Phú Thọ với công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực

Ở Việt Nam, khi chúng ta đã xác định: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”, thì nhân lực là yếu tố quyết định trong xây dựng và phát triển đất nước. Sau hơn 25 năm thực hiện công cuộc đổi mới, Việt Nam đã thoát khỏi danh sách những nước nghèo, trở thành nước có thu nhập trung bình và là một trong những nền kinh tế có chỉ số phát triển ấn tượng trên thế giới trong nhiều năm gần đây. Vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng nâng lên. Chúng ta đã và đang trở thành thành viên tích cực và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Có được kết quả đó là nhờ trong suốt những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm, chú trọng phát triển giáo dục, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng xác định quyết tâm: “Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân; gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ”, và coi đây là khâu đột phá của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội từ nay đến năm 2020.

Phú Thọ là một tỉnh miền núi, được tái lập năm 1997, có tổng diện tích tự nhiên là 3.533,4km2, với 13 đơn vị hành chính cấp huyện (01 thành phố loại I trực thuộc tỉnh, 01 thị xã và 11 huyện, trong đó 01 huyện nghèo và 9 huyện miền núi); 277 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có 43 xã, 190 thôn bản đặc biệt khó khăn và 07 xã an toàn khu; có trên 20 dân tộc cùng chung sống. Dân số của tỉnh hiện nay là 1.322.600 người; tổng nguồn lao động xã hội là 865.700 người, chiếm 65,4% dân số. Phú Thọ là một trong ba trung tâm đào tạo và dạy nghề của vùng trung du miền núi Bắc Bộ, không chỉ đào tạo nhân lực trong tỉnh mà còn tuyển sinh, đào tạo nhân lực cho nhiều tỉnh trong khu vực. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 38 cơ sở đào tạo, dạy nghề, trong đó có hai trường đại học, sáu trường cao đẳng.

Trong những năm qua, mặc dù gặp nhiều khó khăn, song, kinh tế - xã hội của tỉnh Phú Thọ tiếp tục phát triển và đạt mức tăng trưởng khá, bình quân 5 năm (2006 - 2010) tăng 10,6%/năm, GDP bình quân đầu người tăng gấp 2,2 lần so với giai đoạn 2001 - 2005. Năm 2011, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) đạt 8,7%; năm 2012 đạt 5,8%, cao hơn so với trung bình của cả nước.

Phú Thọ là tỉnh có tỷ lệ lao động qua đào tạo cao hơn so với bình quân chung của 14 tỉnh trung du miền núi phía Bắc (theo kết quả điều tra 1-4-2009 có trên 28.700 người có trình độ trung cấp, trên 13.500 người có trình độ cao đẳng, trên 33.800 người có trình độ đại học, 771 người có trình độ thạc sĩ và 55 người có trình độ tiến sĩ). Chất lượng giáo dục đại trà đạt khá so với cả nước, học sinh tham gia các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia và quốc tế được xếp vào nhóm 10 tỉnh dẫn đầu cả nước. Trong 5 năm (từ năm 2006 - 2010), các cơ sở đào tạo, dạy nghề trên địa bàn tỉnh đã đào tạo được 227.900 người (bình quân 45.600 người/năm), trong đó, giáo dục chuyên nghiệp 108.300 người (bình quân 21.700 người/năm). Đặc biệt, khi triển khai thực hiện Đề án 1956 của Thủ tướng Chính phủ về đào tạo nghề cho lao động nông thôn, một số lượng không nhỏ lao động nông thôn, nhất là các trường hợp hộ nghèo, người lao động tuổi từ trên 35 đã được đào tạo nghề và tỷ lệ có việc làm sau đào tạo đạt khoảng 80% số lao động học nghề. Trong đào tạo nghề, bước đầu đã có sự gắn kết chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo, doanh nghiệp, người lao động và cơ quan quản lý.

Xác định được tầm quan trọng của nguồn nhân lực, trong những năm qua, Phú Thọ đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích phát triển để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế, như Nghị quyết số 13/NQ-TU ngày 2-5-2007 của Tỉnh ủy về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; Nghị quyết số 103/2007/NQ-HĐND của Hội đồng nhân dân tỉnh về Chương trình nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế giai đoạn 2006 - 2010, định hướng đến 2015; Đề án số 940/UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh về đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động giáo dục, đào tạo, y tế, văn hóa, thể thao,... Qua đó, đã tạo điều kiện cho người lao động có điều kiện học nghề, nâng cao trình độ tay nghề, tạo việc làm và tìm việc làm, xuất khẩu lao động, góp phần giảm tình trạng thiếu việc làm trên địa bàn.

Mặc dù là một trong những tỉnh có tỷ lệ lao động qua đào tạo tương đối cao, nhưng số lao động không có chứng chỉ nghề còn chiếm tỷ trọng lớn (khoảng 10%). Ở khu vực nông thôn miền núi của Phú Thọ lao động phần lớn là chưa qua đào tạo, kỹ thuật canh tác sản xuất nông, lâm nghiệp còn lạc hậu, dẫn đến năng suất lao động thấp. Việc đào tạo nhân lực của các cơ sở đào tạo chưa thực sự đáp ứng nhu cầu nhân lực của nền kinh tế và còn gây lãng phí nguồn lực của Nhà nước và xã hội. Cơ cấu lao động qua đào tạo các ngành kỹ thuật - công nghệ, nông, lâm, ngư nghiệp chiếm tỷ trọng thấp, chưa có nhiều kỹ sư và công nhân kỹ thuật trình độ trung cấp nghề trở lên để cung cấp nhân lực cho các ngành trọng điểm, các khu, cụm công nghiệp và các khu du lịch. Nhân lực trình độ cao trong các ngành, lĩnh vực quan trọng như: giảng viên các trường đại học, cao đẳng; chuyên gia cao cấp về quản trị doanh nghiệp, tài chính, ngân hàng, thương mại quốc tế và lao động kỹ thuật có trình độ cao trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, điều khiển và tự động hóa, công nghệ sinh học,... chưa nhiều.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2010 - 2015 xác định: Đào tạo nguồn nhân lực là một trong ba khâu đột phá, sớm đưa Phú Thọ ra khỏi tỉnh nghèo, tạo nền tảng đến năm 2020 cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp. Thực hiện chủ trương đó, UBND tỉnh đã xây dựng quy hoạch phát triển nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2011 - 2020 với mục tiêu: Phấn đấu đưa Phú Thọ trở thành một trong những trung tâm đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao của khu vực trung du miền núi phía Bắc; đến năm 2015 tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 55%, trong đó qua đào tạo nghề 40%; năm 2020 đạt 70%, trong đó qua đào tạo nghề là 50%. Giai đoạn 2011 - 2020, tổng số nhân lực đào tạo mới 417,7 nghìn người; đến năm 2020, tỷ lệ giáo viên, giảng viên các trường đại học có trình độ từ thạc sĩ trở lên đạt trên 90%; các trường cao đẳng có trình độ từ đại học trở lên 95%, trường cao đẳng nghề trên 95%, các trường trung học nghề từ 60% trở lên; hình thành cơ sở đào tạo nghề mới, nhất là nghề công nghệ cao như: viễn thông, điện tử, tài chính, ngân hàng… Sau năm 2015, trên địa bàn tỉnh có khoảng 50 cơ sở đào tạo và dạy nghề, trong đó 6 trường đại học, 11-13 trường cao đẳng và tương đương; 10-12 cơ sở đào tạo tương đương trung cấp; trên 20 trung tâm đào tạo nghề và tương đương.

Những giải pháp chính nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ở Phú Thọ

Một là, coi giáo dục là tiền đề của sự phát triển nguồn nhân lực; đẩy mạnh phát triển hệ thống giáo dục, đào tạo, dạy nghề. Đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục theo hướng hiện đại, phù hợp với điều kiện của tỉnh theo phương châm: “Dạy cái mà xã hội cần chứ không dạy cái đã có”. Thực hiện chính sách thu hút, đãi ngộ các chuyên gia, nhà khoa học, giáo viên có trình độ giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ, chuyên gia đầu ngành, thợ bậc cao về giảng dạy và làm việc tại tỉnh. Xây dựng đội ngũ giáo viên, giảng viên đạt chuẩn về trình độ chuyên môn, có tinh thần trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp; bảo đảm chế độ chính sách cho đội ngũ giáo viên và người học theo quy định của Nhà nước. Thường xuyên đánh giá chất lượng đào tạo, dạy nghề bằng hệ thống tiêu chí quốc gia.

Hai là, tuyên truyền sâu rộng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với công tác dạy nghề, về vai trò, vị trí của dạy nghề đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương nhằm thu hút ngày càng nhiều học sinh tham gia học nghề. Nâng cao hiệu quả hoạt động hướng nghiệp trong các trường trung học cơ sở, trung học phổ thông và các cơ sở dạy nghề để giúp học sinh định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền về năng lực đào tạo của các cơ sở đào tạo và cơ hội việc làm từ các doanh nghiệp. Phát triển các hoạt động tư vấn nghề nghiệp tại cơ sở đào tạo, dạy nghề và tại doanh nghiệp, tạo điều kiện cho sinh viên, học viên, người lao động lựa chọn ngành nghề phù hợp ngay từ khi vào trường, đồng thời có nhiều thông tin cần thiết về việc làm khi sắp tốt nghiệp.

Ba là, kết hợp giữa đào tạo với nghiên cứu khoa học, thực hiện liên thông giữa các cấp đào tạo, gắn đào tạo với sử dụng lao động. Tăng cường nghiên cứu khoa học; nghiên cứu ứng dụng các tiến bộ khoa học, công nghệ tiên tiến trong đào tạo. Đẩy mạnh liên kết giữa các cơ sở đào tạo với các cơ sở sản xuất, kinh doanh, trung tâm và viện nghiên cứu để học sinh kết hợp học lý thuyết với thực hành, nâng cao tay nghề. Đổi mới nội dung dạy nghề theo hướng tiếp cận sản xuất, công nghệ kỹ thuật tiên tiến, tiếp thu có chọn lọc chương trình dạy học của các nước tiên tiến. Tiếp tục quan tâm tới công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn, tạo điều kiện để lao động nông nghiệp chuyển sang các ngành sản xuất công nghiệp, xây dựng, dịch vụ; đẩy mạnh tìm kiếm mở rộng thị trường xuất khẩu lao động.

Bốn là, tận dụng các lợi thế về vị trí, điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội để mở rộng quan hệ giao lưu, phối hợp và hợp tác với các cơ quan, các cơ sở đào tạo, trung tâm, viện nghiên cứu trong và ngoài nước để thực hiện việc đào tạo liên kết, liên thông, trao đổi giảng viên, giáo viên, phương pháp giảng dạy, đào tạo để nâng cao chất lượng đào tạo, dạy nghề trong tỉnh.

Xây dựng và phát triển mạng lưới thông tin thị trường lao động và dịch vụ về đào tạo, tìm kiếm, giới thiệu việc làm. Mở rộng và tăng cường hợp tác quốc tế thông qua sứ quán các nước tại Việt Nam, các tổ chức phi chính phủ, các nhà đầu tư nước ngoài đang hoạt động trên địa bàn tỉnh nhằm tăng cường hoạt động đào tạo, chuyển giao nhân lực, gửi lao động đi đào tạo ở nước ngoài và xuất khẩu lao động. Tổ chức cung cấp thông tin, các hoạt động tuyên truyền, các cuộc hội thảo về du học nước ngoài để học sinh có thêm cơ hội lựa chọn cho tương lai./.