Người xưa có câu Ôn cố tri tân, phi cổ bất thành kim, đại thể nghĩa của câu nói trên là ôn cũ để biết mới, không có cũ thì không có mới. Ngoài ý nghĩa trên, nội dung câu nói đó còn ẩn ý nói đến vấn đề truyền thống, đó là những đức tính, thói tục (thói quen) được hình thành từ lâu đời trong lối sống, nếp nghĩ và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Dân tộc Việt Nam trải qua hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước, trong mỗi giai đoạn, thời đại khác nhau, người Việt không ngừng nỗ lực, tạo dựng lên những truyền thống tốt đẹp của dân tộc như: truyền thống đoàn kết, yêu nước trong chống giặc ngoại xâm; cần cù thông minh, sáng tạo trong lao động sản xuất; sống có tình có nghĩa, thương yêu đùm bọc lẫn nhau; đặt lợi ích quốc gia dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, bản thân,… Chính những truyền thống tốt đẹp này đã tạo nên giá trị, sự tự tôn, tự trọng, phẩm giá cũng như sức mạnh của người Việt. Để những truyền thống tốt đẹp không bị mai một, luôn được phát quang, tỏa sáng người Việt không ngừng coi trọng công tác giáo dục. Từ lâu, bằng hình thức này hay hình thức khác, tổ tiên ta luôn có ý thức giáo dục truyền thống tốt đẹp của dân tộc cho các thế hệ tiếp nối nhau, nhờ đó chúng ta mới có một nền văn hóa, lịch sử hào hùng và đáng tự hào.

Thời đại Hồ Chí Minh cũng vậy, Đảng và Bác Hồ cũng hết sức quan tâm tới công tác giáo dục truyền thống cho thế hệ thanh niên, coi đó là nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam. Nhờ có công tác giáo dục truyền thống mà Đảng và Bác Hồ đã động viên, vận động được toàn thể dân tộc tham gia đấu tranh đánh đổ thực dân Pháp và đế quốc Mỹ mang lại độc lập, tự do cho đất nước.

Trong giai đoạn cách mạng nước ta hiện nay, tuy đất nước đang sống trong cảnh thanh bình nhưng điều đó không có nghĩa là đất nước sẽ được hưởng một nền hòa bình mãi mãi nếu không có sự cố gắng, nỗ lực của toàn thể dân tộc. Bối cảnh quốc tế, tình hình khu vực và trong nước còn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp khó lường. Kẻ địch và các thế lực thù địch vẫn không chịu từ bỏ âm mưu phá hoại nền độc lập, tự chủ của nước ta, họa "thù trong", "giặc ngoài" và nguy cơ chiến tranh vẫn đang là một thách thức lớn đối với dân tộc. Do vậy, công tác giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ đặc biệt là thanh niên quân đội hiện nay là điều hết sức quan trọng và cần thiết bởi đây là lực lượng được Đảng, nhân dân, đất nước tin cậy giao nhiệm vụ trực tiếp để bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

Đặc điểm của thế hệ trẻ nói chung và thanh niên trong quân đội nói riêng hiện nay là được sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh đất nước hòa bình, điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước phát triển hơn trước. Họ là lực lượng có trình độ kiến thức, văn hóa cao, khả năng nhanh nhạy trong nắm bắt, tiếp thu, sử dụng các thành tựu, phương tiện khoa học, kỹ thuật quân sự tiến bộ. Tuy nhiên, mặt hạn chế là họ không được tôi luyện trong thực tiễn chiến đấu, trong chiến tranh cách mạng. Vì vậy, chỉ có thể bù đắp và khắc phục những hạn chế trên bằng cách thông qua công tác giáo dục truyền thống, tri thức lịch sử, văn hóa cho thế hệ trẻ trong quân đội để họ nâng cao bản lĩnh chính trị, tư tưởng và tinh thần biến nó thành nguồn sức mạnh vật chất to lớn để sẵn sàng đập tan mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của kẻ thù, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Công tác giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ trong quân đội cần tập trung vào mấy điểm như sau:

Một là, giáo dục truyền thống giúp cho thế hệ trẻ trong toàn quân nắm rõ hơn về lịch sử dân tộc từ đó thấy được những giá trị truyền thống, ý thức cội nguồn dân tộc, cốt cách và bản chất con người Việt Nam. Vì nếu không thấy được cội nguồn đích thực ấy, thì khó có thể có phương hướng chiến lược đúng đắn cho hiện tại và tương lai. Kiến thức lịch sử là vô cùng rộng lớn và góp phần quan trọng vào giáo dục lòng yêu nước, ý thức quốc gia dân tộc. Trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam đã vượt qua bao khó khăn và thử thách, trải qua bao cuộc chiến tranh chống các thế lực ngoại bang nhằm bảo vệ trọn vẹn nền độc lập của dân tộc. Trong thời đại Hồ Chí Minh, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ thay nhau xâm lược, áp đặt nền thống trị lên đất nước ta nhưng rồi cũng phải chấp nhận thất bại trước tinh thần thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ của nhân dân, quân đội ta. Thế hệ trẻ Việt Nam đã phát huy truyền thống đánh giặc cứu nước, ý chí quyết chiến, quyết thắng, sẵn sàng chấp nhận hy sinh gian khổ vì độc lập, tự do của dân tộc. Tinh thần sẵn sàng chấp nhận mọi hy sinh, gian khổ vì độc lập và sự thống nhất của Tổ quốc của thế hệ trẻ Việt Nam qua các tấm gương Phan Đình Giót, Bế Văn Đàn, Nguyễn Văn Trỗi, Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn Văn Thạc, Đặng Thùy Trâm,... đã nói lên phẩm chất cao quý, cốt cách và bản chất tốt đẹp của con người Việt Nam qua hàng ngàn đời nay.

Như vậy, lòng yêu nước, đức hy sinh vì độc lập và tự do của dân tộc là bản chất và cốt cách của con người Việt Nam, nó trở thành một tiêu chuẩn cho sự xác định tốt, xấu, phải, trái trong từng con người, là chuẩn mực cho mọi hành động trong mọi thời điểm của lịch sử.

Hai là, giáo dục truyền thống cho thanh niên quân đội có nghĩa là giúp họ phát hiện, phê phán, đấu tranh với những quan niệm, biểu hiện đi ngược với những giá trị truyền thống. Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, các thế lực thù địch bên ngoài tăng cường các hoạt động chống phá, tập trung vào đối tượng thanh niên, coi đây là chỗ dựa quan trọng trong thực hiện âm mưu "diễn biến hòa bình". Ở trong nước, những thành tựu to lớn mà đất nước đạt được trên các mặt sau gần 30 năm đổi mới đã làm thay đổi diện mạo đất nước, đời sống người dân không ngừng được nâng lên. Tuy nhiên, do mặt trái của nền kinh tế thị trường, sự biến đổi nhanh chóng của đời sống xã hội, ảnh hưởng lối sống hưởng thụ kiểu phương Tây đã được lực lượng phản động tích cực khai thác, lợi dụng. Đáng chú ý trong đó có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đã nghe theo những lý lẽ tuyên truyền, lôi kéo, mua chuộc của lực lượng phản động, họ lớn tiếng bác bỏ những giá trị truyền thống, công khai quan điểm cho rằng xã hội muốn phát triển thì phải dứt bỏ truyền thống. Có xu hướng khác lại không muốn đề cập đến vấn đề truyền thống, nguy hiểm hơn nó gieo rắc sự nghi ngờ về ý nghĩa các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc và nhân loại tiến bộ. Các quan điểm sai lầm đó cho rằng, nhất thiết có cần phải trải qua "những cuộc đụng đầu lịch sử" để rồi cuối cùng cả kẻ thắng và người thua đều không đạt được gì và hậu quả là dân tộc Việt Nam đã bị tụt hậu so với một số nước ở khu vực không phải trải qua chiến tranh mà vẫn giành được độc lập và trở thành những "con rồng, con hổ" …

Cần phải khẳng định rằng, những quan niệm trên là hoàn toàn sai lầm, đi ngược lại với lợi ích của dân tộc và các giá trị truyền thống văn hóa, văn hiến Việt Nam. Chúng ta nhớ lại câu nói nổi tiếng của G.Đi-mi-tơ-rốp, một người cộng sản chân chính, anh hùng chống phát xít đã phát biểu trong diễn văn tại Đại hội lần thứ VI Quốc tế cộng sản là: Chủ nghĩa Mác - Lê-nin không hề bảo rằng làm cách mạng là cắt đứt với truyền thống tốt đẹp, trái lại những người cộng sản ở mỗi nước phải ra sức phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc mà mình là người kế thừa trực tiếp và xứng đáng, quyết không để bọn phản động lợi dụng truyền thống dân tộc nhằm chống lại cách mạng. Ông viết: "Những người cộng sản nào cho rằng tất cả những điều đó không liên quan gì đến sự nghiệp của giai cấp công nhân, những người cộng sản không hề làm một chút gì để cho quần chúng lao động hiểu rõ quá khứ của dân tộc mình một cách đúng đắn, theo quan điểm lịch sử, theo ý nghĩa thực sự của chủ nghĩa Mác - Lê nin để gắn liền cuộc đấu tranh hiện nay với những truyền thống và quá khứ của nước mình, thì những người cộng sản đó đã để mất tất cả những gì quý báu trong lịch sử dân tộc, rơi vào tay những tên phát xít chuyên nghề xuyên tạc sự thật và lừa phỉnh nhân dân"(1).

Những kẻ có ý định đặt truyền thống đối lập với hiện đại, đòi bứt hiện đại ra khỏi truyền thống là những kẻ chỉ biết coi trọng những giá trị vật chất trước mắt tầm thường, sùng bái kinh tế thị trường, ca ngợi chủ nghĩa tư bản như một xã hội toàn năng, đầy sức sống; phê phán, phủ định vô căn cứ chế độ xã hội chủ nghĩa, đề cao chế độ đa nguyên, đa đảng, coi trọng lối sống thực dụng, hưởng thụ và chủ nghĩa cá nhân. Đối với những con người có quan điểm như vậy chúng ta cần đấu tranh không khoan nhượng.

Ba là, giáo dục truyền thống góp phần nêu cao tinh thần cảnh giác chống tư tưởng bi quan, đầu hàng, sợ giặc. Lịch sử như một tấm gương soi, qua đó chúng ta thấy được những bài học lịch sử để tránh mắc những sai lầm.

Đối với quân đội ta hiện nay, bài học trên vẫn còn nguyên giá trị, bởi lẽ không chỉ ráo riết thực hiện âm mưu "diễn biến hòa bình", "bạo loạn lật đổ" các thế lực thù địch còn tiến hành nhiều âm mưu, thủ đoạn với mức độ tinh vi và thâm độc hơn rất nhiều đối với cách mạng Việt Nam như là: đòi xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, tiến hành đa nguyên, đa đảng về chính trị và đòi "phi chính trị hóa" lực lượng quân đội, tách quân đội khỏi sự lãnh đạo của Đảng… Trên lĩnh vực tư tưởng, chúng ra sức tuyên truyền hệ tư tưởng tư sản thay dần hệ tư tưởng chính trị vô sản, lột bỏ lý tưởng xã hội chủ nghĩa cho mục đích cuối cùng là thay đổi chế độ xã hội ở Việt Nam.

Bốn là, giáo dục truyền thống trong quân đội hiện nay cần quan tâm đúng mức đến công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị. Bởi sức mạnh quan trọng của quân đội ta chính là sức mạnh tư tưởng - chính trị và tinh thần. Sức mạnh này góp phần nuôi dưỡng, tạo nên sức mạnh vật chất to lớn để có thể đánh bại mọi kẻ thù cho dù nó có vũ khí trang bị mạnh hơn ta gấp nhiều lần. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận thấy điều này từ rất sớm nên Người đã chỉ ra và xác định nhiệm vụ chủ yếu của Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân là "tuyên truyền": "Tên Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân nghĩa là chính trị trọng hơn quân sự. Nó là đội quân tuyên truyền". Công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị trong quân đội hiện nay góp phần quan trọng vào bồi dưỡng thế giới quan, mục tiêu, lý tưởng cho cán bộ chiến sỹ. Nội dung hoạt động tuyên truyền, giáo dục chính trị trong quân đội hiện nay cần khai thác sâu vào các vấn đề như là gương người tốt, việc tốt, có thể là tìm hiểu về đức hy sinh vì nước của một nhân vật lịch sử nào đó hay tìm hiểu về thân thế, sự nghiệp và giá trị thời đại của tư tưởng Hồ Chí Minh,…

Như vậy, trong giai đoạn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, nhiệm vụ giáo dục truyền thống cho thanh niên nói chung và quân đội nói riêng là một nhiệm vụ hết sức cấp bách. Nó không chỉ giúp lớp trẻ giữ gìn và phát huy tốt những giá trị truyền thống của dân tộc mà còn giúp thanh niên nhận rõ mọi âm mưu, thủ đoạn nham hiểm của kẻ thù, đề cao cảnh giác cách mạng, nhất là đối với những thủ đoạn chiến tranh tâm lý. Làm tốt công tác giáo dục truyền thống cho thanh niên tức là giúp thanh niên nhận thức rõ bản chất, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, thấy được bộ mặt thật của chủ nghĩa đế quốc, tránh được sự mơ hồ về một xã hội "tươi đẹp" nào đó mà chúng đang rêu rao, làm cho thanh niên hiểu được cuộc đấu tranh vô cùng anh dũng của nhân dân ta chống mọi kẻ thù xâm lược, đặc biệt là bồi dưỡng cho thanh niên lòng tự hào chính đáng về quá khứ vẻ vang của dân tộc, về vai trò xuất sắc của các thế hệ thanh niên trong quá trình dựng nước cũng như giữ nước, giúp cho thanh niên tiếp cận đúng chân lý, hiểu đúng lịch sử cách mạng của dân tộc và con đường mà Đảng, Bác Hồ đã lựa chọn là hoàn toàn đúng đắn. Làm tốt công tác giáo dục truyền thống trong quân đội hiện nay góp phần làm cho quân đội vững mạnh về chính trị và quân sự, quân đội đủ khả năng đối phó với mọi tình huống và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa xứng đáng với tên gọi "Anh bộ đội Cụ Hồ"./.

-------------------------------------------------------------

(1) Trần Văn Giàu, Những giá trị tinh thần truyền thống Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1980, tr.35