây dựng “thế trận lòng dân”.

Trước Đại hội X của Đảng (năm 2006), trong các văn kiện chính thức, Đảng ta chưa sử dụng thuật ngữ “thế trận lòng dân”, nhưng tư tưởng, quan điểm phát huy sức mạnh “lòng dân”, “dựa vào dân”, “lấy dân làm gốc”, “đoàn kết toàn dân tộc” luôn nhất quán, xuyên suốt trong đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng. Đại hội X của Đảng lần đầu tiên sử dụng thuật ngữ “thế trận lòng dân” để nhấn mạnh nhiệm vụ “xây dựng “thế trận lòng dân” làm nền tảng phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân làm nòng cốt” ⁽¹⁾. Đại hội XI của Đảng (năm 2011) chỉ rõ: “Xây dựng thế trận lòng dân vững chắc trong thực hiện chiến lược bảo vệ Tổ quốc” ⁽²⁾. Đại hội XII của Đảng (năm 2016) một lần nữa nhấn mạnh nhiệm vụ: “Xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân” ⁽³⁾ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đại hội XIII của Đảng (năm 2021) xác định: “Xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân; xây dựng và củng cố vững chắc thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân” ⁽⁴⁾.

Hai là, Đại hội XIII của Đảng khẳng định vai trò quan trọng của vấn đề xây dựng “thế trận lòng dân” trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Về vị trí “thế trận lòng dân” được đặt lên hàng đầu trong mối quan hệ với thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân. Đây không đơn thuần là sự sắp xếp cơ học mà đó là sự khẳng định, bổ sung, có sự phát triển mới về tư duy của Đảng trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn: Thứ nhất, xuất phát từ truyền thống dân tộc, quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của quần chúng nhân dân. Trong lịch sử dựng nước và giữ nước, dân tộc ta phải thường xuyên chống lại những kẻ thù to lớn, hung bạo. Nguyên nhân cơ bản giúp dân tộc ta đánh thắng mọi kẻ thù mà tiềm lực quân sự lớn mạnh hơn rất nhiều lần là bởi chúng ta luôn ý thức rất rõ vai trò to lớn, yếu tố quyết định thắng lợi chính là sức mạnh của “lòng dân”. Chủ nghĩa Mác - Lê-nin cũng chỉ rõ, quần chúng nhân dân là chủ thể sáng tạo chân chính ra lịch sử và quyết định sự phát triển của lịch sử. V.I. Lê-nin khẳng định: “Cuộc cách mạng chỉ thực sự là một cuộc cách mạng khi nào hàng chục triệu người đồng lòng hăng hái nổi dậy” ⁽⁵⁾. Vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê-nin về vai trò của nhân dân vào thực tiễn Việt Nam, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đặc biệt nhấn mạnh vai trò của “lòng dân”. Người luôn khẳng định, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Theo Người, trong xã hội muốn thành công phải có đủ 3 điều kiện là: Thiên thời, địa lợi, nhân hòa. Ba điều kiện này đều quan trọng, nhưng quan trọng nhất là “nhân hòa”, nghĩa là mọi người đều nhất trí, đồng lòng. Từ đó, Người khẳng định một chân lý: “Không quân đội nào, không khí giới nào có thể đánh ngã được tinh thần hy sinh của toàn thể một dân tộc” ⁽⁶⁾; thứ hai, xuất phát từ mối quan hệ giữa “thế trận lòng dân” với “thế trận quốc phòng toàn dân” và “thế trận an ninh nhân dân”. Sách trắng Quốc phòng Việt Nam năm 2019 khẳng định: “Nền quốc phòng toàn dân được xây dựng trên nền tảng “thế trận lòng dân”, biểu hiện ở lòng trung thành vô hạn với Tổ quốc, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, sự đồng thuận, tin tưởng tuyệt đối của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước; vững tin vào thắng lợi của sự nghiệp đổi mới, về chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, vào khả năng và sức mạnh tổng hợp của đất nước, sức mạnh vô địch của nhân dân và của khối đại đoàn kết toàn dân tộc” ⁽⁷⁾. Như vậy, “thế trận lòng dân” là yếu tố nền tảng, quyết định “thế trận quốc phòng toàn dân” và “thế trận an ninh nhân dân”. Xây dựng nền quốc phòng toàn dân bao gồm 3 yếu tố: xây dựng tiềm lực, xây dựng lực lượng và xây dựng thế quốc phòng toàn dân, trong đó “thế trận lòng dân” là yếu tố quan trọng nhất trong xây dựng thế quốc phòng toàn dân. Đó là sự kế thừa tư tưởng “người trước, súng sau” của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ba là, Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh việc phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân”.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng không chỉ tiếp tục khẳng định vấn đề xây dựng “thế trận lòng dân” mà còn bổ sung thêm vấn đề phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân”. Việc khẳng định phải xây dựng, phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân không chỉ phù hợp với vị trí, vai trò của “thế trận lòng dân” mà còn phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.

Thứ nhất, xuất phát từ vị trí, vai trò “thế trận lòng dân” trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. “Thế trận lòng dân” là nền tảng vững chắc để xây dựng nền quốc phòng toàn dân ở nước ta hiện nay. Sức mạnh của nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân phụ thuộc rất lớn vào “thế trận lòng dân”. “Thế trận lòng dân” là nguồn mạch để động viên mọi lực lượng của đất nước đấu tranh cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc; là chỗ dựa vững chắc, là niềm tin cho mọi cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang, các tầng lớp nhân dân vượt qua mọi khó khăn, thử thách, sẵn sàng xả thân để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Chỉ có “thế trận lòng dân” vững chắc mới quy tụ được lòng người, quy tụ được lực lượng vật chất và tinh thần, tạo nên sức mạnh to lớn bảo đảm cho thắng lợi chung của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Nếu không tạo được “thế trận” và để “lòng dân” ly tán thì đó chính là nguy cơ mất nước trước sự xâm lăng của các thế lực bên ngoài.

Thứ hai, xuất phát từ thực trạng xây dựng “thế trận lòng dân” trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã tiến hành đồng bộ nhiều chủ trương, giải pháp xây dựng, củng cố “thế trận lòng dân”, nhất là thường xuyên chú trọng xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, góp phần quan trọng vào việc quy tụ, tập hợp các tầng lớp nhân dân. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, cả khách quan và chủ quan, việc xây dựng “thế trận lòng dân”, nhất là hiện thực hóa các nội dung xây dựng “thế trận lòng dân” còn có mặt hạn chế. Đặc biệt, những tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường; một số hạn chế, khuyết điểm trong công tác xây dựng Đảng, quản lý, điều hành xã hội của Nhà nước; những biểu hiện thiếu chuẩn mực đạo đức, giá trị văn hóa, lối sống trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc và giá trị con người Việt Nam… làm ảnh hưởng đến sự đồng thuận, gắn kết trong xã hội, làm giảm sút niềm tin của một bộ phận nhân dân, tác động không nhỏ đến quá trình xây dựng “thế trận lòng dân”.

Thứ ba, xuất phát từ tình hình thế giới, khu vực, trong nước và mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa thời kỳ mới. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và sự phát triển của khoa học - công nghệ, bên cạnh những thuận lợi, như xu hướng hòa bình và hợp tác giữ vai trò chủ đạo tạo điều kiện cho việc mở rộng quan hệ, hợp tác trong phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân; tiếp thu thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến; nâng cao trình độ nguồn nhân lực,… cũng có không ít những thách thức đặt ra đối với quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đáng chú ý là tình hình thế giới, khu vực diễn biến phức tạp; các vấn đề an ninh truyền thống, phi truyền thống, như xung đột vũ trang, sắc tộc, tôn giáo, tội phạm xuyên quốc gia, thiên tai, dịch bệnh, sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch... Tình hình đó càng cần phải phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước, phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân”, sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, niềm tin và khát vọng phát triển để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Giải pháp xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân

Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của hệ thống chính trị và toàn dân về chủ trương xây dựng “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân.

Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, quyết định đến việc xây dựng “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân. Bởi lẽ, có nhận thức đúng đắn về chủ trương xây dựng “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân mới nâng cao được nhận thức về trách nhiệm và có được hành động đúng đắn. Do đó, cần quán triệt sâu rộng trong hệ thống chính trị và nhân dân về chủ trương xây dựng “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng. Bên cạnh đó, cần phát huy dân chủ rộng rãi, tạo đồng thuận, nhất trí cao trong quá trình thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Yêu cầu các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp nắm chắc nội dung, yêu cầu xây dựng “thế trận lòng dân” của từng địa phương để có biện pháp giáo dục, quán triệt cho phù hợp. Chú trọng đổi mới nội dung, đa dạng hóa các hình thức, phương pháp giáo dục, tuyên truyền. Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục thường xuyên với giáo dục chuyên đề gắn với các sự kiện chính trị của đất nước. Phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng, phương tiện thông tin, truyền thông và thiết chế văn hóa để giáo dục, tuyên truyền. Đẩy mạnh các phong trào thi đua nhằm xây dựng và nhân rộng các điển hình tiên tiến về xây dựng “thế trận lòng dân”.

Hai là, đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; củng cố mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân và khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Xây dựng “thế trận lòng dân” là quá trình phát huy lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí, niềm tin, quyết tâm của toàn dân tộc, tạo thành nền tảng chính trị - tinh thần vững chắc để huy động sức mạnh tổng hợp của cả dân tộc trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Do đó, để phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân”, thì việc đẩy mạnh xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ có vai trò quan trọng, để Đảng ta thực sự “là đạo đức, là văn minh” xứng đáng với niềm tin của nhân dân, là bộ tham mưu chiến đấu và tiên phong của cách mạng, hạt nhân quy tụ sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân. Tăng cường xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. Đẩy mạnh các giải pháp hiện thực hóa chủ trương xây dựng Chính phủ “đổi mới, liêm chính, kỷ cương, hành động, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ”; đề cao đạo đức công vụ, trách nhiệm xã hội, siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong chỉ đạo và thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức; khắc phục việc đề xuất, ban hành những chính sách kém hiệu quả, không hợp với lòng dân, gây bức xúc dư luận. Tăng cường mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân; củng cố vững chắc hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở, để thực sự gần dân và hiểu dân; chăm lo củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Duy trì nghiêm kỷ cương, pháp luật, đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, nhằm củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa.

Ba là, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất - tinh thần của nhân dân.

Thực hiện hiệu quả chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm tiến bộ, công bằng và an sinh xã hội trong từng bước phát triển. Tiếp tục đẩy mạnh nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài; chăm lo sức khỏe cho nhân dân; chú trọng giải quyết các vấn đề bất bình đẳng về lợi ích, phân hóa giàu nghèo giữa các vùng, miền; coi trọng phát huy quyền làm chủ của nhân dân…

Bốn là, tăng cường đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch nhằm phá hoại “thế trận lòng dân”.

Tăng cường đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, phòng, chống và làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, ngăn chặn, đẩy lùi “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, góp phần xây dựng “thế trận lòng dân” ngày càng vững mạnh. Theo đó, cần chủ động nhận diện và kiên quyết đấu tranh với âm mưu chống phá “thế trận lòng dân” của các thế lực thù địch, nhất là âm mưu chia rẽ mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân; chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Gắn kết chặt chẽ giữa đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình” với đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng đạo đức, chính trị, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, tăng cường “thế trận lòng dân” để bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Năm là, phát huy vai trò của Quân đội nhân dân Việt Nam trong xây dựng “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân.

Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Củng cố quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng, Nhà nước, hệ thống chính trị và toàn dân, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là nòng cốt” ^(8). Với vai trò là lực lượng nòng cốt trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng “thế trận lòng dân”, bảo vệ Tổ quốc, quân đội cần làm tốt công tác tham mưu, đề xuất cho Đảng, Nhà nước về xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh nhân dân; đẩy mạnh công tác dân vận; đi đầu tham gia giúp đỡ nhân dân phát triển sản xuất, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, phòng, chống đại dịch COVID-19, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hành động chống phá của các thế lực thù địch, nhất là ở địa bàn chiến lược, trọng yếu về quốc phòng, an ninh; giữ vững bản chất, truyền thống, phẩm chất tốt đẹp “Bộ đội Cụ Hồ”; tăng cường mối quan hệ mật thiết với nhân dân…, xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, vững mạnh về chính trị, xứng đáng là lực lượng tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân trong sự nghiệp bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Hiện nay, sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa đang đứng trước cả thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Trước tình hình đó, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta phải quán triệt sâu sắc vị trí, vai trò quan trọng của “thế trận lòng dân” và quan điểm của Đảng về xây dựng, phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân”. Xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” là sự phát triển tư tưởng lấy “dân là gốc”, phát huy sức mạnh của nhân dân, là “kế sách giữ nước” từ sớm, từ xa, là trách nhiệm của toàn Đảng, của cả hệ thống chính trị và toàn dân, trong đó Quân đội nhân dân giữ vai trò nòng cốt là nhân tố quyết định thành công sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.

----------------------
(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2006, tr. 109
(2) Văn kiên Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2006, tr. 234
(3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2006, tr. 149
(4) , (8) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 157, tr. 156
(5) V.I. Lênin, Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2005, t. 36, tr. 613
(6) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2005, t. 4, tr. 89
(7) Quốc phòng Việt Nam 2019, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr. 49