Thế rồi việc kiểm điểm tự phê bình và phê bình được tiến hành rất nghiêm túc và khá sôi nổi, bắt đầu từ cán bộ chủ chốt. Trước đó, các thành viên đều phải viết bản tự kiểm điểm; có người kỳ công, viết dài đến 9 - 10 trang. Nhìn chung, các bản tự kiểm điểm đều tỏ thái độ nghiêm túc trong tự đánh giá khuyết điểm, ưu điểm và vạch rõ phương hướng sửa chữa, không có vấn đề gì về đạo đức, lối sống của cá nhân. Cái chính là trong cuộc họp, các cá nhân sẽ trình bày và sau đó mọi người góp ý thì mới tạo nên sự sôi động, “quyết liệt” của tự phê bình và phê bình. Mọi người mong chờ là ở chỗ đó.

Trong khai mạc cuộc họp cán bộ chủ chốt kiểm điểm tự phê bình và phê bình, đồng chí Bí thư Đảng ủy phát biểu chỉ đạo:

- Kính thưa các đồng chí …! Chấp hành nghị quyết của Đảng, hôm nay chúng ta tiến hành kiểm điểm tự phê bình và phê bình để làm cho mọi thứ tốt lên. Tôi xin có vài ý kiến thế này: Trong chúng ta ở đây, thời gian qua mặc dù có chuyện này, chuyện nọ, đó là sự thật, nhưng suy cho cùng, tất cả đều đã được giải quyết ổn thỏa và nhìn chung, không có vấn đề gì lớn dẫn đến vi phạm luật pháp nghiêm trọng, phải xử lý hình sự hay truy tố, hoặc không có vi phạm đạo đức, lối sống một cách nghiêm trọng dẫn đến phải kỷ luật cảnh cáo,… Tóm lại, chúng ta đều tốt, và để tiến hành tự phê bình và phê bình, tôi xin tự kiểm điểm trước và trình bày bản tự kiểm điểm của tôi.

Thế rồi Bí thư trình bày bản tự kiểm điểm của mình, dài đến chục trang đánh máy. Mọi người chú ý lắng nghe thì thấy, nội dung bản tự kiểm điểm gần giống ý kiến đã phát biểu khai mạc, đại loại là: Về cơ bản, đồng chí là người tốt, có nhiều ưu điểm; tuy nhiên, cũng có một vài nhược điểm nhưng không vi phạm gì lớn; cuối cùng, rất mong hội nghị góp ý để cùng nhau tiến bộ. Trên cơ sở ý kiến chỉ đạo ban đầu của Bí thư Đảng ủy, mọi người đã phát biểu, đóng góp ý kiến vào bản tự kiểm điểm của Bí thư. Tất nhiên, trong những ý kiến đóng góp cũng có vài điều mới so với bản tự kiểm điểm, như nhấn mạnh hơn về ưu điểm, công nhận sự thành thật nhận khuyết điểm, và bổ sung thêm phương hướng phấn đấu - phải “quần chúng hơn, quyết đoán hơn...”. Ai cũng biết rằng, thực hiện kiểm điểm tự phê bình và phê bình lẽ ra phải đề cập đến cả “chuyện này, chuyện nọ”, như đã nêu ra và phải mổ xẻ, phân tích nguyên nhân, hậu quả, đồng thời rút kinh nghiệm, và cái chính là để đề phòng và chống mọi sự vi phạm kỷ luật hay ngăn ngừa mọi sai lầm có thể dẫn đến kỷ luật. Còn nếu cứ để xảy ra khuyết điểm, phải xử lý kỷ luật thì đã quá muộn. Và như vậy, nội dung chính của tự phê bình và phê bình không được đưa ra bàn bạc thấu đáo.

Xin nói thêm, sau khi “nín thở” nghe “sếp” trình bày bản tự kiểm điểm, nhiều người đã “thở phào nhẹ nhõm”, vì không có gì phải đắn đo, suy nghĩ cho lắm. “Nín thở” là vì phải nghe xem sếp tự kiểm điểm thế nào thì mình sẽ làm như thế ấy; “thở phào nhẹ nhõm” là vì sếp tự kiểm điểm như thế thì mình cũng có thể làm được như vậy, không có vấn đề gì quá khó khăn. Sau khi tham gia đóng góp ý kiến cho Bí thư, các cử tọa lần lượt trình bày bản tự kiểm của mình và cùng đóng góp ý kiến cho nhau. Cứ thế, cứ thế…, “mô hình” ban đầu tiếp tục được áp dụng cho việc kiểm điểm của từng người. Có nghĩa là vẫn như cách làm ban đầu: “ưu” nhiều hơn, “khuyết” có một ít và bổ sung “ưu”, phát hiện thêm chút “khuyết”, rồi đóng góp cho phương hướng phấn đấu tiếp theo.

Vậy mà một số người cứ tưởng việc kiểm điểm tự phê bình và phê bình lần này sẽ quyết liệt!

Phần cuối cuộc họp, một cán bộ cấp trên về dự có ý kiến phát biểu, khiến cả hội nghị lắng nghe. Đồng chí nói khá dài, đề cập nhiều vấn đề, trong đó có đoạn: “Hôm nay tôi được cấp trên cử về theo dõi cuộc họp cán bộ chủ chốt kiểm điểm tự phê bình và phê bình ở cơ quan chúng ta. Tôi rất phấn khởi vì các đồng chí đã chân thành tự nhận rõ ưu, khuyết điểm và có phương hướng rõ ràng để sửa chữa khuyết điểm… Kết quả này là bước đầu. Tôi hy vọng sau hôm nay các đồng chí sẽ tổng kết, rút kinh nghiệm để tiến hành đợt kiểm điểm sau sao cho chất lượng hơn lần này và làm mẫu cho các đơn vị cơ sở dưới noi theo. Cứ như thế này, e chưa thật thuyết phục… Xin chúc các đồng chí mạnh khỏe và có nhiều tiến bộ!”.

Mọi người vỗ tay vui vẻ, rồi nhìn nhau với ánh mắt như tự nhắc nhở: Lần sau phải làm tốt hơn, hay chí ít cũng phải làm cho khác đi, vì cấp trên nhận định như vậy cũng có nghĩa là kết quả lần này chưa thật mỹ mãn. Nếu coi đây như là kỳ thi thì tất cả mọi người đều đỗ “vớt”./.