Chiều 8-5, Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 18 (HNCC ASEAN-18) đã bế mạc tại Thủ đô Gia-các-ta, In-đô-nê-xi-a sau hai ngày làm việc khẩn trương và tích cực. Tại hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN đã tập trung thảo luận về các vấn đề đối nội và đối ngoại của khối, trong đó nhấn mạnh việc tăng cường thúc đẩy tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN dân chủ và vì nhân dân vào năm 2015; củng cố, tăng cường vị thế của ASEAN trên trường quốc tế thông qua việc mở rộng và thúc đẩy quan hệ đối ngoại, nâng cao vai trò quốc tế của ASEAN. Ngoài ra, các nhà lãnh đạo cũng đã thảo luận nhiều vấn đề khu vực và quốc tế, cũng như các cơ chế hợp tác song phương và đa phương cùng quan tâm. Ðoàn Việt Nam do Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng dẫn đầu dự hội nghị đã có những đóng góp tích cực và quan trọng vào thành công của hội nghị.

Phát biểu ý kiến bế mạc hội nghị, Tổng thống nước chủ nhà In-đô-nê-xi-a X.B.Giu-đô-giô-nô - trên cương vị là Chủ tịch ASEAN năm 2011 - khẳng định, thành công của hội nghị lần này giúp cho các nước thành viên xích lại gần nhau hơn trong các vấn đề cùng quan tâm, đồng thời thắt chặt hơn nữa tình hữu nghị, hợp tác mang tính xây dựng giữa các nước thành viên trong nỗ lực giải quyết các vấn đề của khối nói riêng, của châu Á và toàn cầu nói chung. Tổng thống Giu-đô-giô-nô nhấn mạnh vị thế và vai trò đang gia tăng của ASEAN, nhất là trong nỗ lực xây dựng Cộng đồng ASEAN đoàn kết, vững mạnh vào năm 2015 với sự tham gia ngày càng tích cực và hiệu quả của người dân vào việc thực hiện các mục tiêu chung nhằm biến Ðông - Nam Á trở thành khu vực ngày càng an ninh, hòa bình, hòa hợp và thịnh vượng. Ngoài ra, ông Giu-đô-giô-nô cũng khẳng định tầm quan trọng của hội nghị đối với ASEAN trong việc tìm kiếm những giải pháp cần thiết để đối phó với những thách thức truyền thống và phi truyền thống đang nổi lên.

Sau hai ngày họp, hội nghị đã nhất trí với ba tuyên bố chung về Cộng đồng ASEAN trong cộng đồng các quốc gia toàn cầu, thiết lập Viện ASEAN vì hòa bình và hòa giải, và tăng cường hợp tác chống nạn buôn người ở Ðông - Nam Á.

Với tư cách Chủ tịch ASEAN năm 2011, In-đô-nê-xi-a cam kết sẽ làm hết sức mình để thúc đẩy thực hiện các mục tiêu chung của khối, tăng cường các sáng kiến nhằm đưa ASEAN trở thành một khối đoàn kết, thống nhất, hòa bình và phát triển, có vị trí xứng đáng trên trường quốc tế. In-đô-nê-xi-a hy vọng từ nay cho đến khi diễn ra HNCC ASEAN-19 tại đảo Ba-li, ASEAN sẽ tiếp tục đạt được nhiều kết quả và thành tựu mong muốn.

* Cùng ngày, trong khuôn khổ HNCC ASEAN-18, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và các nhà lãnh đạo ASEAN đã có phiên họp hẹp thảo luận về Cấp cao Ðông Á mở rộng, các biện pháp tăng cường quan hệ đối ngoại của ASEAN, nâng cao vai trò quốc tế của ASEAN và những vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm.

Về Cấp cao Ðông Á (EAS), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và các nhà lãnh đạo tái khẳng định mục tiêu, nguyên tắc, thể thức cũng như những ưu tiên của EAS đã được ghi trong hai văn kiện nền tảng là Tuyên bố Cu-a-la Lăm-pơ về EAS năm 2005 và Tuyên bố Hà Nội kỷ niệm năm năm thành lập EAS năm 2010. Các nhà lãnh đạo cho rằng bên cạnh năm lĩnh vực ưu tiên hiện nay là xây dựng đối tác kinh tế toàn diện Ðông Á (CEPEA), tài chính, giáo dục, năng lượng, quản lý thiên tai và phòng chống cúm gia cầm, EAS cũng cần bàn về các vấn đề chiến lược quan trọng liên quan hòa bình, an ninh khu vực để góp phần tạo dựng và bảo đảm môi trường hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực, gắn kết các đối tác lớn cùng tham gia thực hiện các trọng tâm, ưu tiên của ASEAN. Các nhà lãnh đạo tán thành khuyến nghị của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN về việc mời Nga và Mỹ tham gia ngay từ đầu vào quá trình chuẩn bị để lãnh đạo hai nước này có thể dự EAS lần thứ sáu vào cuối năm nay.

Về quan hệ đối ngoại của ASEAN, các nhà lãnh đạo hoan nghênh những tiến triển tích cực trong quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, nhất là những kết quả cụ thể trong năm Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN 2010. Các nhà lãnh đạo cũng nhất trí đẩy mạnh nỗ lực nhằm làm sâu sắc hơn quan hệ giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài thông qua các khuôn khổ và cơ chế hợp tác ASEAN+1 (ASEAN và từng nước đối thoại), ASEAN+3 (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Cấp cao Ðông Á (EAS)... Các nhà lãnh đạo cho rằng, ASEAN cần tiếp tục củng cố vai trò trung tâm tại các cơ chế, diễn đàn này cũng như trong cấu trúc khu vực đang định hình.

Về chủ đề “Cộng đồng ASEAN trong Cộng đồng các quốc gia toàn cầu” nhằm nâng cao vai trò quốc tế của ASEAN, các nhà lãnh đạo nhất trí cho rằng trong khi Hiệp hội dành ưu tiên và nguồn lực cao nhất cho mục tiêu xây dựng Cộng đồng, mở rộng quan hệ đối tác và duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình, ASEAN cũng cần tích cực tham khảo, chia sẻ thông tin và phối hợp lập trường, nhất là trong những vấn đề có chung lợi ích để phát huy hơn nữa vai trò, tiếng nói của mình trên trường quốc tế.

Liên quan vấn đề biển Ðông và Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Ðông (DOC), các nhà lãnh đạo khẳng định hòa bình, an ninh và ổn định ở biển Ðông, trong đó có vấn đề an ninh và an toàn hàng hải, là lợi ích chung của tất cả các nước. Mọi tranh chấp về chủ quyền ở biển Ðông cần được giải quyết giữa các bên liên quan thông qua các biện pháp hòa bình trên cơ sở tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước về Luật Biển năm 1982 của LHQ. Việc thực hiện tốt DOC sẽ góp phần quyết định việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải ở biển Ðông. ASEAN ủng hộ việc sớm hoàn thành các quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC và tiến hành xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở biển Ðông (COC) vào năm 2012 nhân dịp kỷ niệm 10 năm DOC. Các nhà lãnh đạo ASEAN cũng nhấn mạnh rằng tăng cường đoàn kết, phối hợp tiếng nói chung cùng với thúc đẩy hơn nữa đối thoại và hợp tác với Trung Quốc nhằm thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC.

Về tình hình Thái lan - Cam-pu-chia, các nhà lãnh đạo bày tỏ mong muốn hai nước sẽ giải quyết hòa bình các tranh chấp phù hợp tinh thần đoàn kết ASEAN được thể hiện trong Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Ðông - Nam Á (TAC), Hiến chương ASEAN. Các nước đánh giá cao sự đóng góp và ủng hộ In-đô-nê-xi-a, trên cương vị Chủ tịch ASEAN, tham gia hòa giải tranh chấp biên giới giữa Thái-lan và Cam-pu-chia.

Cũng tại hội nghị, các nhà lãnh đạo đã đồng ý trên nguyên tắc đề nghị của Mi-an-ma đảm nhiệm chức Chủ tịch ASEAN vào năm 2014.

Về việc Ti-mo Lét-xtê xin trở thành thành viên của ASEAN, các nhà lãnh đạo nhất trí cho rằng cần có thêm thời gian để cả ASEAN và Ti-mo Lét-xtê chuẩn bị cho việc này, đồng thời giao các bộ trưởng ngoại giao xem xét kỹ các mặt trước khi trình lãnh đạo ASEAN.

Về ứng phó các thách thức, ASEAN cam kết đẩy mạnh hơn nữa hợp tác khu vực, đặc biệt trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, quản lý thiên tai, an ninh lương thực và an ninh năng lượng.

Tại các phiên họp, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nêu rõ mục tiêu của EAS mở rộng là nhằm duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong EAS mở rộng nói riêng và trong cấu trúc khu vực đang định hình nói chung. Các nước cần tranh thủ EAS mở rộng để nâng cao vai trò, phục vụ tốt nhất lợi ích của ASEAN, đồng thời quan tâm thích đáng mong muốn và lợi ích của các đối tác trong EAS; bảo đảm EAS mở rộng, với tư cách là một thành tố quan trọng của cấu trúc khu vực do ASEAN đóng vai trò trung tâm, đóng góp ngày càng thiết thực và hiệu quả vào quá trình bảo đảm và thúc đẩy hòa bình, an ninh, hợp tác phát triển trong khu vực...

Về tăng cường đối ngoại của ASEAN, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị ASEAN tiếp tục tăng cường đoàn kết, phát huy nội lực, dành ưu tiên và nguồn lực cao nhất cho mục tiêu xây dựng Cộng đồng cũng như các vấn đề ưu tiên của khu vực. ASEAN cần mở rộng quan hệ đối tác và duy trì vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực đang định hình, vì hòa bình, ổn định và hợp tác ở khu vực. Ðây chính là cơ sở và nội lực để ASEAN có thể phát huy vai trò trên trường quốc tế. Ngoài ra, ASEAN cũng cần tích cực tham khảo, chia sẻ thông tin và phối hợp lập trường trong những vấn đề mà các nước thành viên cùng quan tâm; đồng thời chia sẻ kinh nghiệm của khu vực với thế giới trên cơ sở đồng thuận. ASEAN cần lựa chọn những vấn đề phù hợp để có thể đóng góp thiết thực vào các khuôn khổ hợp tác toàn cầu, đồng thời tăng cường hơn nữa hiệu quả của các cơ chế phối hợp hiện có, nhất là hoạt động của các Ủy ban ASEAN tại trụ sở LHQ, các tổ chức quốc tế và các nước thứ ba nhằm phát huy mạnh mẽ tiếng nói và phản ánh lập trường chung của ASEAN tại các diễn đàn này.

Về phát triển bền vững tại Tiểu vùng Mê Công, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị tăng cường hơn nữa hợp tác ứng phó biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững, đặc biệt trong việc khai thác và sử dụng hợp lý, bền vững tài nguyên nước. Thủ tướng cho rằng, việc khai thác, sử dụng nguồn nước sông Mê Công, nhất là việc xây dựng các công trình trên dòng sông chính Mê Công, trước hết cần phải hướng tới bảo đảm lợi ích của cư dân cũng như sự phát triển bền vững của tất cả các nước ven sông, nhất là các nước hạ nguồn. Ðiều này không chỉ đòi hỏi phải có sự hợp tác chặt chẽ của cả năm nước ASEAN và Trung Quốc, mà còn phải có sự phối hợp nghiên cứu khoa học một cách kỹ lưỡng về tác động đối với môi trường. 

* Sáng cùng ngày, bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN-18 tại Thủ đô Gia-các-ta, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã hội kiến Tổng thống In-đô-nê-xi-a Xu-xi-lô Bam-bang Giu-đô-giô-nô. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chúc mừng In-đô-nê-xi-a đã tổ chức thành công Hội nghị cấp cao ASEAN-18 và khẳng định Việt Nam tích cực ủng hộ In-đô-nê-xi-a đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch ASEAN 2011.

Về quan hệ song phương, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định, Việt Nam luôn coi trọng và mong muốn làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Việt Nam - In-đô-nê-xi-a. Hai nhà lãnh đạo nhất trí cho rằng hai nước cần sớm ký Chương trình hành động giai đoạn 2011-2014 để triển khai Tuyên bố chung về quan hệ hữu nghị và hợp tác toàn diện trong thế kỷ 21, đồng thời tăng cường các biện pháp thúc đẩy thương mại, đầu tư và hợp tác trên các lĩnh vực khác. Cũng tại cuộc gặp, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đánh giá cao việc In-đô-nê-xi-a đối xử trên tinh thần nhân đạo và hữu nghị đối với các ngư dân Việt Nam bị bắt giữ. Hai nhà lãnh đạo nhất trí cùng chỉ đạo để các cơ quan liên quan của hai bên trao đổi các biện pháp cụ thể nhằm giải quyết dứt điểm vấn đề này, trong đó có việc tích cực triển khai Bản Ghi nhớ về Hợp tác nghề cá và các vấn đề về biển (ký tháng 10-2010), đồng thời nhanh chóng hoàn tất đàm phán phân định vùng đặc quyền kinh tế giữa hai nước.

Tổng thống In-đô-nê-xi-a cảm ơn và đánh giá cao sự hợp tác của Việt Nam trong lĩnh vực nông nghiệp và bảo đảm an ninh lương thực. Hai nhà lãnh đạo nhất trí tăng cường hợp tác trong lĩnh vực sản xuất lúa gạo, trao đổi nghiên cứu khoa học để tăng năng suất lúa, nhằm không những bảo đảm an ninh lương thực của mỗi nước mà còn của cả khu vực. Về vấn đề biển Ðông, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho rằng ASEAN cần tăng cường nỗ lực vì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải ở khu vực biển Ðông. Hai nhà lãnh đạo nhất trí cần thúc đẩy việc thực hiện Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở biển Ðông (DOC), nhanh chóng hoàn tất Quy tắc hướng dẫn về DOC và sớm xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở biển Ðông (COC). Cuộc gặp diễn ra trong bầu không khí hữu nghị, chân thành và hiểu biết lẫn nhau.

* Chiều cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có cuộc hội kiến Tổng thống Phi-li-pin B.A-ki-nô III bên lề HNCC ASEAN-18 tại Gia-các-ta. Hai nhà lãnh đạo bày tỏ vui mừng về sự phát triển tốt đẹp trong quan hệ hai nước thời gian qua; nhất trí sẽ chỉ đạo các bộ, ngành hữu quan hai nước tổ chức các hoạt động thiết thực kỷ niệm 35 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước (12-7-1976 - 12-7-2011) và sớm tổ chức Ủy ban Hợp tác song phương lần thứ sáu trong năm 2011 đồng thời ký Chương trình Hành động giai đoạn 2011-2014. Hai vị lãnh đạo đánh giá cao hợp tác biển và đại dương giữa hai nước trong thời gian qua và nhất trí cùng thúc đẩy triển khai việc nâng cấp Nhóm Công tác chung về biển và đại dương lên cấp Ủy ban Hỗn hợp để việc hợp tác giữa hai bên được toàn diện và hiệu quả hơn. Lãnh đạo hai nước cũng trao đổi về vấn đề biển Ðông và cùng chia sẻ nhận thức chung đối với tình hình biển Ðông thời gian gần đây. Hai bên nhất trí cho rằng để bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Ðông, điều quan trọng là phải thúc đẩy thực hiện DOC và nhanh chóng hoàn tất Quy tắc hướng dẫn về DOC và tiến tới xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở biển Ðông (COC). Hai nhà lãnh đạo nhất trí sẽ tăng cường phối hợp giữa hai nước và với các nước thành viên ASEAN khác để thúc đẩy tiến trình này.

* Chiều cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã hội kiến Tổng thống Mi-an-ma Thên Xên để trao đổi các biện pháp thúc đẩy hợp tác song phương, triển khai có hiệu quả các thỏa thuận giữa hai bên và trao đổi về các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm./.