Cu-ba, thời điểm của sự chuyển đổi để làm sâu sắc hơn chủ nghĩa xã hội

TCCSĐT - Báo Granma, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Cu-ba ngày 9-11-2010 đã đăng tải Dự thảo đường lối chính sách kinh tế - xã hội trình Đại hội Toàn quốc lần thứ VI Đảng Cộng sản Cu-ba dự định sẽ diễn ra vào nửa cuối tháng 4-2011. Dự thảo này được phổ biến rộng rãi trong xã hội để lấy ý kiến đóng góp của các tổ chức, đoàn thể và đông đảo quần chúng nhân dân. Để cung cấp thêm thông tin cho bạn đọc về “Cập nhật hóa mô hình kinh tế” của Cu-ba, chúng tôi xin tổng hợp một số ý kiến đăng trên trang http://www.cubadebate.cu/, diễn đàn của các nhà báo Cu-ba.

Các ý kiến được đăng tải trao đổi về nhiều vấn đề, tuy nhiên, nổi bật nhất và khái quát nhất tập trung vào hai nhóm vấn đề lớn: Thứ nhất, vì sao phải tiến hành cải cách; thứ hai, mục tiêu của cải cách là gì.

Cần tiến hành cải cách vì mô hình kinh tế hiện nay không hiệu quả

Trên đất nước Cu-ba hiện nay đang diễn ra một cuộc thảo luận rộng lớn về tương lai nền kinh tế của quốc đảo này. Người dân Cu-ba nhận thấy rằng, nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung đã không còn phù hợp nữa. Các nhà lãnh đạo Cu-ba Phi-đen Ca-xtơ-rô và Ra-un Ca-xtơ-rô khẳng định rằng, chính sự không phù hợp, lỗi thời và những hậu quả của nó sẽ đe dọa đến sự tồn vong của cách mạng. Vì thế, để bảo vệ những thành quả mà cuộc cách mạng này mang lại cần phải thay đổi cơ chế quản lý, mô hình kinh tế vĩ mô đã không còn sức sống đó nữa.

Mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp đã từng được áp dụng trong lịch sử và đã có những đóng góp nhất định trong những hoàn cảnh điều kiện cụ thể. Nó đã mang lại sức mạnh cho nước Nga - nước lạc hậu nhất châu Âu vào thập niên đầu thế kỷ XX, sau một thời gian ngắn đã vươn lên thành một cường quốc trên thế giới trong nhiều lĩnh vực, giúp nhân loại thoát khỏi thảm họa của chủ nghĩa phát-xít. Tuy nhiên, việc kéo quá dài thời gian áp dụng mô hình đó khi điều kiện cụ thể không còn phù hợp đã kìm hãm sự phát triển của sức sản xuất.

Kinh nghiệm thực tế cho thấy, những mặt trái của cơ chế thị trường vẫn có thể xuất hiện ngay trong một nền kinh tế được kiểm soát hoàn toàn từ các nhà kế hoạch hóa nhà nước, bởi họ cũng là những con người và không thể không phạm phải những sai lầm gây nên những vô lý, lãng phí, tiêu cực trong phát triển kinh tế, làm ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của người dân. Có thể nêu ở đây một số thí dụ minh họa cho nhận định này. Ở một nước có tốc độ gia tăng dân số rất chậm, thậm chí đang rơi vào tình trạng bị hụt hẫng nghiêm trọng, thế nhưng trong khu vực xây dựng quốc doanh vẫn có tới 8.000 thợ nề và 12.000 nhân viên bảo vệ các kho tàng của các xí nghiệp xây dựng Nhà nước. Theo các báo cáo của Chính phủ, trong khi Cu-ba phải nhập khẩu từ 70% - 80% lương thực, thực phẩm, nhưng lại có tới 50% diện tích đất đai nông nghiệp bị bỏ hoang. Hoặc, có tới gần một phần ba sản phẩm nông nghiệp bị thất thoát do sự phối hợp kém giữa người sản xuất (gồm các cơ quan nhà nước, các hợp tác xã nông nghiệp hoặc các xí nghiệp của ngành này), các đơn vị bảo quản và thu mua sản phẩm, các dịch vụ vận tải quốc doanh chịu trách nhiệm chuyên chở sản phẩm nông nghiệp đến các trung tâm tiêu dùng lớn. Trong lĩnh vực dịch vụ, chẳng hạn như trong các cửa hàng cắt, uốn tóc của Nhà nước, nhân viên sử dụng vật tư, vật dụng của Nhà nước để phục vụ khách và nhận tiền lương, nhưng lại thu của khách tiền công cao hơn tới chục lần so với mức đã được Nhà nước quy định và không phải nộp một đồng thuế nào.

Tiến hành cải cách không phải là sự từ bỏ mục tiêu chủ nghĩa xã hội mà để có chủ nghĩa xã hội

Cu-ba khẳng định rằng, việc đổi mới và “cập nhật hóa” chủ nghĩa xã hội hoàn toàn không phải là từ bỏ mục tiêu chủ nghĩa xã hội, và sẽ là hết sức sai lầm nếu cho rằng, những cải cách đó tạo tiền đề cho việc quay trở về chủ nghĩa tư bản man rợ. Mục tiêu duy nhất của cải cách là nhằm nâng cao khả năng quản lý xã hội, tăng cường sự kiểm soát của quần chúng đối với các quá trình sản xuất và phân phối của cải. Chủ nghĩa xã hội, được hiểu một cách đúng đắn, là sự xã hội hóa nền kinh tế và quyền lực, chứ không phải nhà nước hóa. Tuy nhiên, để xã hội hóa trước hết cần phải sản xuất, bởi nếu không sản xuất thì không có gì để xã hội hóa. Do vậy, lãnh đạo Cu-ba khẳng định, đây là một cuộc cải cách để làm sâu sắc hơn chủ nghĩa xã hội, không dẫn đến sự đoạn tuyệt với “đạo đức và công bằng”. Những cải cách đó không mang tính cải lương và không giống với những cải cách đã diễn ra ở Mỹ La-tinh vào những năm 80 của thế kỷ trước.

Dự thảo đường lối kinh tế - xã hội trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI của Đảng Cộng sản Cu-ba dày trên 30 trang được báo Granma và Juventud Rebelde đăng tải ngày 10-11 để người dân đọc, thảo luận và đưa ra các đề nghị, khuyến nghị. Người dân đã nồng nhiệt đón nhận và văn kiện này tiếp tục được phát hành để đáp ứng nhu cầu của người dân.

Phi-đen Ca-xtơ-rô khẳng định: “Đất nước sẽ có nhiều của cải hơn nữa, nhưng sẽ không bao giờ là một xã hội tiêu thụ mà là một xã hội có kiến thức, có văn hóa, có sự phát triển nhân văn tuyệt vời nhất mà con người có thể tính đến, phát triển văn hóa, nghệ thuật, khoa học đi đôi với quyền tự do đầy đủ không ai có thể ngăn cản được. Chúng ta biết điều đó, thậm chí không cần thiết phải công bố ra, tuy nhiên cũng rất cần phải khẳng định lại”.

Các nhà lãnh đạo và nhân dân Cu-ba thấy rõ con đường mà cách mạng Cu-ba phải trải qua còn nhiều khó khăn, bởi bên cạnh những khó khăn riêng của thời kỳ quá độ xây dựng chủ nghĩa xã hội, Cu-ba còn phải đương đầu với những khó khăn từ bên ngoài, đó là sự bao vây, cấm vận nhằm cô lập Cu-ba do Mỹ áp đặt, từ cuộc tấn công thường xuyên trên các phương tiện thông tin đại chúng nhằm xuyên tạc mục tiêu của những cải cách, nhằm làm thay đổi định hướng của các quá trình cải cách này. Tuy nhiên, từ những thử thách, cũng như những thành tựu mà cách mạng Cu-ba đã đạt được trong hơn nửa thế kỷ qua, Chính phủ và nhân dân Cu-ba, hơn ai hết, hiểu rất rõ điều gì cần phải làm, những thách thức cần phải vượt qua để đổi mới mô hình kinh tế đã không còn sức sống hiện nay nhằm mục tiêu cuối cùng là xây dựng chủ nghĩa xã hội. Không ai mong muốn những cải cách hiện nay sẽ dọn đường cho chủ nghĩa tư bản quay trở lại./.