* Sáng ngày 01-11, Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu trình bày Báo cáo về kết quả giám sát việc thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế trong lĩnh vực đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước và hệ thống ngân hàng theo Nghị quyết số 10 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011 - 2015 và thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của Báo cáo này.

Báo cáo nhận định, qua hơn 3 năm thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế đã mang lại kết quả bước đầu. Cụ thể là kinh tế vĩ mô ổn định hơn, lạm phát được kiềm chế, chất lượng nền kinh tế có sự chuyển biến tích cực với việc duy trì tốc độ tăng trưởng, thu nhập bình quân đầu người tăng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế đúng hướng, đến năm 2013, tỷ trọng nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm so với giai đoạn trước từ 20,08% xuống còn 18,38%, tỷ trọng của công nghiệp và dịch vụ tăng từ 79,92% lên 81,62% GDP. Cán cân thương mại cải thiện đáng kể, xuất siêu liên tục từ 2012 đến nay, riêng 9 tháng đầu năm 2014 xuất siêu ước đạt 2,47 tỷ USD.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng GDP ước thực hiện bình quân 5 năm 2011 - 2015 là 5,78%, không đạt mục tiêu đề ra theo Nghị quyết của Quốc hội (6,5%-7%). Điều này cho thấy những tồn tại, yếu kém của nền kinh tế chưa được giải quyết triệt để, mô hình tăng trưởng mới chưa định hình rõ nét…

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quá trình tái cơ cấu càng cho thấy rõ hơn thực trạng của nền kinh tế. Mô hình tăng trưởng mới chưa thực sự định hình; chưa tính toán được một cách toàn diện mối quan hệ tác động lẫn nhau trong tái cơ cấu ở các lĩnh vực trọng tâm và cả nền kinh tế; cơ chế, chính sách chưa đủ mạnh thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư vào khu vực công; việc chấp hành các nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn kế hoạch đầu tư ở một số bộ, ngành, địa phương chưa nghiêm; tiến độ thực hiện tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước chậm, chưa có chuyển biến mang tính đột phá...

Trên cơ sở kết quả giám sát, để tiếp tục nâng cao hiệu quả quá trình tái cơ cấu nền kinh tế từ nay đến hết năm 2015, Ủy ban Thường vụ Quốc hội kiến nghị một số vấn đề:

Thứ nhất, cần kiên trì thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra trong Đề án tổng thể tái cơ cấu nền kinh tế theo Nghị quyết số 10/2011/QH13 về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011 - 2015 để đến năm 2015 bảo đảm hoàn thành cơ bản cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng phát triển nhanh và bền vững, hài hòa giữa mục tiêu tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô và an sinh xã hội.

Thứ hai, bổ sung, hoàn thiện Đề án tái cơ cấu, nhất là lượng hóa nội dung mô hình tăng trưởng; mô tả cụ thể các mục tiêu, lộ trình, tăng tính cạnh tranh trong kế hoạch hàng năm và 5 năm; phương thức phân bổ lại nguồn lực; hoàn thành phê duyệt các đề án tái cơ cấu ngành, lĩnh vực và từng địa phương. Tạo chuyển biến mạnh mẽ ngay từ năm 2015 trong việc áp dụng tiến bộ khoa học, công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển đồng bộ thị trường lao động, nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm; đẩy mạnh công nghiệp chế tạo, chế biến, công nghiệp phụ trợ, tăng tính liên kết vùng.

Thứ ba, rà soát trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung các đạo luật phù hợp với nội dung mới của Hiến pháp; ban hành đầy đủ, kịp thời các văn bản hướng dẫn và triển khai thực hiện tốt các luật đã được Quốc hội thông qua. Chuẩn bị tốt để trình Quốc hội dự án Luật quy hoạch nhằm nâng cao chất lượng công tác quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch ngành, vùng lãnh thổ làm căn cứ xây dựng các chương trình và kế hoạch đầu tư trung hạn và dài hạn, bảo đảm kỷ cương, tính thống nhất trong công tác quy hoạch, đồng thời bổ sung dự án Luật Công nghiệp phụ trợ vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh 2015 - 2016. Đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp, cả trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, chế biến và dịch vụ nông nghiệp nhằm phát triển nông nghiệp bền vững.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, cần xây dựng, triển khai các đề án cụ thể và hệ thống chính sách khuyến khích thu hút đầu tư tư nhân phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội có sinh lời thay dần cho đầu tư công; Cần quy định mức tối thiểu giá trị dự án, công trình phải kêu gọi đầu tư từ thành phần ngoài nhà nước, trường hợp các nhà đầu tư ngoài nhà nước không tham gia thì mới thực hiện đầu tư công; Nghiên cứu hoàn thiện các hình thức hợp tác công tư (PPP); Tiếp tục rà soát, đầu tư dứt điểm các công trình, dự án đầu tư công có hiệu quả kinh tế - xã hội, đầu tư cho khoa học công nghệ và phát triển nguồn nhân lực; Không để phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản; Đổi mới, hiện đại hóa công tác quản lý thông tin, dữ liệu đầu tư công…

Trong phiên thảo luận sáng ngày 01-11, nhiều đại biểu có chung nhận định rằng chủ trương tái cơ cấu nền kinh tế đã đạt được một số kết quả bước đầu, nhưng vẫn còn chậm. Cơ cấu kinh tế còn lạc hậu, trong ngành công nghiệp chủ yếu là gia công lắp ráp, hàm lượng nội địa và giá trị gia tăng thấp.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Khá (đoàn Trà Vinh), 3 năm qua, từ 2011 - 2013, kết quả bước đầu Việt Nam đạt được trong tiến trình tái cơ cấu nền kinh tế là đã phê duyệt đề án tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, góp phần thay đổi, ổn định nền kinh tế. Tuy nhiên, tiến độ tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước còn chậm, chưa có chuyển biến mang tính đột phá. Mặc dù số doanh nghiệp nhà nước giảm mạnh nhưng với việc hình thành các tập đoàn, công ty con, công ty cháu… doanh nghiệp nhà nước vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong GDP; cơ cấu các ngành kinh tế bất ổn; khu vực kinh tế tư nhân chưa được phát huy hết thế mạnh; chuyển dịch cơ cấu lao động chậm…

Đại biểu Nguyễn Thị Khá cho rằng, nguyên nhân chính của những hạn chế trên là khâu chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu các đơn vị, doanh nghiệp chưa quyết liệt. Đại biểu đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo mạnh mẽ, quyết liệt hơn nữa để các bộ, ngành và địa phương tiếp tục phê duyệt các đề án tái cơ cấu chuyển đổi mô hình hoạt động của doanh nghiệp nhà nước. Cần tách bạch chức năng quản lý nhà nước với chức năng chủ sở hữu, từ đó tránh dựa dẫm, xin - cho. Sắp xếp hợp lý bộ máy quản lý điều hành, tinh giảm biên chế, nâng cao kỹ năng cạnh tranh của doanh nghiệp…

Một vấn đề khác được nhiều đại biểu quan tâm là vấn đề nợ xấu của ngân hàng. Mặc dù Chính phủ đã có nhiều giải pháp giải quyết nợ xấu nhưng nhiều đại biểu lo ngại về dự báo có khoảng 60 nghìn doanh nghiệp vắng mặt trên thị trường trong năm tới, do đó, năm 2015, nợ xấu sẽ tăng lên. Vì vậy, cần có giải pháp quyết liệt trong cơ cấu lại đầu tư, cơ cấu lại thị trường tài chính, cơ cấu lại doanh nghiệp…

* Tiếp tục phiên thảo luận, chiều ngày 01-11, các đại biểu đã đóng góp thêm nhiều ý kiến, truyền tải tâm tư, nguyện vọng của cử tri với mong muốn nâng cao hiệu quả tái cơ cấu những trụ cột chính của nền kinh tế, xây dựng một nền kinh tế có khả năng cạnh tranh cao, tự tin hội nhập quốc tế.

Trình bày quan điểm đánh giá kết quả tái cơ cấu, đại biểu Nguyễn Tiến Sinh (Hòa Bình) cho rằng, kết quả tái cơ cấu ngân hàng và các tổ chức tín dụng đang được thực hiện đúng lộ trình với những kết quả bước đầu góp phần tăng cường an toàn tài chính. Đại biểu đề nghị, cần làm rõ hơn tiến trình xử lý nợ xấu, bởi thời gian qua, nợ xấu tuy có giảm nhưng vẫn ở mức cao. “Nợ xấu là vấn đề của cả nền kinh tế, không thể chỉ là công việc của ngân hàng. Quốc hội, Chính phủ cần triển khai các giải pháp đồng bộ để xử lý vấn đề hệ trọng này”, đại biểu kiến nghị.

Các đại biểu Nguyễn Quốc Bình (Hà Nội), Bùi Văn Phương (Ninh Bình) tán thành với nội dung Báo cáo giám sát, cho rằng, kết quả tái cơ cấu ngân hàng đã kiềm chế được lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, giữ vững tỷ giá, giữ giá cho đồng nội tệ, là những nền tảng quan trọng cho việc tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế. Đại biểu băn khoăn: Vấn đề xử lý nợ xấu mới chỉ có ngành ngân hàng đứng ra giải quyết mà chưa có sự vào cuộc của các cấp, các ngành, các địa phương. Đây là vấn đề cần có sự chỉ đạo, đồng lòng vào cuộc của cả hệ thống chính trị…

Chỉ ra những tồn tại cần khắc phục trong xử lý nợ xấu, đại biểu Nguyễn Thị Phương Đào (Bến Tre) nhận định, thời gian qua, những nợ đọng do xây dựng cơ bản tăng cao làm gia tăng nợ xấu, làm bế tắc dòng chảy tín dụng; gây nên những hệ lụy đối với toàn bộ nền kinh tế. Việc không thể xử lý dứt điểm nợ xấu đã làm chậm tiến trình tái cơ cấu. Trên cơ sở đó, đại biểu kiến nghị hoạt động tái cơ cấu nói chung và tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, xử lý nợ xấu đòi hỏi phải đổi mới mạnh mẽ về tư duy, phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của các tầng lớp nhân dân.

Hiến kế những giải pháp cụ thể trong vấn đề này, đại biểu Trần Hoàng Ngân (Thành phố Hồ Chí Minh) đề nghị Quốc hội, Chính phủ tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ, thể chế; minh bạch hơn nữa trong sở hữu chéo; xây dựng quy chế phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các địa phương và cả các cơ quan tư pháp để giúp xử lý tài sản thế chấp, cầm cố một cách đơn giản nhất, nhanh chóng nhất, tạo thuận lợi cho ngân hàng thu hồi vốn...

Những ý kiến liên quan đến tái cơ cấu đầu tư công của các đại biểu Quốc hội chiều ngày 01-11 đề cập thẳng thắn đến việc quy định trách nhiệm của người đứng đầu, nhất là đối với những công trình dàn trải, lãng phí, gây tốn kém tiền của của Nhà nước.

Đại biểu Y Khút Niê (Đắk Lắk) thẳng thắn: Cần xem xét nghiêm túc ở các góc độ để điều chỉnh hành vi phê duyệt nhiều dự án một lúc mà chưa tính đến công trình nào là trọng điểm; việc phân bổ đầu tư tại nhiều nơi còn dàn trải trong khi trách nhiệm xử lý người đứng đầu phê duyệt dự án chưa được đề cao.

Cũng quan tâm đến nợ đọng xây dựng cơ bản, đại biểu Bùi Văn Phương đề nghị, Quốc hội, Chính phủ cần cần có chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương, tập hợp chính xác, trung thực tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản. Báo cáo sơ bộ là hơn 44 ngàn tỷ nhưng chắc chắn con số thực tế là rất lớn, đại biểu quả quyết. “Chính phủ cần tập trung chỉ đạo để có giải pháp xử lý vấn đề này; tránh tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản gây nên hậu quả hàng loạt doanh nghiệp xây dựng đứng bên bờ vực phá sản trước sức ép của ngân hàng; đồng thời làm gia tăng nợ xấu cho các tổ chức tín dụng…

Đưa một khái niệm mới về tái cơ cấu cũng là nguyện vọng của cử tri, đại biểu Nguyễn Văn Hiến (Bà Rịa - Vũng Tàu) đề xuất, cần đặt vấn đề tái cơ cấu đối với tổ chức, bộ máy và tái cơ cấu trách nhiệm của cán bộ, công chức, đảng viên, bảo đảm tuân thủ đúng tinh thần Hiến pháp và pháp luật. “Nhà nước không nên nắm những lĩnh vực mà Nhà nước không cần nắm, nên mở rộng xã hội hóa, tái cơ cấu trách nhiệm cán bộ, công chức để phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn, tránh tình trạng doanh nghiệp là nạn nhân của tham nhũng...

Nêu ý tưởng thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương để chỉ đạo tái cơ cấu bảo đảm đúng mục tiêu, tiến độ đề ra, đại biểu Ngô Văn Minh (Quảng Nam) thẳng thắn đề nghị cần có sự trao đổi giữa các đại biểu Quốc hội đối với các cơ quan của Chính phủ xung quanh nội dung giám sát. Theo đại biểu Ngô Văn Minh, rất khó để hình dung kết quả tái cơ cấu kinh tế sẽ như thế nào trong bối cảnh tiến hành tái cơ cấu nhưng vẫn còn tình trạng thất thoát, lãng phí trong đầu tư công; nợ công ở mức cao; tiến trình thoái vốn của doanh nghiệp nhà nước chậm chạm, mới thoái được 7 ngàn tỷ trong tổng số 21 ngàn tỷ đồng đầu tư ngoài ngành của khối này.

Phát biểu tại hội trường với tư cách thành viên Đoàn Giám sát, đại biểu Trần Du Lịch (Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, chủ trương tái cơ cấu là một quá trình đầy “trăn trở”, với mục tiêu tái cấu trúc tổng thể nền kinh tế, việc lựa chọn 3 lĩnh vực: đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước và hệ thống ngân hàng - những “đột phá khẩu” nhằm hướng tới mục tiêu cuối cùng là chuyển đổi mô hình tăng trưởng, nâng cao hiệu quả nền kinh tế, năng suất lao động. Đại biểu Trần Du Lịch đề xuất Quốc hội cần thống nhất nội dung của Báo cáo giám sát với những dự thảo Luật trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung hoặc xây dựng mới nhằm bảo đảm tính đồng bộ.

Cuối giờ chiều ngày 01-11, thay mặt Chính phủ, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh giải trình thêm với Quốc hội xung quanh nội dung các giám sát./.