Tại Lễ trao Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ năm 2010, có 5 công trình, cụm công trình thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên vinh dự được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng Nhà nước. Những công trình, cụm công trình này đều có giá trị khoa học và công nghệ đặc biệt xuất sắc, góp phần to lớn vào sự nghiệp phát triển đất nước; đồng thời khẳng định chủ quyền và tiềm năng của đất nước.

Quy trình công nghệ khai thác dầu mới

Cụm công trình "Tìm kiếm, phát hiện và khai thác có hiệu quả các thân dầu trong đá móng granitoit trước Đệ Tam bể Cửu Long, thềm lục địa Việt Nam” gồm 5 nhóm công trình đã vinh dự được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2010.

Cụm công trình được thực hiện từ năm 1984 đến 2007, có những giá trị khoa học và công nghệ đặc biệt xuất sắc. Đó là đã phát hiện về sự tồn tại của các thân dầu trong đá móng granitoit dưới trầm tích Đề Tam, làm thay đổi các quan điểm khoa học địa chất dầu khí, tạo thành tiền đề mới về hệ thống dầu khí để tìm kiếm, thăm dò, khai thác thành công ở Việt Nam và trên thế giới. Công trình thực hiện thành công và có hiệu quả các giải pháp quy trình công nghệ khai thác dầu khí phi truyền thống, đạt trình độ tiên tiến trên thế giới.

Với việc sáng tạo các quy trình công nghệ khai thác dầu mới, cụm công trình đã tạo hiệu quả kinh tế rất cao: làm tăng sản lượng dầu trong đá móng chiếm gần 80% (đạt gần 60 tỉ đô la Mỹ) trong 300 triệu tấn quy dầu đến cuối năm 2009, góp phần to lớn vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Nhiều công ty lớn nước ngoài đã hợp tác, đầu tư vào công nghiệp dầu khí (đã ký được 77 hợp đồng, trong đó 53 hợp đồng đang có hiệu lực); tạo điều kiện hình thành nguồn lực ngành Dầu khí phát triển mạnh mẽ thành Tập đoàn Dầu khí với đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ lành nghề, tổ chức, quản lý có hiệu quả cao. Cụm công trình đã góp phần thiết thực khẳng định và bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Việt Nam.

Thành tựu khoa học đặc biệt xuất sắc về sinh học Việt Nam

Đó là Cụm công trình "Động vật chí Việt Nam và Thực vật chí Việt Nam, Sách Đỏ và Danh lục Đỏ Việt Nam”.

Cụm công trình là bộ sách chuyên khảo đồ sộ với 36 tập, là bộ tư liệu khoa học rất quý mang tính chính thống của Quốc gia đạt trình độ khu vực và quốc tế. Cụm công trình gồm những thông tin khá đầy đủ, toàn diện và cần thiết về những loài động, thực vật ở Việt Nam. Cụm công trình đã phân hạng mức độ đe dọa theo các tiêu chuẩn quốc tế của Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới IUCN cho 407 loài động vật và 448 loài thực vật trong thiên nhiên Việt Nam; là thành tựu khoa học đặc biệt xuất sắc về sinh học Việt Nam trong khoảng trên nửa thế kỷ qua.

Cụm công trình là bộ tư liệu cơ bản, là căn cứ khoa học cho việc đánh giá tính đa dạng sinh học, tiềm năng về nguồn tài nguyên sinh vật của đất nước, là căn cứ khoa học thiết thực cho việc xây dựng pháp luật, chiến lược phát triển kinh tế, xã hội, bảo vệ tài nguyên và môi trường của đất nước. Cụm công trình có tác dụng và ảnh hưởng lâu dài đối với nhiều lĩnh vực khoa học, kinh tế, xã hội, giáo dục đào tạo, an ninh quốc phòng, tài nguyên và môi trường của Việt Nam.

Cụm công trình được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2010.

Thúc đẩy khoa học địa lý, kinh tế, văn hoá - xã hội phát triển

Cụm công trình thiên nhiên, lãnh thổ và các vùng địa lý Việt Nam, bao gồm các công trình Thiên nhiên Việt Nam (1977), Việt Nam: Lãnh thổ và các vùng địa lý (1998), Lê Bá Thảo: Những công trình địa lý tiêu biểu (2007) của cố PGS Lê Bá Thảo. Cụm công trình được trao giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2010.

Cụm công trình tổng kết và đánh giá một cách toàn diện và đúng đắn tiềm năng của đất nước Việt Nam (về tự nhiên, dân cư, các hoạt động kinh tế), đặt cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam trong giai đoạn mới. Cụm công trình có giá trị khoa học rất cao về lý luận, phương pháp luận địa lý hiện đại; có những đóng góp to lớn về lý luận tổ chức lãnh thổ, vận dụng vào thực tiễn Việt Nam (lần đầu tiên ở nước ta vấn đề tổ chức lãnh thổ được nhìn nhận theo cách tiếp cận chiến lược).

Cụm công trình đã có những đóng góp to lớn trong thực tế, xác định được các cực phát triển và các tuyến trọng điểm cho cả nước và mỗi vùng lãnh thổ, làm bộ khung cho việc tổ chức lãnh thổ. Cụm công trình đã đánh giá lại và phát hiện những đặc tính, thế mạnh, những hạn chế và những điểm chưa hợp lý trong phát triển các vùng lãnh thổ, đồng thời đã đề xuất những định hướng chiến lược và những giải pháp cụ thể về tổ chức lãnh thổ để phát triển kinh tế - xã hội trên quy mô cả nước và các vùng địa lý.

Cụm công trình đã thực sự phát huy tác dụng to lớn phục vụ sự nghiệp cách mạng, có ảnh hưởng rộng lớn và lâu dài trong đời sống nhân dân, góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của khoa học địa lý, kinh tế, văn hoá - xã hội cũng như trong sự nghiệp giáo dục đào tạo của đất nước.

Hướng nghiên cứu mới về hoá sinh biển

Cụm công trình khai thác sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên sinh vật biển Việt Nam nhằm tạo ra các sản phẩm có giá trị phục vụ cuộc sống đã vinh dự được nhận giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ năm 2010.

Cụm công trình là thành tựu khoa học - công nghệ xuất sắc, toàn diện, hiện đại, đạt trình độ quốc tế về nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng; góp phần phát triển hướng nghiên cứu mới về hoá sinh biển và về các hoạt chất sinh học từ những sinh vật biển Việt Nam.

Cụm công trình đã xây dựng được các quy trình tách chiết, phân lập, xác định cấu trúc phân tử..., phát hiện được hàng trăm hợp chất quý từ sinh vật biển, trong đó có những hợp chất mới, lần đầu tiên được phát hiện từ thiên nhiên. Cụm công trình xác định được tiềm năng của nhiều nhóm sinh vật biển là nguồn dược liệu quý, có triển vọng tại một số khu vực trong vùng biển Việt Nam.

Cụm công trình đã gắn nghiên cứu cơ bản với nghiên cứu ứng dụng và các đơn vị sản xuất, tạo ra được 7 loại thực phẩm chức năng đã được cấp phép sản xuất và sử dụng.

Nền móng cho nghiên cứu cảnh quan học và địa lý tự nhiên tổng hợp

Cụm công trình địa lý tự nhiên Việt Nam, bao gồm các công trình: Cảnh quan địa lý miền Bắc Việt Nam, Địa lý tự nhiên Việt Nam, Sự phát triển của khoa học địa lý trong thế kỷ XX của GS.TS.Vũ Tự Lập.

Cụm công trình đặt nền móng cho việc triển khai nghiên cứu cảnh quan học và địa lý tự nhiên tổng hợp ở Việt Nam với những nhận thức đúng đắn hơn về bản chất điều kiện tự nhiên, tài nguyên và môi trường. Cụm công trình xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường, phục vụ nghiên cứu chiến lược, tổ chức lãnh thổ, phát triển các ngành và các vùng kinh tế của đất nước.

Cụm công trình có tác dụng và giá trị thực tiễn lớn, nhất là trong đào tạo ở bậc đại học, sau đại học.

Cụm công trình được nhận giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ năm 2010./.