Mỹ yêu cầu Nga đóng cửa hàng loạt cơ sở ngoại giao

Tổng lãnh sự quán Nga tại San Francisco.

Ngày 31-8, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố nước này đã yêu cầu Nga đóng cửa Tổng lãnh sự quán tại thành phố San Francisco thuộc tiểu bang California cùng 2 cơ sở Thương vụ tại thủ đô Washington và thành phố New York, nhằm đáp trả việc Điện Kremlin yêu cầu Mỹ cắt giảm số lượng nhân viên ngoại giao tại Nga (tháng trước, Moskva đã yêu cầu Washington cắt giảm hơn một nửa số cán bộ ngoại giao và nhân viên kỹ thuật tại Nga xuống còn 455 người, sau khi Quốc hội Mỹ ủng hộ việc áp đặt các biện pháp trừng phạt mới nhằm vào Nga.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Heather Nauert cho biết phía Mỹ đang yêu cầu Chính phủ Nga đóng cửa Tổng lãnh sự quán tại San Francisco cùng hai cơ sở ngoại giao, một ở thủ đô Washington và một ở thành phố New York. Việc đóng cửa các cơ sở này phải được hoàn tất trước ngày 02-9 tới. Theo một quan chức cấp cao trong chính quyền Mỹ, hai cơ sở ngoại giao của Nga bị đóng cửa tại thủ đô Washington và thành phố New York là các cơ sở Thương vụ.

Ngoài việc đóng cửa Tổng lãnh sự quán tại San Francisco, phía Mỹ cũng yêu cầu Nga giảm số lượng nhân viên ngoại giao tại Đại sứ quán ở thủ đô Washington và Tổng lãnh sự quán tại New York. Theo bà Nauert, với động thái đối đẳng trên, tại mỗi nước sẽ có 3 Tổng lãnh sự quán với tổng cộng 455 nhân viên ngoại giao.

Nga đã thiết lập sự hiện diện ngoại giao tại San Francisco từ năm 1852. Tòa lãnh sự Nga tại thành phố này bị đóng cửa vào năm 1924 do thiếu kinh phí và được mở trở lại năm 1934 sau khi Washington thiết lập quan hệ ngoại giao với Liên Xô cũ.

Nga xem xét các biện pháp đáp trả

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã bày tỏ lấy làm tiếc về tình trạng "căng thẳng leo thang không phải do Nga khơi mào". Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Nga cho biết Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đã gọi điện cho ông Lavrov khi Washington công bố quyết định trên. Ông Lavrov khẳng định Moskva sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng những động thái của Mỹ, sau đó sẽ có phản ứng.

Trong khi đó, phát biểu với hãng tin RIA-Novosti, Tổng lãnh sự Nga tại San Francisco, ông Sergei Petrov cho biết Tổng lãnh sự quán sẽ hành động theo chỉ thị của ban lãnh đạo Nga liên quan đến quyết định từ phía Mỹ. Theo ông Petrov, hiện Bộ Ngoại giao Nga sẽ quyết định trình tự đóng cửa Tổng lãnh sự quán tại San Francisco.

Nga sẽ có các biện pháp đáp trả thích đáng sau quyết định của Bộ Ngoại giao Mỹ yêu cầu Nga đóng cửa Tổng lãnh sự quán tại thành phố San Francisco thuộc tiểu bang California, cùng 2 cơ sở phụ trợ ngoại giao khác tại thủ đô Washington và thành phố New York.

Hãng tin TASS ngày 01-9 dẫn lời Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Nga Konstantin Kosachev khẳng định: "Nếu nhân viên Tổng lãnh sự quán của chúng tôi phải về nước, số nhân sự tương đương của Mỹ cũng sẽ được thông báo trở về". Theo ông Konstantin Kosachev, những quyết định tương tự có thể được áp dụng với phái bộ ngoại giao của Mỹ tại Nga cũng như với thủ tục cấp thị thực Nga cho công dân Mỹ. Tân Đại sứ Nga tại Mỹ Anatoly Antonov cho biết các nhân viên ngoại giao Nga sẽ thu dọn để rời khỏi Mỹ sau quyết định của Washington đối với cơ quan lãnh sự Nga.

Chủ tịch đảng Cộng sản Liên bang Nga (KPRF) Gennady Zyuganov tuyên bố rằng việc yêu cầu đóng cửa lãnh sự quán của Nga tại Mỹ cho thấy cuộc “Chiến tranh Lạnh” giữa hai nước đã bước vào giai đoạn gay gắt mới, mà hậu quả của nó có thể sẽ thảm khốc hơn nhiều. Theo ông Zyuganov, chính sách của chính quyền Mỹ hiện nay nhằm đối đầu với Nga, do đó, Moskva cần phải chuẩn bị các biện pháp đáp trả “thích đáng.” Chia sẻ quan điểm này, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Duma quốc gia (Hạ viện) Nga Leonid Slutsky nhận định “đòn tấn công” mới của Mỹ là “giai đoạn nóng của cuộc chiến tranh ngoại giao.”

Trong một động thái có liên quan, Bộ Ngoại giao Nga ngày 02-9 đã triệu Phó Đại sứ Mỹ tại Moskva, ông Anthony F. Godfrey, để trao công hàm phản đối kế hoạch lục soát văn phòng của Thương vụ Nga tại thủ đô Washington. Trên trang web chính thức, Bộ Ngoại giao Nga cho rằng kế hoạch của Chính phủ Mỹ "khám xét bất hợp pháp" khu nhà ngoại giao của Moskva, trong đó có văn phòng của Thương vụ Nga, là "hành động khiêu khích chưa từng có".

Trước đó, Bộ Ngoại giao Nga cho biết, trong ngày 02-9, cơ quan an ninh Mỹ có ý định tiến hành lục soát tòa nhà Tổng lãnh sự quán Nga cũng như các khu nhà ở của các nhân viên ngoại giao vốn là nơi được miễn trừ. Để thực hiện kế hoạch này, giới chức Mỹ đã yêu cầu các nhân viên lãnh sự quán cùng thân nhân, trong đó có cả trẻ em, rời khỏi tòa nhà trong vòng từ 10-12 giờ đồng hồ.

Hệ lụy khôn lường cho an ninh thế giới

Chỉ trong một thời gian ngắn, Nga và Mỹ liên tiếp có hàng loạt "cú đòn" trả đũa ngoại giao lẫn nhau. Những hành động "ăn miếng trả miếng" giữa Nga và Mỹ, hai cường quốc sở hữu tới 95% kho vũ khí hạt nhân của thế giới, không chỉ đẩy Moskva và Washington vào cuộc chiến ngoại giao mới mà còn tiềm ẩn những hệ lụy khôn lường đối với an ninh, hòa bình và ổn định trên toàn thế giới.

Khơi mào cho những hành động ngoại giao mang tính chất "ăn miếng trả miếng" hiện nay trong quan hệ giữa Nga và Mỹ là các chính sách của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama. Vào cuối năm 2016, khi nhiệm kỳ tổng thống chỉ còn tính từng ngày, ông Obama đã quyết định trục xuất 35 nhà ngoại giao Nga và tịch thu một số tài sản ngoại giao của nước này ở Mỹ. Tân Tổng thống Donald Trump, người không ít lần công khai tuyên bố mong muốn cải thiện quan hệ với Moskva, phải tiếp quản “di sản” không mấy đễ chịu.

Do hy vọng khi ông Trump lên nắm quyền mối quan hệ Nga-Mỹ thoát khỏi được tình trạng bế tắc nên lúc đó Moskva không đáp trả “nỗ lực cuối cùng” của ông Obama. Tuy nhiên, sau hơn nửa năm chờ đợi, bế tắc trong quan hệ với Mỹ không những không được khai thông mà còn lún sâu vào vòng xoáy khủng hoảng mới nên buộc Nga phải hành động. Ngay khi hai viện Quốc hội Mỹ thông qua các biện pháp phạt Nga và được Tổng thống Trump ký ban hành, Nga đã yêu cầu Mỹ giảm số lượng nhân viên ngoại giao đang hoạt động tại Nga, đồng thời tịch thu một số tài sản ngoại giao của Mỹ ở Moskva.

Mối quan hệ Nga-Mỹ dường như đã quay lại mô típ của thời kỳ Chiến tranh lạnh, mỗi động thái mới của bên này sẽ dẫn đến biện pháp đáp trả không kém phần gay gắt của bên còn lại. Nếu theo “quy trình” này, việc Nga sẽ không khoanh tay đứng nhìn trước việc lãnh sứ quán nước này ở Mỹ bị đóng cửa, cũng là điều dễ hiểu. Điều này đồng nghĩa với cuộc “chiến tranh ngoại giao” giữa Nga và Mỹ chưa biết đến khi nào mới thấy được “ánh sáng cuối đường hầm."

Giới phân tích cho rằng với việc Quốc hội Mỹ “luật hóa” các biện pháp trừng phạt Nga, cũng như sự giới hạn của Tổng thống Trump trong thực thi chính sách đối ngoại, hy vọng bình thường hóa quan hệ Nga-Mỹ trên thực tế đã trở nên khá xa vời. Thay vào đó, sự đối đầu giữa Moskva và Washington đang có xu hướng mở rộng và gia tăng. Từ điểm nóng Bán đảo Triều Tiên, đến tình hình ở Lybia, Syria, Afghanistan hay cuộc xung đột Israel-Palestine… Nga và Mỹ vẫn “đường ai nấy đi.” Lập trường của hai bên về hầu hết các vấn đề khu vực và quốc tế đang rất khác nhau.

Rõ ràng, leo thang căng thẳng trong quan hệ Nga-Mỹ không chỉ làm gia tăng nguy cơ đối đầu trực tiếp giữa hai nước tại các điểm nóng như Syria, Lybia, Afghanistan… mà còn tác động tiêu cực tới tình hình an ninh khu vực và thế giới. Là hai cường quốc hạt nhân hàng đầu thế giới, Nga và Mỹ được coi là “lá chắn” đảm bảo Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) thực thi nghiêm túc. Không có sự hợp tác kiểm soát vũ khí hạt nhân giữa Nga và Mỹ sẽ làm tăng rủi ro vũ khí giết người hàng loạt này rơi vào tay những kẻ khủng bố quốc tế. Hơn thế nữa, thế giới đang phải đối mặt với không ít mối đe dọa như chủ nghĩa khủng bố và cực đoan, tấn công mạng, tội phạm có tổ chức xuyên biên giới, biến đổi khí hậu… cũng như những thách thức phi truyền thống khác rất cần sự hợp tác chặt chẽ giữa Nga và Mỹ để giải quyết. Sự hợp tác chặt chẽ giữa hai cường quốc hạt nhân hàng đầu thế giới như Nga và Mỹ góp phần quan trọng củng cố an ninh hòa bình và ổn định thế giới.

Vì vậy, cộng đồng quốc tế kỳ vọng Moskva và Washington sẽ không bị lún sâu vòng xoáy khủng hoảng, sớm tìm được lối thoát cho tình trạng bế tắc hiện nay và quay lại con đường hợp tác cùng phát triển./.