Trong nhiều tác phẩm và thư từ của V.I. Lê-nin, nhất là vào giai đoạn sau Cách mạng Tháng Mười Nga, cán bộ và công tác cán bộ luôn là vấn đề được ông quan tâm sâu sắc và coi đó là nhiệm vụ hàng đầu trong công tác xây dựng Đảng.

Vai trò của cán bộ

Vấn đề tổ chức quản lý và xây dựng nhà nước đã được đặt ra ngay sau khi giai cấp công nhân Nga dưới sự lãnh đạo của Đảng Bôn-sê-vích (Nga) giành chính quyền. Trong tác phẩm “Những nhiệm vụ trước mắt của chính quyền xô-viết”, V.I. Lê-nin vạch rõ một nhiệm vụ đặc biệt cấp thiết, đó là những cốt cán lãnh đạo ưu tú nhất và đáng tin cậy nhất của giai cấp vô sản cách mạng và của bộ phận nông dân không bóc lột phải trở thành những cán bộ quản lý và xây dựng nhà nước. Thực hiện nhiệm vụ trọng đại này thật sự không dễ dàng, bởi tình trạng yếu kém của đội ngũ cán bộ khi đó là một thực tế không thể phủ nhận. Trước hết, số cán bộ, nhất là những cán bộ lãnh đạo chính trị có học thức, có văn hóa và có khả năng quản lý đất nước thiếu vắng trầm trọng. Thứ hai, không ít cán bộ lãnh đạo đã bị tiêm nhiễm bởi căn bệnh “kiêu ngạo cộng sản hay bởi “những tập quán, quan hệ, thói quen, tâm lý… mang tính chất tiểu tư sản”, hoặc sa vào những tệ bệnh nguy hiểm, như tham ô, nhận hối lộ, bè phái, đặc quyền đặc lợi, thiếu trách nhiệm đối với công việc… Thứ ba, một bộ phận cán bộ lãnh đạo và quản lý mắc căn bệnh quan liêu. Những cán bộ này đã “thiếu nghiên cứu kinh nghiệm thực tế, thiếu trao đổi kinh nghiệm, thiếu kiểm tra lẫn nhau”(1), không biết dựa vào kinh nghiệm địa phương để kiểm tra tính đúng đắn của nghị quyết, chỉ thị của Trung ương và lấy sự lãnh đạo của Trung ương để kiểm tra thực tiễn địa phương. Trong thư “Gửi G. I-a. Xô-côn-ni-cốp”, V.I. Lê-nin đã viết: “Toàn bộ công việc của tất cả các cơ quan của chúng ta bị khốn khổ trước hết vì tệ quan liêu. Không ít những người cộng sản đã trở thành những cán bộ quan liêu”. Và ông đã cảnh báo rằng : “Nếu có cái gì sẽ làm tiêu vong chúng ta thì chính là cái đó”(2).

Xuất phát từ yêu cầu cấp bách của thực tiễn đất nước khi đó, V.I. Lê-nin đã đề ra chương trình cụ thể để tổ chức quản lý nhà nước của công nhân và nông dân, đã chỉ rõ các phương pháp cơ bản để giải quyết vấn đề cán bộ và công tác cán bộ. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười và những thành tựu đạt được từ thực hiện các cải tạo xã hội chủ nghĩa ở nước Nga Xô-viết trong mấy năm sau đó đã chứng minh một cách hùng hồn, rằng Đảng Bôn-sê-vích (Nga) đã bồi dưỡng được một đội ngũ quang vinh những nhà tổ chức xuất sắc được tôi luyện trong đấu tranh, trong tù đày, đã bồi dưỡng được “những lãnh tụ, tinh hoa của giai cấp vô sản” tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng, gắn bó chặt chẽ với quần chúng nhân dân. V.I. Lê-nin bày tỏ lòng tin tưởng rằng, trong hàng ngũ công nhân và nông dân sẽ thường xuyên xuất hiện những cán bộ lãnh đạo, sẽ thường xuyên phát huy được tài tổ chức tập thể, mà nếu thiếu họ thì đạo quân hàng triệu người vô sản không thể đạt tới thắng lợi được.

Tiêu chuẩn cán bộ

V.I. Lê-nin đã đưa ra những yêu cầu cụ thể về tiêu chuẩn đối với cán bộ lãnh đạo khi đánh giá cũng như lúc lựa chọn, bố trí họ. Khi xem xét, đánh giá cán bộ cần làm rõ những vấn đề sau: “…a) Về mặt trung thực, b) Về lập trường chính trị, c) Về hiểu biết công việc, d) Về năng lực quản lý”(3). Còn khi lựa chọn, bố trí cán bộ nhất thiết phải căn cứ “theo những tiêu chuẩn mới, đáp ứng với những nhiệm vụ mới”. Tiêu chuẩn mới đó của người cán bộ lãnh đạo là phải có đủ phẩm chất chính trị, năng lực làm việc hay “uy tín chuyên môn” và phẩm cách đạo đức cách mạng.

Về phẩm chất chính trị của người cán bộ. Nếu trong thời kỳ đấu tranh cách mạng giành chính quyền từ tay giai cấp tư sản, những người cộng sản chân chính đã không ngừng rèn luyện cho mình “một tinh thần giác ngộ cao, một tính kỷ luật cao, một lòng trung thành cao độ”(4) với sự nghiệp của đảng, với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, thì sau khi cách mạng thành công và Đảng đã trở thành đảng cầm quyền, những phẩm chất đó lại càng cần thiết hơn bao giờ hết đối với những cán bộ đảng và chính quyền xô-viết.

Trong bối cảnh nước Nga Xô-viết lúc đó, khi mà những thế lực thù địch luôn rình rập với mọi thủ đoạn lừa bịp, khiêu khích và tìm mọi cách chui vào hàng ngũ những người cộng sản nhằm phá hoại sự thống nhất của Đảng từ bên trong, V.I. Lê-nin còn yêu cầu cán bộ đảng viên phải đề cao tinh thần cảnh giác cách mạng, kiên định, vững vàng, sáng suốt, nhạy bén chính trị. Về điều này, V.I. Lê-nin căn dặn: “Làm một nhà cách mạng, một người tán thành chủ nghĩa xã hội, hay một người cộng sản nói chung, như thế chưa đủ. Trong mỗi thời kỳ đặc biệt, cần phải biết tìm cho ra cái mắt xích đặc biệt mà người ta phải đem toàn lực ra nắm lấy để giữ vững được toàn bộ cái xích và chuẩn bị để chuyển vững chắc sang mắt xích kế bên; hơn nữa trình tự nối tiếp, hình thức, mối liên hệ của các mắt xích, và những đặc điểm khác nhau của mắt xích này với mắt xích khác trong cái xích những sự biến lịch sử, đều không đơn giản, và cũng không phải sơ sài như trong cái xích thường do bàn tay người thợ rèn làm ra”(5).

Phẩm chất chính trị của người cán bộ còn thể hiện ở năng lực đưa đường lối, chính sách của Đảng vào cuộc sống một cách hiệu quả, hay nói như V.I. Lê-nin là năng lực “biến các sắc luật từ trạng thái là giấy lộn đầy bụi bặm…thành thực tiễn sống động”(6).

Về năng lực làm việc của người cán bộ. V.I. Lê-nin nhấn mạnh trước hết đến tiêu chí “uy tín chuyên môn”, nghĩa là sự am hiểu công việc, thành thạo chuyên môn của người cán bộ. Trong Diễn văn tại phiên họp của đảng đoàn cộng sản trong hội đồng trung ương các công đoàn toàn Nga ngày 15-3-1920, V.I. Lê-nin nhắc nhở: “Làm sao có thể quản lý được nếu không có uy tín chuyên môn,… nếu không có kiến thức đầy đủ, nếu không tinh thông khoa học quản lý?... Muốn quản lý được, thì cần am hiểu công việc và phải là một cán bộ quản lý giỏi”(7). Nhân phát biểu tại Đại hội III toàn Nga của công nhân ngành vận tải đường thủy cùng ngày, V.I. Lê-nin cũng căn dặn: “…muốn quản lý thì phải là người thông thạo chuyên môn, … phải có một trình độ khoa học nhất định”(8).

Để hoàn thành nhiệm vụ được giao, ngoài việc thành thạo chuyên môn và một kiến thức khoa học đầy đủ, người cán bộ đảng và xô-viết còn phải có trình độ tổng kết kinh nghiệm thực tiễn. “Nếu chúng ta cố hết sức và biết chú ý - một cách có suy nghĩ, một cách thực sự cầu thị - thu lượm, kiểm tra, đúc kết chính cái kinh nghiệm thực tiễn, chính cái mà mỗi một chúng ta đã làm, đã hoàn thành, trông thấy những người khác ở bên cạnh đã làm và đã hoàn thành,- nếu làm được như vậy thì… mới giải quyết được nhiệm vụ thực tiễn là: làm thế nào để chiến thắng… một cách thật nhanh, thật chắc”(9). Để có kinh nghiệm tổng kết thực tiễn đòi hỏi người cán bộ nhất thiết phải bám sát thực tiễn; chú trọng và kịp thời giải quyết những vấn đề nảy sinh từ cuộc sống thường ngày của quần chúng. Chỉ có như vậy người cán bộ mới có được niềm tin từ quần chúng nhân dân. V.I. Lê-nin yêu cầu cán bộ các cấp, từ trung ương đến địa phương, phải có thái độ ân cần và tận tâm xem xét những đơn, thư của những người lao động gửi đến.

Biến lời nói thành hành động, bảo đảm tính đảng không chỉ ở phát ngôn mà còn ở việc làm cụ thể phải trở thành khẩu hiệu thường trực trong mỗi cán bộ lãnh đạo. Trong bài viết “Bàn về tính chất báo chí của chúng ta”, V.I. Lê-nin yêu cầu: “Hãy bớt làm rùm beng về chính trị đi. Hãy bớt những nghị luận kiểu trí thức đi. Hãy gần gũi đời sống hơn nữa. Hãy chú ý nhiều hơn nữa xem trong công việc thường ngày của họ, quần chúng công nông đang thực tế sáng tạo cái mới như thế nào. Hãy kiểm nghiệm kỹ hơn xem cái mới đó có tính chất cộng sản đến mức độ nào”(10).

Về phẩm chất đạo đức của cán bộ. Người cán bộ lãnh đạo phải có “uy tín tinh thần” trong tập thể được giao phụ trách. Uy tín đó, theo V.I. Lê-nin, “không phải bắt nguồn từ đạo đức trừu tượng, mà phải từ đạo đức của người chiến sĩ cách mạng, đạo đức của quần chúng cách mạng”(11). Đạo đức của người cách mạng được biểu hiện ở những chuẩn mực:

- Trung thành tuyệt đối với Đảng, với sự nghiệp cách mạng, với sự nghiệp giải phóng nhân dân lao động.

- Tinh thần tự giác gánh vác nhiệm vụ và lòng hy sinh phục vụ chủ nghĩa cộng sản.

- Giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng trên quan điểm của Đảng và của giai cấp vô sản, trên tinh thần thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, triệt để chấp hành kỷ luật đảng, kiên quyết đấu tranh chống các hoạt động bè phái.

- Gương mẫu, tận tâm, tận tụy, trách nhiệm với công việc.

- Khiêm tốn, cầu thị, không “kiêu ngạo cộng sản”, không tự phụ, không tự cao tự đại.

- Không tham ô, hối lộ, không ham địa vị, không lạm quyền, không đặc quyền, đặc lợi.

- Không che giấu, dũng cảm nhận và quyết tâm sửa chữa sai lầm, khuyết điểm

- Không quan liêu.

- Tiết kiệm, tránh lãng phí.

Đào tạo cán bộ

Trong “Thư gửi những người cộng sản Đức”, V.I. Lê-nin nhấn mạnh, đào tạo những lãnh tụ có kinh nghiệm và có uy tín của đảng là một công việc lâu dài và khó khăn. Song không làm như vậy, thì chuyên chính vô sản, “sự thống nhất ý chí” của giai cấp vô sản, cũng như sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa cộng sản “chỉ là câu nói suông”. Ông đã đưa ra chủ trương đào tạo những đại biểu ưu tú từ chính nhân dân lao động, bởi “trong công nhân và nông dân bình thường có rất nhiều người trung thành với quyền lợi của quần chúng lao động và có khả năng làm công tác lãnh đạo. Trong số đó, có rất nhiều người có tài tổ chức và quản lý mà chủ nghĩa tư bản không để cho họ được phát triển tài năng, nhưng chúng ta thì hết sức giúp đỡ và phải giúp đỡ họ vươn lên và bắt tay vào việc xây dựng chủ nghĩa xã hội.”(12).

Để trở thành những cốt cán xây dựng chủ nghĩa cộng sản, giác ngộ nhất, có khả năng đảm nhiệm các chức vụ trọng trách nhất đòi hỏi những cốt cán lãnh đạo ưu tú nhất và đáng tin cậy nhất của giai cấp vô sản cách mạng và của bộ phận nông dân không bóc lột không những phải học hết chương trình những tri thức xô-viết mà còn phải luôn biết làm giàu trí óc của mình bằng sự hiểu biết tất cả những kho tàng trí thức mà nhân loại đã tạo ra. Nhấn mạnh đến nhiệm vụ quản lý và xây dựng nước Nga, V.I. Lê-nin đòi hỏi các cán bộ quản lý phải học tập cách quản lý, hiểu biết thấu đáo khoa học quản lý nhà nước và xây dựng nhà nước. V.I. Lê-nin yêu cầu bãi miễn những cán bộ lãnh đạo nào không chịu học tập để trở thành cán bộ quản lý giỏi. Thực hiện Chính sách kinh tế mới (NEP), V.I. Lê-nin đòi hỏi phải học tập buôn bán, học tập cách điều tiết những quan hệ buôn bán trên phạm vi cả nước, thậm chí phải học điều này bắt đầu từ a,b,c…

V.I. Lê-nin đã chỉ ra những cách thức đào tạo cán bộ, như muốn đào tạo đầy đủ chương trình những tri thức xô-viết thì cần triển khai theo hướng tập trung với thời gian mấy tháng để người học có điều kiện học tập một cách có hệ thống; để có kinh nghiệm lãnh đạo nền kinh tế đất nước đòi hỏi những người cộng sản phải học tập giai cấp tư sản, học tập kinh nghiệm của các chuyên gia tư sản và biết sử dụng họ bằng cách “giao công việc cho họ, nhưng cũng phải theo dõi họ chặt chẽ, đặt họ dưới quyền các chính ủy, ngăn chặn các ý đồ phản cách mạng của họ”(13). Tự đào tạo, tự giáo dục thông qua việc làm, thông qua thực tiễn và thông qua kinh nghiệm thực tế hay sử dụng các tổ chức công đoàn như một trường học cộng sản; phát động các “Tuần lễ đảng” và thực hiện những ngày “Thứ bảy cộng sản” cũng là những cách thức đào tạo cán bộ hiệu quả.

Lựa chọn, bố trí và luân chuyển cán bộ

Khi cách mạng chuyển từ nhiệm vụ giành chính quyền và đập tan sự phản kháng của các thế lực thù địch sang nhiệm vụ quản lý nhà nước, thì việc lựa chọn và bố trí cán bộ một cách đúng đắn càng trở thành vấn đề được V.I. Lê-nin đặc biệt coi trọng. “Bất kỳ công tác nào cũng đều đòi hỏi phải có những đặc tính riêng biệt, - V.I. Lê-nin viết, - Có người có thể là một nhà cách mạng và nhà cổ động cừ nhất, nhưng làm một cán bộ hành chính thì lại hoàn toàn không thích hợp…”(14). Như vậy, đặt người đúng việc là một nguyên tắc quan trọng trong lựa chọn và bố trí cán bộ mà V.I. Lê-nin đã chỉ ra. Có như vậy thì những cán bộ đảng và xô-viết mới có thể “nắm chắc được trong tay những bộ máy mà họ được đặt vào, chứ không phải là bộ máy nắm lấy họ” - tình trạng thường rất hay xảy ra ở nhiều cơ quan đảng và xô-viết đương thời.

Nhấn mạnh nguyên tắc lựa chọn và bố trí cán bộ phải căn cứ theo tiêu chuẩn, V.I. Lê-nin cũng nhắc nhở phải lưu ý cả đến khía cạnh cá tính của người cán bộ. Trong “Thư gửi đại hội”, sự đoàn kết vững mạnh của Ban Chấp hành Trung ương Đảng được Người xem xét cả trên khía cạnh cá tính của một số ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Trong bức thư này Người bày tỏ sự không tin tưởng về mặt chính trị đối với Tơ-rốt-xki, đồng thời cảnh báo về sự không vững vàng trong tư tưởng của Di-nô-vi-ép và Ca-me-nép, bởi hành động phá hoại của họ trong thời kỳ chuẩn bị và tiến hành Cách mạng Tháng Mười, theo V.I. Lê-nin, không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên. Nhận xét về Bu-kha-rin và Pi-a-ta-cốp, V.I. Lê-nin chỉ rõ rằng, Bu-kha-rin “không bao giờ hiểu đầy đủ phép biện chứng”, còn Pi-a-ta-cốp thì quá sính thói mệnh lệnh hành chính. Cũng trong bức thư này, Người còn đưa ra nhận xét rất đúng mực cả về Xta-lin với nhược điểm lãnh đạo “quá thô bạo” không thể dung thứ được trên cương vị Tổng bí thư. V.I. Lê-nin viết: “…tôi không chắc rằng đồng chí ấy lúc nào cũng biết sử dụng quyền hạn ấy một cách thận trọng đúng mức”(15).

Việc sắp xếp, bố trí cán bộ một cách đúng đắn còn bao hàm cả nội dung luân chuyển cán bộ. Trong “Dự thảo cương lĩnh của Đảng Cộng sản (b) Nga”, V.I.Lê-nin yêu cầu “phải làm cho mỗi uỷ viên trong Xô-viết nhất thiết phải gánh vác một công tác nào đó trong lĩnh vực quản lý nhà nước… làm cho những công tác đó được thay đổi liên tiếp để mỗi ủy viên đều nắm được toàn bộ các công việc quản lý nhà nước và tất cả các ngành của công tác quản lý đó…”(16). Trong “Những đề nghị đối với nghị quyết về những nhiệm vụ trước mắt của công tác xây dựng đảng”(tháng 9-1920) tại Hội nghị IX toàn Nga của Đảng Cộng sản (b) Nga, V.I. Lê-nin nhấn mạnh, việc luân chuyển cán bộ phải bảo đảm “sao cho không làm ảnh hưởng đến việc giới thiệu công tác với những người mà vấn đề thuyên chuyển họ được bàn đến, và sao cho không ảnh hưởng đến công tác, nghĩa là chỉ tiến hành bằng cách nào để việc đảm nhiệm công tác luôn luôn nằm trong tay những cán bộ hoàn toàn am hiểu công việc chuyên môn và bảo đảm thắng lợi cho công tác”(17). Một trong những cách thức cụ thể của việc luân chuyển cán bộ là cử cán bộ cấp cao ở Trung ương về công tác tại địa phương.

Sắp xếp, bố trí cán bộ phải xuất phát từ việc giải quyết nhiệm vụ cụ thể trước mắt được đặt ra trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. Nhấn mạnh vai trò ngày càng to lớn của Đảng trong việc lãnh đạo công cuộc xây dựng kinh tế, V.I. Lê-nin chỉ ra sự cần thiết phải phân bố lại lực lượng của Đảng, cử một bộ phận ưu tú nhất trong lực lượng này sang đảm nhiệm công tác kinh tế, cũng như trước đó, trong những năm nội chiến, Đảng đã phái những lực lượng ưu tú nhất của mình vào Hồng quân.

Việc lựa chọn và bố trí cán bộ phải được tiến hành một cách rộng rãi, có kế hoạch, thường xuyên và công khai. Để mở rộng đội ngũ cán bộ nhà nước trong tình hình mới, thì việc khai thác các nguồn cán bộ là vấn đề được V.I. Lê-nin đặc biệt quan tâm. Và nguồn cán bộ to lớn cần thiết cho sự nghiệp xây dựng chế độ mới trước hết chính là từ trong quần chúng công nhân và nông dân.

Những nguyên tắc và phong cách lãnh đạo, quản lý cán bộ

Thứ nhất, kiểm tra việc thực hiện công việc của cán bộ. Nguyên tắc này, theo V.I. Lê-nin, chính là mấu chốt của toàn bộ công tác cán bộ. Nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác kiểm tra việc chấp hành công việc của cán bộ, V.I. Lê-nin viết: “Cái chúng ta cần, không phải là các pháp lệnh mới, các cơ quan mới, hay các biện pháp đấu tranh mới. Chúng ta cần kiểm tra năng lực của nhân viên công tác, kiểm tra việc chấp hành thực tế… mấu chốt của toàn bộ công tác, của toàn bộ chính sách hiện nay là ở đấy, vẫn ở đấy và chỉ có ở đấy”(18). Kiểm tra việc chấp hành công việc nhằm mục đích bảo đảm thực hiện nhiệm vụ chính trị đạt hiệu quả tối đa, kịp thời biểu dương những nhân tố, điển hình tích cực và đấu tranh kiên quyết nhằm khắc phục và chấm dứt tình trạng cán bộ vô nguyên tắc, nói không đi đôi với làm, nói mà không làm hay nói nhiều làm ít,…

Kiểm tra việc chấp hành công việc của cán bộ, theo V.I. Lê-nin, phải được thực hiện một cách “kiên trì, từ từ, thận trọng, thiết thực và tỉ mỉ…” và chỉ tiếp tục được đẩy mạnh trong cuộc sống khi mà phương pháp, chế độ quản lý, cách lựa chọn, bố trí, sử dụng cán bộ ngày càng chứng tỏ đầy đủ tính hiệu quả của nó. Để có thể kiểm tra được quy mô và kết quả của công tác, V.I. Lê-nin nhấn mạnh “cần định ra những hình thức báo cáo thực tế, thật ngắn gọn, nhưng rõ ràng và chính xác”, thậm chí “cần phải có những bản báo cáo in thành thông báo chung, có sự tham gia nhất thiết phải được mở rộng của những người ngoài đảng và của những người không làm việc trong các cơ quan”(19). Để thực hiện được công tác kiểm tra một cách có hiệu quả thì việc nghiêm túc thực thi quy định rõ ràng, cụ thể về trách nhiệm của từng cán bộ là điều “tuyệt đối bắt buộc”. Tuy nhiên, V.I. Lê-nin cũng nhắc nhở lựa chọn người để giao việc phải rất chú trọng khả năng lãnh đạo công tác thực tiễn của cán bộ đó, tránh sai lầm trong việc giao nhiệm vụ, như tình trạng mà V.I. Lê-nin đã chỉ ra “Ở ta hiện nay cương vị lãnh đạo một cơ quan thường được giao cho một người cộng sản - một người có tấm lòng trung thực không còn phải nghi ngờ gì nữa,…nhưng lại là một người không biết buôn bán; và căn cứ vào đấy người ta đã cử đồng chí đó lãnh đạo một tờ-rớt quốc doanh…”(20).

Thứ hai, thực hiện triệt để chế độ tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. V.I. Lê-nin rất coi trọng chế độ lãnh đạo tập thể. Mọi vấn đề quan trọng đều được Ông bàn bạc với các đồng chí lãnh đạo khác trong Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Hội đồng Bộ trưởng dân uỷ. Song, V. I. Lê-nin cũng kiên quyết đấu tranh chống lại những biểu hiện làm sai lệch nguyên tắc này. Mọi biểu hiện thái quá, lệch lạc trong thực hiện lãnh đạo tập thể đưa đến tình trạng chậm trễ, quan liêu, thiếu tinh thần trách nhiệm, biến các cơ quan lãnh đạo tập thể thành nơi bàn cãi suông, theo V.I. Lê-nin, đều là những tai hại rất lớn và cần phải kiên quyết, kịp thời loại bỏ.

Lãnh đạo tập thể phải đi đôi với cá nhân phụ trách. Khẳng định điều này, V.I. Lê-nin đã từng viết: “Dầu sao và dầu trong trường hợp nào đi nữa, việc tập thể lãnh đạo cũng vẫn phải đi đôi với việc cá nhân phụ trách đã được quy định một cách rõ rệt cho từng người đối với một công tác nào đó đã được quy định một cách chính xác”. Trong việc triển khai những hoạt động thực tiễn của mỗi cơ quan, đơn vị, theo chỉ dẫn của V.I. Lê-nin, “thì chỉ nên giao cho một đồng chí thôi, một đồng chí có tiếng là cương nghị, có tinh thần quả quyết, mạnh dạn, có khả năng lãnh đạo công tác thực tiễn và được tín nhiệm nhất”(21). Chế độ thủ trưởng bảo đảm việc phát huy và sử dụng có hiệu quả nhất năng lực của cán bộ. V.I. Lê-nin còn đòi hỏi ở người người thủ trưởng đó không những “cần phải có ở mức độ cao khả năng lôi cuốn mọi người và có đủ trình độ kiến thức vững vàng để kiểm tra công tác của họ” mà còn cần thiết “phải biết quản lý về mặt hành chính và có được người giúp việc hoặc những người giúp việc xứng đáng trong công việc”(22) do mình được giao phụ trách, quản lý.

Thứ ba, gắn bó mật thiết và thu hút các tầng lớp nhân dân lao động tham gia quản lý nhà nước, xây dựng chế độ mới. V.I. Lê-nin nhấn mạnh một trong những bài học quan trọng nhất rút ra từ công cuộc xây dựng chính quyền mới, đó là chỉ có sự tham gia của công nhân trong việc quản lý nhà nước; chỉ xây dựng được mối quan hệ đúng đắn với hàng triệu quảng đại quần chúng nông dân, thì sự nghiệp cách mạng mới thành công. Trong “Nhận xét và bổ sung các bản dự thảo “Quy chế về Ban Thanh tra công nông” (tháng 01-1920), V.I. Lê-nin đặt ra yêu cầu thu hút quần chúng lao động tham gia Ban Thanh tra công nông, đồng thời chỉ rõ cách thức tổ chức các hình thức tham gia tuỳ thuộc trình độ của những người tham gia, như từ chỗ với tư cách “nhân chứng” hay làm chứng hoặc là chứng kiến hay là học viên đối với những người công nhân và nông dân mù chữ và không có trình độ học vấn, đến chỗ có tất cả quyền hạn hoặc gần như có tất cả quyền hạn đối với những người có trình độ, đã được thử thách trong thực tiễn bằng cách này hay cách khác.

Mạnh dạn sử dụng cán bộ trẻ vào sự nghiệp xây dựng chế độ mới không có nghĩa là giao ngay tức khắc cho họ những trọng trách đòi hỏi phải có kiến thức, thời gian và kinh nghiệm mà bản thân họ chưa có. V.I. Lê-nin đã giải thích rất tường tận: “Mạnh dạn ở đây là thứ mạnh dạn cần thiết để chống chủ nghĩa quan liêu… mạnh dạn cần thiết ở đây là mạnh dạn trước hết trong việc để cho những đảng viên mới đó, đã hiểu rõ tình hình của quần chúng nhân dân, hiểu rõ những thiếu thốn và yêu cầu của quần chúng nhân dân, được kiểm tra các nhân viên, công chức và các chuyên gia. Cái mạnh dạn cần thiết ở đây là mạnh dạn trong việc lập tức tạo cho những đảng viên mới đó có cơ hội phát huy và biểu hiện được năng lực của mình trong công tác rộng lớn. Cái mạnh dạn cần thiết ở đây là mạnh dạn phế bỏ mọi thứ khuôn sáo thông thường… Mạnh dạn ở đây có nghĩa là phải sẵn sàng, với tốc độ cách mạng, thay đổi công tác cho các đảng viên mới, để thử thách họ nhanh hơn, để chóng tìm ra những cương vị công tác thích hợp cho họ”(23).

Thu hút phụ nữ tham gia tích cực vào đời sống xã hội của đất nước thông qua việc phát huy sự tham gia của phụ nữ ngày càng nhiều hơn vào đời sống chính trị của đất nước, vào việc quản lý các xí nghiệp công cộng, vào công tác đảng và quản lý nhà nước, vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thứ tư, tôn trọng, tin tưởng và động viên cán bộ thực hiện nhiệm vụ. V.I. Lê-nin nghiêm khắc lên án bệnh quan liêu hành chính, thói ra lệnh, áp đặt, đối xử thô bạo, nóng nảy, coi thường và không tin tưởng đồng chí và những cán bộ dưới quyền của một vài cán bộ lãnh đạo. Đối với các đồng chí lãnh đạo giữ cương vị càng cao, V.I. Lê-nin yêu cầu: Ngoài năng lực về lý luận và tổ chức, họ phải là những người “khoan dung hơn, từ tốn hơn, lịch thiệp hơn và quan tâm đến đồng chí nhiều hơn, tính tình ít thất thường hơn”(24).

Một số quan điểm của V.I. Lê-nin được khái quát trên đây xung quanh vấn đề cán bộ và công tác cán bộ, như vai trò của đội ngũ cán bộ, yêu cầu tiêu chuẩn cán bộ về phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức; về đào tạo, lựa chọn, bố trí, luân chuyển cán bộ; những nguyên tắc trong thực hiện công tác lãnh đạo, quản lý cán bộ và phong cách lãnh đạo cán bộ vẫn là những bài học rất cần thiết cho chúng ta trong việc xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược, đáp ứng được những đòi hỏi mới của tình hình hiện nay./.

------------------------

(1) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, t. 43, tr. 327
(2) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 54, tr. 235
(3) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 53, tr. 127
(4) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 41, tr. 474
(5) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t 36, tr. 252 
(6) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 54, tr. 235
(7),(8),(9) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 40, tr. 257, 248, 165
(10) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t.37, tr. 109
(11) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t.38, tr. 95
(12) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t 39, tr. 257
(13) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 38, tr. 7-8
(14) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 40, tr. 248
(15) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 45, tr. 395-396
(16) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t.38, tr. 115-116
(17) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t.41, tr. 349
(18) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 45, tr. 19
(19) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t.42, tr. 358, 402; t. 43, tr. 327
(20) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t.45, tr.17
(21) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 39, tr. 52 -53
(22) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t. 45, tr. 402-403
(23) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t.39, tr. 270
(24) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Sđd, t.54, tr.96