Nâng cao chất lượng cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế

Sự quan tâm, chỉ đạo của Đảng về xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước

Đội ngũ cán bộ, công chức đóng vai trò quan trọng trong xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước, trong hoạt động công vụ. Hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước nói chung và của hệ thống chính trị nói riêng xét cho cùng được quyết định bởi phẩm chất, năng lực và hiệu quả công tác của đội ngũ cán bộ, công chức. Chính vì vậy, đây là vấn đề cực kỳ quan trọng được Đảng, Nhà nước ta quan tâm trong suốt quá trình từ khi xây dựng nhà nước dân chủ nhân dân đến nay. Trong đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước, bộ phận tinh hoa, nòng cốt là lực lượng cán bộ, công chức lãnh đạo, quản lý nhà nước. Không phải ngẫu nhiên mà Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã đề ra nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức Nhà nước vừa có trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp cao, vừa có giác ngộ về chính trị, có tinh thần trách nhiệm, tận tụy công tâm. Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII cũng đã đề ra mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức các cấp từ Trung ương đến cơ sở, đặc biệt là cán bộ đứng đầu, có phẩm chất và năng lực, có bản lĩnh chính trị vững vàng trên cơ sở lập trường giai cấp công nhân, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục và vững vàng giữa các thế hệ cán bộ, nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa giữ vững độc lập tự chủ, đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong các nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, X, Đảng ta đều đề ra nhiệm vụ xây dựng cho được một đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu mới, trước hết là đội ngũ cốt cán của Đảng và Nhà nước các cấp, đặc biệt là ở cấp chiến lược, thật sự vững vàng về chính trị, có bản lĩnh, phẩm chất đạo đức và năng lực lãnh đạo.

Trong Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011 - 2020 được thông qua tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Đảng ta đã đề ra 3 đột phá chiến lược, trong đó có “Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao”. Chiến lược chỉ rõ: phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược, là yếu tố quyết định đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ, cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và lợi thế cạnh tranh quan trọng nhất, bảo đảm cho phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững. Trong xây dựng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, chiến lược nhấn mạnh phải đặc biệt coi trọng phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, lao động lành nghề và cán bộ khoa học công nghệ đầu đàn.

Trong quy hoạch phát triển nhân lực Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 ban hành kèm theo Quyết định số 1216/QĐ-TTg, ngày 22-7-2011, của Thủ tướng Chính phủ cũng đề ra các quan điểm và mục tiêu phát triển nguồn nhân lực nhằm thực hiện thành công các mục tiêu của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020; phát triển nhân lực Việt Nam phải gắn liền với yêu cầu hội nhập quốc tế. Phát triển nguồn nhân lực nhằm bảo đảm nhu cầu về số lượng, cơ cấu và trình độ, đáp ứng yêu cầu nhân lực, thực hiện thành công đường lối CNH, HĐH đất nước, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, phát triển nhanh những ngành, lĩnh vực mà Việt Nam có lợi thế so sánh quốc tế; đồng thời nêu ra được những giải pháp phát triển nhân lực, hình thành đội ngũ nhân lực chất lượng cao theo chuẩn mực khu vực và từng bước tiến tới chuẩn mực quốc tế.

Như vậy, để thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế, Đảng ta đặc biệt quan tâm đến xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước.     

Vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức lãnh đạo, quản lý trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế

- Đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là cán bộ, công chức lãnh đạo quản lý là lực lượng tham mưu cho Đảng trong hoạch định chiến lược, kế hoạch, chủ trương, chính sách, bước đi, giải pháp thực hiện CNH, HĐH ở nước ta. Đồng thời, chính đây là lực lượng lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện các nội dung, nhiệm vụ của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.

- Từ mục đích, đặc điểm của nền kinh tế thị trường, Đảng ta khẳng định trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và trong bối cảnh hội nhập quốc tế, đội ngũ lãnh đạo, quản lý nhà nước lại càng có vai trò quan trọng để xây dựng thể chế, cơ chế và tạo lập đồng bộ các yếu tố thị trường và nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước.

- Đây cũng là đội ngũ tham mưu cho Đảng và Chính phủ về đổi mới các công cụ quản lý vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế, như: đổi mới công tác kế hoạch hóa, dự báo chiến lược, cải tiến hệ thống thuế, xây dựng hệ thống ngân hàng thương mại, tín dụng…

- Vai trò của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý còn thể hiện ở việc đề xuất các chủ trương, chính sách, pháp luật để thực hiện xã hội hóa các hoạt động sự nghiệp, dịch vụ công, những vấn đề xã hội, đồng thời giúp Nhà nước tổ chức kiểm tra, kiểm soát, tạo điều kiện để các hoạt động xã hội hóa sự nghiệp, dịch vụ công phát triển theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.

- Nội dung, nhiệm vụ hội nhập kinh tế quốc tế rất phong phú, sâu rộng và phức tạp, bao gồm nhiều lĩnh vực, lại có sự khác biệt giữa nước ta với các nước trên thế giới, nên rất cần phải có sự tham mưu, đề xuất của đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là cán bộ, công chức lãnh đạo, quản lý trong việc xây dựng thể chế, chế độ, chính sách khi đất nước hội nhập sâu vào đời sống kinh tế quốc tế.

2- Ưu điểm và hạn chế của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước hiện nay

Ưu điểm: Có thể khẳng định rằng đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý nhà nước ta hiện nay ra đời và trưởng thành trong sự nghiệp đấu tranh xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vì thế có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, hết lòng phục vụ nhân dân, luôn có ý thức vươn lên khắc phục khó khăn, giữ vững phẩm chất, đạo đức là công bộc của dân. Bước vào thời kỳ đổi mới, xây dựng nhà nước pháp quyền, nền kinh tế thị trường, mở cửa và hội nhập quốc tế, đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước đã có những bước chuyển biến tích cực, kiến thức và năng lực thực tiễn quản lý kinh tế, quản lý xã hội ngày một nâng lên, dần thích ứng với cơ chế thị trường và yêu cầu đòi hỏi của tình hình mới. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước đã tích cực tham mưu cho Đảng, Chính phủ và Quốc hội hoạch định chính sách ở tầm chiến lược, cụ thể: tham mưu xây dựng chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật, bảo vệ và phát triển đất nước trên tất cả các lĩnh vực; thể chế hóa, cụ thể hóa các chủ trương, đường lối, nghị quyết, chỉ thị của Đảng thành hệ thống thể chế, chính sách của Nhà nước, các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đồng thời, cũng chính đội ngũ này lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện và giám sát, kiểm tra việc thực hiện. Ngoài ra, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước còn đóng góp tích cực vào việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý kế cận của Đảng và Nhà nước ta.

Đặc biệt, khi nước ta gia nhập Tổ chức Thương mại quốc tế (WTO) đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chính phủ đã tích cực chủ động triển khai thực hiện có kết quả Nghị quyết Trung ương 8 (khóa X) về một số chủ trương, chính sách lớn để kinh tế phát triển nhanh và bền vững khi Việt Nam là thành viên của WTO và Nghị quyết số 16/2007/NQ-CP thực hiện Nghị quyết số 08-NQ/TW. Nỗ lực và quyết tâm cao, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước đã tham mưu cho Đảng và Nhà nước trong việc đề ra các nhiệm vụ và giải pháp hữu hiệu để tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức, thực hiện tốt các chủ trương chính sách của Đảng về hội nhập quốc tế, góp phần thắng lợi vào những thành công trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước 5 năm qua. Những thành tựu mà nền kinh tế nước ta đạt được trong bối cảnh khủng hoảng và suy thoái kinh tế toàn cầu rất đáng được ghi nhận.

Hạn chế: bên cạnh những ưu điểm và đóng góp to lớn, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước vẫn còn không ít những bất cập, hạn chế cần phải khắc phục. Cụ thể, bước vào thời kỳ đổi mới, một bộ phận đáng kể cán bộ công chức lãnh đạo, quản lý nhà nước không theo kịp, không đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, thiếu kiến thức về chuyên môn, bất cập về nhiều mặt. Chúng ta còn thiếu cán bộ lãnh đạo, quản lý có trình độ, năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức, quản lý giỏi; thừa cán bộ lãnh đạo, quản lý kém cả phẩm chất đạo đức, sức khỏe cũng như năng lực công tác. Sự yếu kém của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, cũng như chất lượng nguồn nhân lực  hiện nay là một thách thức lớn trong quá trình hội nhập quốc tế. Chính vì vậy, yêu cầu nâng cao chất lượng, trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhà nước đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường và mở cửa hội nhập quốc tế là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách trong giai đoạn hiện nay.

   3- Một số yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý nhà nước trong quá trình CNH, HĐH đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế

Thứ nhất, nâng cao năng lực tham mưu, đề xuất về chủ trương, đường lối, chính sách, chế độ ở tầm chiến lược

- Phải nắm và hiểu đầy đủ các chủ trương, đường lối, chính sách, chế độ của Đảng và Chính phủ đã, đang được xác định trong quá khứ, hiện tại và tương lai.

- Hiểu rõ những khó khăn, thuận lợi trong việc thực hiện để tham mưu các giải pháp nhằm thúc đẩy việc thực hiện các chủ trương, chính sách đó tốt hơn.

- Hiểu rõ những tác động của việc thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách, chế độ đến các địa phương, đến vùng, miền, khu vực và toàn cầu.

Thứ hai, nâng cao năng lực, trình độ thể chế hóa các chủ trương, đường lối, nghị quyết, chỉ thị của Đảng thành hệ thống thể chế, chế độ, chính sách của Nhà nước, các chương trình, kế hoạch thực hiện cụ thể

 Phải thấu hiểu đầy đủ các chủ trương, đường lối, nghị quyết, chỉ thị của Đảng ban hành nhằm mục đích gì để đưa vào thực tiễn cuộc sống với những tính toán cụ thể về giải pháp, nguồn lực lao động, điều kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật, thời gian thực hiện...

Thứ ba, nâng cao năng lực, trình độ lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các thể chế, chế độ, chính sách, các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.

- Nâng cao năng lực, trình độ lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng chương trình, kế hoạch tuyên truyền, phổ biến và thực hiện các thể chế, chế độ, chính sách của Nhà nước mới được sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành. Phải bảo đảm tính khả thi và hiệu quả thiết thực của các bản chương trình, kế hoạch, tránh phô trương, hình thức, tốn kém và lãng phí. Đặc biệt, phải chú ý đến nguồn nhân lực thực hiện, đồng thời lường trước những khó khăn, bất trắc, những tình huống phức tạp có thể xảy ra làm cho chương trình, kế hoạch khó triển khai thực hiện được để có các đối sách và những giải pháp khắc phục.

- Ngoài ra, cán bộ, công chức lãnh đạo, quản lý còn phải lãnh đạo, chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch cụ thể thực hiện những chương trình, kế hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, phù hợp với các yêu cầu CNH, HĐH đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường, mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế.

Thứ tư, nâng cao năng lực, trình độ giám sát kiểm tra việc thực hiện các thể chế, chế độ, chính sách, các chương trình, kế hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội

- Công tác giám sát, kiểm tra có vai trò cực kỳ quan trọng trong lãnh đạo, quản lý, nếu không giám sát, kiểm tra thì có thể coi như không có sự lãnh đạo, quản lý. Để nâng cao chất lượng công tác giám sát, kiểm tra của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý đối với việc thực hiện các thể chế, chế độ chính sách, cũng như các chương trình, kế hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, trên thực tế, cần phải nâng cao trình độ, năng lực giám sát, kiểm tra của bản thân đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý. Muốn vậy phải có chuyên môn nghiệp vụ, phải am hiểu và nắm chắc các quy định. Phải hiểu một cách sâu sắc rằng mục đích của giám sát, kiểm tra là nhằm phòng ngừa những sai phạm, phát hiện ra những bất hợp lý để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các thể chế, chế độ, chính sách cho phù hợp với thực tế cuộc sống.

- Phải xây dựng kế hoạch giám sát, kiểm tra thường xuyên. Trong kế hoạch kiểm tra, giám sát phải nêu rõ mục đích, yêu cầu, nội dung, nhiệm vụ, phạm vi, đối tượng, thời gian, địa điểm, phương pháp, cách thức, cũng như nhân sự tham gia giám sát, kiểm tra,… Đặc biệt, chú ý đến việc lựa chọn những cán bộ có trình độ năng lực chuyên môn, kinh nghiệm cao, có phẩm chất đạo đức và bản lĩnh chính trị tốt. Đồng thời, đánh giá rất thận trọng, chính xác các kết luận, kết quả kiểm tra và kiến nghị giải pháp, biện pháp khắc phục, đề xuất, khuyến cáo sau mỗi đợt giám sát, kiểm tra.

Thứ năm, nâng cao trách nhiệm và trình độ đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý kế cận, bảo đảm cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước

Yêu cầu này đòi hỏi phải đề cao trách nhiệm của cán bộ, công chức lãnh đạo, quản lý nhà nước trong việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng những cán bộ kế cận của mình, tạo mọi điều kiện cho những cán bộ, công chức dưới quyền mình được rèn luyện, thử thách để trưởng thành và phát triển. Muốn thế cần phải sát sao nắm chắc được trình độ, năng lực, sở trường, sở đoản của những cán bộ, công chức trong cơ quan, đơn vị, tin tưởng và mạnh dạn giao việc cho họ để họ có điều kiện rèn luyện, thử thách qua công việc thực tế, đồng thời thường xuyên kiểm tra, đánh giá một cách công tâm kết quả công việc họ thực hiện. Có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng họ theo tiêu chuẩn chức danh cụ thể. Để có thể phát hiện và đào tạo, bồi dưỡng được những cán bộ, công chức lãnh đạo kế cận thì bản thân những cán bộ lãnh đạo, quản lý đương nhiệm phải có tâm, có tầm, phải khách quan, vô tư, không thiên vị, phải biết “dụng nhân như dụng mộc”, tất cả vì công việc, vì sự phát triển bền vững của cơ quan, đơn vị. Đồng thời, phải nhận thức một cách sâu sắc rằng không phát hiện và đào tạo, bồi dưỡng được đội ngũ cán bộ kế cận thay mình là thiếu sót, là chưa làm tròn bổn phận của cán bộ, công chức lãnh đạo, quản lý./.