Vấn đề đặt ra

Bảo đảm an sinh xã hội là một trong những yêu cầu quan trọng để thể hiện khát vọng phát triển Thủ đô như Nghị quyết Đại hội đại biểu lần thứ XVII Đảng bộ thành phố Hà Nội nhiệm kỳ 2020 - 2025 đã đề ra: “Đến năm 2030, Hà Nội trở thành thành phố “xanh - thông minh - hiện đại”; phát triển năng động, hiệu quả, có sức cạnh tranh khu vực và quốc tế; hoàn thành công nghiệp hóa Thủ đô; GRDP/người đạt 12.000 - 13.000USD. Đến năm 2045, Hà Nội có chất lượng cuộc sống cao; kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển toàn diện, bền vững; là thành phố kết nối toàn cầu, có sức cạnh tranh quốc tế, GRDP/người đạt trên 36.000 USD”.

An sinh xã hội là một trong những yếu tố nền tảng bảo đảm sự phát triển bền vững của một quốc gia, đặc biệt là đối với một đô thị lớn và có vị thế quan trọng như Thủ đô Hà Nội. Với khát vọng trở thành một thành phố hiện đại, phát triển toàn diện, phát triển bền vững, Hà Nội không chỉ cần tập trung vào các lĩnh vực kinh tế, văn hóa,  giáo dục, mà còn phải chú trọng đến việc bảo đảm an sinh xã hội cho mọi tầng lớp nhân dân. Việc bảo đảm an sinh xã hội góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, là động lực quan trọng để hiện thực hóa khát vọng phát triển Thủ đô trong thời kỳ mới.

Hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam được thiết kế dựa trên nguyên tắc quản lý rủi ro, đồng thời tập trung vào việc cung cấp các dịch vụ xã hội cơ bản cho người dân. Hệ thống an sinh xã hội không chỉ bảo vệ quyền lợi của người dân, mà còn đóng góp vào sự phát triển toàn diện của thành phố. Do vậy, với bốn nhóm chính sách cơ bản là việc làm, bảo hiểm xã hội, trợ giúp xã hội và dịch vụ xã hội cơ bản, hệ thống an sinh xã hội là nền tảng để bảo đảm chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội của Hà Nội, hướng tới hiện thực hóa mục tiêu “chất lượng cuộc sống cao”, “phát triển toàn diện, bền vững”.

Nhìn một cách tổng thể, để Thủ đô Hà Nội có thể tiến xa hơn trên con đường phát triển toàn diện và bền vững, việc thực hiện hiệu quả chính sách về việc làm và phát triển nguồn nhân lực là vô cùng cần thiết. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng lao động, tạo cơ hội việc làm cho người lao động, mà còn đáp ứng được nhu cầu ngày càng gia tăng của thị trường, mang lại môi trường sống tốt cho người dân và phát triển toàn diện thủ đô Hà Nội.

Thực hiện hiệu quả chính sách việc làm, thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực

Thành phố Hà Nội là một đô thị lớn với dân số đông, nhu cầu việc làm luôn ở mức cao. Trong những năm gần đây, thành phố đã đẩy mạnh việc triển khai các chính sách nhằm tạo ra nhiều cơ hội việc làm hơn cho người dân, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế số, hội nhập quốc tế và xu hướng tự động hóa ngày càng gia tăng. Trên thực tế, thành phố Hà Nội đã triển khai nhiều chương trình và chính sách nhằm bảo đảm việc làm bền vững cho người dân.

Thứ nhất, phát triển thị trường lao động. Hà Nội đã tập trung vào việc phát triển thị trường lao động thông qua việc tổ chức các sàn giao dịch việc làm, các phiên giao dịch việc làm trực tuyến, giúp kết nối người lao động với nhà tuyển dụng. Những sàn giao dịch này giúp giải quyết vấn đề thất nghiệp, tạo ra nhiều cơ hội cho người lao động tìm được việc làm phù hợp với trình độ, kỹ năng của bản thân. Theo Quyết định số 375/QĐ-UBND, ngày 19-1-2017, của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, “Về việc tổ chức lại trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội trên cơ sở hợp nhất trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội và Trung tâm dịch vụ việc làm số 2 Hà Nội trực thuộc Sở Lao động - Thương Binh và Xã hội”, thành phố đã hợp nhất các trung tâm dịch vụ việc làm, hình thành Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội trực thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội. Bên cạnh đó, Thành đoàn Hà Nội quản lý Trung tâm Dịch vụ việc làm và Hỗ trợ thanh niên Hà Nội, còn Hội Liên hiệp Phụ nữ thành phố quản lý Trung tâm Hỗ trợ phát triển phụ nữ Hà Nội. Những trung tâm này không chỉ tổ chức các phiên giao dịch việc làm và tư vấn nghề nghiệp, mà còn phối hợp với các quận, huyện tổ chức nhiều chương trình tư vấn du học, xuất khẩu lao động, cung cấp thông tin việc làm đến tận các địa bàn xã, nhất là phục vụ cho người lao động ở nông thôn; tổ chức các hoạt động phát triển thị trường lao động ở địa phương. Như vậy, hệ thống các trung tâm dịch vụ việc làm tại Hà Nội đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối người lao động với các doanh nghiệp tạo cơ hội việc làm, hỗ trợ người dân phát triển kỹ năng và tìm kiếm được việc làm phù hợp, đóng góp vào sự phát triển của thị trường lao động địa phương.

Thứ hai, việc đào tạo nghề và nâng cao trình độ tay nghề. Thành phố Hà Nội đã không ngừng đầu tư vào việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua các chương trình đào tạo nghề đa dạng. Nhờ đó, người lao động không chỉ được trang bị những kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động, mà còn có cơ hội phát triển sự nghiệp một cách bền vững. Đặc biệt, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc đào tạo kỹ năng số đã trở thành ưu tiên hàng đầu, giúp người lao động sẵn sàng đối mặt với những thách thức mới. Trong giai đoạn 2014 - 2020, hệ thống giáo dục nghề nghiệp của Hà Nội đã có bước phát triển vượt bậc. Số lượng cơ sở đào tạo đã tăng 72%. Với tổng công suất tiếp nhận lên đến 240.104 học sinh/năm, Hà Nội đã trở thành một trong những trung tâm đào tạo nghề lớn nhất cả nước. Với hơn 172 ngành, nghề ở trình độ cao đẳng, 285 ngành, nghề ở trình độ trung cấp và 200 ngành, nghề ở trình độ sơ cấp, hệ thống giáo dục nghề nghiệp của Hà Nội cung cấp một bức tranh đa dạng về lựa chọn nghề nghiệp. Điều này giúp người học có thể tìm thấy những ngành, nghề phù hợp với sở thích và năng lực của bản thân.

Việc triển khai chính sách việc làm tại Hà Nội đã đạt được những thành tựu ấn tượng. Trong giai đoạn 2011 - 2020, thành phố đã tổ chức đào tạo nghề cho 217.571 người, bao gồm 112.910 người (tương đương 51,9%) được đào tạo trong lĩnh vực nông nghiệp và 104.661 người (48,1%) trong các ngành, nghề phi nông nghiệp. Kết quả sau đào tạo rất khả quan, có 169.909/212.859 người đã tìm được việc làm, đạt tỷ lệ hơn 79,8%. Trong đó, 35.359 người (20,8%) được doanh nghiệp tuyển dụng, 132.068 người (77,7%) tự khởi nghiệp và tạo việc làm cho bản thân và 2.482 người (1,5%) thành lập các tổ hợp tác, tổ sản xuất, hợp tác xã hoặc doanh nghiệp. Sự gia tăng về chất lượng của lao động nông thôn có tay nghề cao đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy sản xuất, nâng cao năng suất lao động, tạo sự chuyển dịch cơ cấu lao động hợp lý và hỗ trợ hiệu quả cho công tác xóa đói, giảm nghèo. Những thành tựu này cũng đã đáp ứng kịp thời nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong lĩnh vực nông nghiệp và nông thôn trên địa bàn thành phố. Trong giai đoạn 2020 - 2023 và 6 tháng đầu năm 2024, Hà Nội đã đạt được những kết quả quan trọng trong công tác giải quyết việc làm. Tổng cộng, thành phố đã tạo việc làm cho 902.431 người, ghi nhận mức tăng 23% so với giai đoạn 2016 - 2019. Trong số đó, 229.489 người đã tìm được việc làm nhờ vào các khoản vay từ nguồn ngân sách thành phố, được ủy thác qua Chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội Hà Nội, với tổng số tiền hỗ trợ lên tới 8.950 tỷ đồng. Ngoài ra, 15.600 lao động đã được đưa đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài theo hợp đồng, giúp mở rộng cơ hội việc làm và phát triển tay nghề. Thành phố cũng đã tổ chức các khóa đào tạo nghề cho 2.794 lao động đang hưởng bảo hiểm thất nghiệp, với tổng chi phí thực hiện là 7,1 tỷ đồng. Đến năm 2023, số lao động được giải quyết việc làm tại Hà Nội chiếm khoảng 31% so với tổng số lao động cả nước, cho thấy vai trò nổi bật của thành phố trong việc giải quyết vấn đề việc làm. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động tại Hà Nội đã giảm xuống còn 2,01%, thấp hơn 0,27 điểm phần trăm so với mức trung bình của cả nước. Đặc biệt, tỷ lệ thất nghiệp tại khu vực thành thị đã giảm xuống còn 2,97%, trong khi ở khu vực nông thôn, con số này chỉ còn 1,01%. Những kết quả này không chỉ thể hiện nỗ lực của thành phố trong việc nâng cao chất lượng lao động, mà còn góp phần ổn định thị trường lao động và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, nhưng Hà Nội vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc thực hiện chính sách việc làm.

Một là, các trung tâm dịch vụ việc làm có vai trò quan trọng trong việc kết nối cung và cầu lao động, nhưng thực tế hiện nay việc kết nối giữa các trung tâm dịch vụ việc làm và doanh nghiệp vẫn còn nhiều hạn chế. Việc trao đổi thông tin về thị trường lao động diễn ra chưa thường xuyên và hiệu quả, khiến cho các trung tâm chưa khai thác hết khả năng hỗ trợ người lao động và doanh nghiệp. Nguồn lực của các trung tâm dịch vụ việc làm hiện nay vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế cả về số lượng nhân sự lẫn chất lượng chuyên môn, đội ngũ cán bộ chưa đủ mạnh để cung cấp dịch vụ hiệu quả. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ công tác thông tin thị trường lao động còn nhiều bất cập. Việc thiếu kết nối và nguồn lực hạn chế đã khiến các trung tâm dịch vụ việc làm chưa phát huy hết vai trò của mình trong việc cung cấp thông tin chính xác và kịp thời về thị trường lao động. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả tìm kiếm việc làm của người lao động và nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp.

Hai là, áp lực dân số tại thành phố Hà Nội ngày càng lớn, với gần 8,3 triệu người, trong đó hơn 6,3 triệu người trong độ tuổi lao động. Mỗi năm, thành phố không chỉ có thêm 80.000 người bước vào độ tuổi lao động, mà còn đón khoảng 30.000 - 35.000 người nhập cư. Để giải quyết vấn đề việc làm, thành phố Hà Nội cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa trong phát triển doanh nghiệp, đẩy mạnh đào tạo nghề, cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao hiệu quả thị trường lao động, tăng cường kết nối giữa người lao động và nhà tuyển dụng.

Ba là, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và quá trình tự động hóa hiện nay có thể khiến nhiều người lao động mất việc làm trong tương lai nếu không được trang bị các kỹ năng mới. Để giải quyết những thách thức này, thành phố Hà Nội cần tiếp tục đẩy mạnh các chương trình đào tạo, hướng nghiệp cho người lao động, đặc biệt là đào tạo kỹ năng mới theo kịp với sự phát triển của công nghệ. Trên thực tế, thành phố xác định tiếp tục đầu tư cho các chương trình, giáo trình, giáo án, đặc biệt là các ngành, nghề mới, ngành, nghề liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI) và các lĩnh vực liên quan đến xu hướng phát triển ngành, nghề hiện nay. Bên cạnh đó, thành phố cần tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, hỗ trợ sáng tạo và phát triển trong các lĩnh vực công nghệ cao. Việc tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế và các doanh nghiệp lớn để đưa ra các chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động cũng là một giải pháp quan trọng cần được triển khai thúc đẩy.

Có thể khẳng định, việc thực hiện chính sách việc làm tại Hà Nội đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần cải thiện đời sống của người dân, bảo đảm an sinh xã hội và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, để bảo đảm sự bền vững và phát triển dài hạn, thành phố cần tiếp tục không ngừng đổi mới trong việc thực hiện các chính sách việc làm. Điều này không chỉ giúp giải quyết vấn đề lao động, mà còn đóng góp vào sự thịnh vượng chung của Hà Nội, đưa thành phố tiến xa hơn trên con đường phát triển toàn diện và bền vững./.