Phòng chống xâm hại trẻ em - vấn đề “nóng”

Ngày 22-8-2008, tại Hà Nội, Cục Bảo vệ Chăm sóc trẻ em, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã tổ chức Hội nghị “Phòng chống xâm hại trẻ em” để bàn về những tác động của kinh tế - xã hội đối với vấn đề xâm hại trẻ em; đánh giá hệ thống luật pháp, chính sách về phòng chống xâm hại trẻ em, nhằm đưa ra các biện pháp tăng cường quản lý nhà nước đối với công tác này.

Những thành tựu của công cuộc đổi mới, sự tăng trưởng kinh tế, chủ trương, pháp luật, chính sách kinh tế - xã hội, bảo vệ chăm sóc gia đình, trẻ em của Đảng và Nhà nước đã mang lại nhiều lợi ích cho gia đình, cộng đồng và trẻ em. Trẻ em có nhiều điều kiện thuận lợi hơn để thực hiện các quyền và bổn phận của mình.

Tuy nhiên, những khó khăn, thách thức khi nước ta hội nhập sâu hơn, toàn diện hơn vào nền kinh tế toàn cầu, cũng là những thách thức đặt ra đối với công tác xã hội, trong đó có vấn đề bảo vệ chăm sóc gia đình, trẻ em.

Xâm hại trẻ em - những con số đáng báo động

Theo báo cáo của Cục cảnh sát điều tra tội phạm - Bộ Công an, chỉ trong 3 năm (2005-2007), cả nước đã xảy ra 5.070 vụ án xâm hại trẻ em, đưa tổng số số trẻ bị xâm hại lên tới 5.188 người, trong đó, 1.656 là trẻ nam và 3.532 trẻ nữ. Lực lượng công an đã bắt giữ và xử lý 6.215 đối tượng có hành vi xâm hại trẻ em. Trong tổng số vụ xâm hại trẻ em nói trên có tới 56,3% là án xâm hại tình dục trẻ em, trong đó, số vụ hiếp dâm chiếm 65,5%.

Theo thống kê của Cục Bảo vệ Chăm sóc trẻ em, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội thu được qua báo chí, phản ánh và xử lý, cũng như qua việc cập nhật thông tin hằng tháng từ đường dây tư vấn và hỗ trợ trẻ em cho thấy, trong 3 năm gần đây (từ năm 2005 đến năm 2007), số vụ xâm hại, bạo lực trẻ em trong gia đình đã tăng gấp 3 lần, số vụ xâm hại trẻ em ở nơi công cộng tăng 7 lần, xâm hại trẻ em ở trường học tăng 13 lần.

Những con số nêu trên đã nói lên một thực tế là, tình trạng xâm hại trẻ em có xu hướng gia tăng, mức độ xâm hại ngày càng trở nên nghiêm trọng và phức tạp.

Phân tích thực trạng trên, các đại biểu tại Hội nghị đã đưa ra những nguyên nhân chủ yếu sau:

- Trong giai đoạn đầu xây dựng nền kinh tế thị trường đã nổi lên nhiều vấn đề xã hội mới. Đó là: sự phân hóa giàu nghèo, sự chênh lệch về mức sống giữa các tầng lớp dân cư, giữa các vùng dân cư dẫn đến sự gia tăng của đối tượng trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.

- Môi trường tự nhiên ngày càng khắc nghiệt, thiên tai thường xuyên xảy ra, luôn đe dọa những kết quả phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt ở những vùng nghèo, hộ nghèo.

- Một số giá trị văn hóa, đạo đức, truyền thống, lối sống tốt đẹp chưa được phát huy, đồng thời sự xâm nhập rất mạnh mẽ của lối sống mới, quan niệm đạo đức mới theo hướng vị kỷ, bị đồng tiền làm tha hóa, làm gia tăng các tệ nạn xã hội, không coi trọng các mối quan hệ ruột thịt, gia đình, dòng họ... dẫn đến coi thường sinh mạng và phẩm giá của con người.

- Do quan niệm sống mới, do phải mưu sinh, do không có nhận thức đúng đắn và kỹ năng bảo vệ con trẻ, nhiều gia đình tan vỡ, trẻ em bị cha mẹ bỏ rơi hoặc không được bố mẹ chăm sóc, quản lý đầy đủ... nên rất dễ rơi vào vòng cám dỗ. Những đối tượng với sức tự đề kháng còn “yếu ớt” bao giờ cũng dễ bị xâm hại, lạm dụng, bóc lột nhất. Và khi bị xâm hại, khả năng phục hồi và hòa nhập của những đứa trẻ ấy là rất thấp.

Vì sao tình trạng xâm phạm trẻ em vẫn gia tăng?

Mặc dù việc bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em là sự nghiệp được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm, thể hiện ở sự chỉ đạo, đề ra các mục tiêu về trẻ em trong các nghị quyết, văn kiện của Đảng; các cam kết chính trị của Nhà nước thức hiện Công ước Liên hợp quốc và các Tuyên bố thế giới về quyền trẻ em, thực hiện Luật Bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em, chương trình hành động quốc gia vì trẻ em, trong đó có các mục tiêu, giải pháp bảo vệ trẻ em, phòng ngừa trẻ em bị lạm dụng, xâm hại, bóc lột và rơi vào hoàn cảnh đặc biệt... và đã được hầu hết các địa phương triển khai bằng hướng dẫn và kế hoạch cụ thể, nhưng kết quả đạt được còn hạn chế.

Quyền hạn của các cơ quan của Chính phủ có trách nhiệm thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại tố cáo chưa được quy định rõ cũng là nguyên nhân làm tăng nguy cơ và số lượng trẻ em bị xâm hại. Khi tiếp nhận thông tin, tố cáo trường hợp trẻ em bị xâm hại, cơ quan quản lý nhà nước cũng chỉ có quyền xác minh sự việc, kiến nghị với cơ quan công an tiến hành các biện pháp để ngăn chặn hành vi vi phạm hoặc áp dụng biện pháp bảo vệ trẻ em như hạn chế quyền của cha mẹ, gửi trẻ cho cá nhân hoặc cơ sở chăm sóc. Ngay cả cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ, chăm sóc trẻ em cũng không có quyền tiến hành các biện pháp khẩn cấp để ngăn chặn hành vi trước khi tình hình trầm trọng hơn.

Những giải pháp cần quan tâm, triển khai

Bảo vệ trẻ em cần trở thành mục tiêu và giải pháp trong kế hoạch phát triển kinh tế dài hạn và hằng năm ở tất các cấp với phương châm “không đặt trẻ em ở đằng sau mọi việc”. Vì thế, cần xây dựng một chương trình, kế hoạch, mục tiêu, trong đó, ưu tiên mục tiêu, giải pháp giảm nguy cơ và số trẻ em bị xâm hại, bạo lực.

Chính phủ cần rà soát, đánh giá lại hệ thống pháp luật, chính sách về bảo vệ trẻ em để có những điều chỉnh, bổ sung pháp luật, chính sách cho phù hợp với tình hình mới.

Cần nâng cao nhận thức xã hội và trách nhiệm của cộng đồng về phòng chống xâm hại, bạo lực đối với trẻ em bằng cách đưa nội dung bảo vệ, phòng chống xâm hại trẻ em vào hương ước của làng, vào các cuộc vận động xây dựng gia đình văn hóa, xây dựng đời sống văn hóa ở những khu dân cư, vào hoạt động của đội thanh, thiếu niên.

Phổ biến cho cha mẹ, người chăm sóc trẻ và cộng đồng những kiến thức, kỹ năng phòng ngừa, giải quyết xâm hại, bạo lực đối với trẻ em, đặc biệt trong gia đình và trường học.

Bên cạnh việc ổn định hệ thống tổ chức, đội ngũ cán bộ làm bảo vệ công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em, cần nâng cao năng lực quản lý lĩnh vực bảo vệ trẻ em cho đội ngũ cán bộ chuyên trách bảo vệ và chăm sóc trẻ.

Tăng cường thẩm quyền cho các cơ quan có chức năng thanh tra, kiểm tra, giam sát về bảo vệ trẻ em để đưa ra những biện pháp hiệu lực, kịp thời ngăn chặn các trường hợp trẻ em bị xâm hại, bạo lực.

Hình thành hệ thống bảo vệ trẻ em, từng bước đổi mới biện pháp thực hiện, cơ chế phối hợp trong công tác bảo vệ, phòng chống xâm hại trẻ em. Duy trì, phát triển hệ thống đường dây nóng, mở rộng các địa chỉ tố giác tội phạm để quảng bá, khuyến khích người dân cung cấp thông tin về trẻ em có nguy cơ bị xâm hại, bạo lực./.