Những thành tựu đạt được của Tiền Giang trong những năm đầu thế kỷ XXI khởi nguồn từ sự đổi mới về nhận thức và từng bước hoàn thiện phương thức Đảng lãnh đạo chính quyền.

Đại hội X của Đảng đã nhấn mạnh: “Tập trung đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. Đảng lãnh đạo nhà nước bằng đường lối, quan điểm, các nghị quyết, lãnh đạo thể chế hóa, cụ thể hóa thành Hiến pháp, pháp luật, kế hoạch, các chương trình công tác lớn của Nhà nước; bố trí đúng cán bộ và thường xuyên kiểm tra việc thực hiện.

Đảng lãnh đạo nhưng không bao biện, làm thay Nhà nước; trái lại, phát huy mạnh mẽ vai trò chủ động, sáng tạo của Nhà nước trong quản lý đất nước và xã hội.

Khẩn trương xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quy định cụ thể về nguyên tắc, nội dung và cơ chế Đảng lãnh đạo đối với Nhà nước trong từng lĩnh vực: lập pháp, hành pháp, tư pháp và từng cấp, từng loại hình tổ chức nhà nước".⁽¹⁾

Phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước được xác lập và triển khai từ ở cấp trung ương cho đến các địa phương. Các cấp ủy địa phương cần phải thật sự nắm vững quan điểm: “Đảng cầm quyền có nghĩa là Đảng lãnh đạo chính quyền, chi phối chính quyền, làm cho mọi hoạt động của chính quyền thể hiện và thực hiện tư tưởng, đường lối của Đảng đó, phù hợp với lập trường và phục vụ cho lợi ích của giai cấp, tầng lớp mà Đảng đó đại diện”⁽²⁾.

Quán triệt và vận dụng các quan điểm trên đây của Đảng, Tỉnh ủy Tiền Giang đã cụ thể hóa vai trò lãnh đạo của mình đối với Ủy ban Nhân dân tỉnh thông qua Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ở từng nhiệm kỳ; xác định rõ việc đảm bảo thực hiện cơ chế "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”, không bao biện làm thay; đồng thời không buông lỏng sự lãnh đạo của Đảng. Đảng bộ cũng xác định nhiệm vụ và quyền hạn của mình: "Nghiên cứu và vận dụng cụ thể hóa chủ tr­ương đường lối, chính sách của Đảng thành nghị quyết, chỉ thị phù hợp với tình hình địa phương và lãnh đạo thực hiện nghiêm túc, đạt hiệu quả cao”; “Quyết định những vấn đề quan trọng về phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh - quốc phòng, xây dựng Đảng, chính quyền và công tác vận động quần chúng”. “Ban Thường vụ Tỉnh ủy lãnh đạo bằng nghị quyết, chủ trương, định hướng lớn, công tác tư tưởng, tổ chức cán bộ và kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng; không đi sâu vào chức năng chuyên môn, nghiệp vụ nhưng cũng không buông lỏng vai trò lãnh đạo của Đảng…”⁽³⁾

Những đổi mới trong phương thức lãnh đạo của Đảng đã góp phần nâng cao vai trò quản lý, điều hành của Ủy ban Nhân dân tỉnh; củng cố, kiện toàn các cơ quan chính quyền; phát huy tính tự chủ, năng động, sáng tạo của Ủy ban Nhân dân các cấp; xác định rõ trách nhiệm của tập thể và cá nhân; đề cao trách nhiệm cá nhân, đặc biệt là đối với người đứng đầu cơ quan, đơn vị; khắc phục tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức hành chính đủ tiêu chuẩn về kiến thức, phẩm chất đạo đức và năng lực công tác; đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức đạt tiêu chuẩn theo quy định của nhà nước. Tỉnh ủy cũng đã ban hành nhiều nghị quyết mang tính chuyên đề: cải cách hành chính, phát triển đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng, lãnh đạo công tác quân sự địa phương, an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội... trên địa bàn tỉnh. Hàng tuần, Ban Thường vụ Tỉnh ủy họp nghe báo cáo, phản ánh hoạt động của Ủy ban Nhân dân tỉnh và các ngành có liên quan để chỉ đạo đôn đốc thực hiện. Hàng quý, sáu tháng, họp Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Ủy ban Nhân dân tỉnh báo cáo tình hình thực hiện nhiệm vụ, kế hoạch nhà nước và giải pháp thực hiện trong thời gian tới. Ban Thường vụ Tỉnh ủy thường xuyên chỉ đạo tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với hoạt động của các cơ quan chính quyền; tham gia cùng với Ủy ban Nhân dân tỉnh chỉ đạo tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động quản lý nhà nước ở địa phương. Sự lãnh đạo của Tỉnh ủy đối với Ủy ban Nhân dân tỉnh ngày càng thể hiện sự đổi mới và góp phần đáng kể vào việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của Ủy ban Nhân dân tỉnh.

Song, cũng như nhiều địa phương khác, thực tiễn lãnh đạo của Tỉnh ủy Tiền Giang đối với Ủy ban Nhân dân tỉnh cũng còn một số vấn đề đặt ra cần được củng cố và hoàn thiện . Đó là:

- Trong thực tiễn hoạt động rất khó có thể phân biệt rạch ròi được vai trò lãnh đạo của Tỉnh ủy và chức năng quản lý của Ủy ban Nhân dân tỉnh. Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh tuy mang tính định hướng, nhưng để đảm bảo các nghị quyết đó đi vào cuộc sống thì Tỉnh ủy phải kiểm tra, giám sát chính quyền từ khâu xây dựng chương trình hành động, kế hoạch tổ chức thực hiện đến việc triển khai và theo dõi kết quả tổ chức thực hiện của từng nghị quyết ở từng thời điểm. Quá trình đó là thể hiện sự đan xen giữa vai trò lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước. Thực tế không phải lúc nào các nghị quyết của Tỉnh ủy cũng được Ủy ban Nhân dân tỉnh triển khai, tổ chức thực hiện một cách có hiệu quả nếu thiếu sự lãnh đạo của Tỉnh ủy và kiểm tra, giám sát của các cơ quan Đảng, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. Mặt khác, nếu Tỉnh ủy "sa đà" chỉ đạo sâu vào hoạt động chuyên môn, thuộc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban Nhân dân tỉnh thì sẽ tạo nên tâm lý ỷ lại của chính quyền vào cơ quan đảng; dễ dẫn đến tình trạng Đảng làm thay, bao biện nhiệm vụ chính quyền; làm xơ cứng, hạn chế tính năng động của cơ quan chính quyền địa phương.

- Vấn đề xác định mục tiêu và cách thức hoạt động của Tỉnh ủy và Ủy ban Nhân dân dân tỉnh cũng cần được làm rõ và thực hiện tốt hơn. Nhìn chung giữa Tỉnh ủy và Ủy ban Nhân dân tỉnh đều thống nhất xác định chung mục tiêu về phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, các mục tiêu của Tỉnh ủy mang tính định hướng, là căn cứ đề ra các nghị quyết để lãnh đạo Ủy ban Nhân dân tỉnh thực hiện. Ủy ban Nhân dân tỉnh căn cứ các mục tiêu, nghị quyết đó, cụ thể hóa thành chương trình hành động, kế hoạch thực hiện; do đó, mang tính định lượng, tính đặc thù của cơ quan hành chính nhà nước. Chính vì thế cách thức thực hiện mục tiêu của Tỉnh ủy và Ủy ban Nhân dân tỉnh có sự khác nhau. Tỉnh ủy chủ yếu thực hiện bằng biện pháp chỉ đạo, kiểm tra thực hiện; còn Ủy ban Nhân dân tỉnh thì lại sử dụng quyền lực hành chính của mình. Đây là tiêu chí để không lẫn lộn, chồng chéo giữa chức năng lãnh đạo của Tỉnh ủy và chức năng quản lý của Ủy ban Nhân dân tỉnh ở các địa phương. Các cấp ủy không chỉ đạo trực tiếp các cơ quan nhà nước trong những công việc thuộc phạm vi quản lý của chính quyền.

- Nội dung các cuộc họp, hội nghị của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ảnh hưởng đến phương thức lãnh đạo của Tỉnh ủy đối với Ủy ban Nhân dân tỉnh. Sẽ thật sự khó khăn nếu loại bỏ hoàn toàn các nội dung báo cáo của Ủy ban Nhân dân tỉnh và các cơ quan nhà nước trong các cuộc họp, hội nghị nêu trên. Phân định chức năng lãnh đạo của Tỉnh ủy với chức năng quản lý của Ủy ban Nhân dân tỉnh không hề đối lập với tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với các hoạt động của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, vấn đề ở đây là cấp ủy tránh can thiệp sâu vào hoạt động chính quyền; tạo điều kiện cho Ủy ban Nhân dân tỉnh trình bày các giải pháp thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Tỉnh ủy; gợi mở các vấn đề quan trọng thuộc chức năng quản lý của chính quyền để Ủy ban Nhân dân tỉnh chủ động quyết định và chịu trách nhiệm. Mặt khác, Ủy ban Nhân dân tỉnh nên hạn chế đưa vào các cuộc họp Ban Thường vụ Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh các nội dung để xin ý kiến thuộc thẩm quyền quyết định, quản lý của mình, tránh để Tỉnh ủy sa vào các công tác sự vụ, sự việc của chính quyền; hình thành tâm lý ỷ lại, dựa dẫm vào cấp ủy; thiếu tính quyết đoán các vấn đề thuộc phạm vi quyết định của chính quyền.

Trên thực tế, với vai trò lãnh đạo toàn diện của mình, cấp ủy rất quan tâm đến việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ của chính quyền. Nhiệm vụ chính trị của Đảng ở địa phương gắn liền với các công việc cụ thể của chính quyền và liên quan trực tiếp đến đời sống, sinh hoạt của nhân dân ở địa phương. Do đó, không chỉ riêng Tỉnh ủy Tiền Giang, các cuộc họp cấp ủy ở nhiều địa phương thường hướng trọng tâm vào công tác chính quyền; vì vậy rất khó tránh khỏi việc nôn nóng chỉ đạo sâu vào những công việc cụ thể của chính quyền địa phương.

Từ những vấn đề trên, có thể thấy rằng, đổi mới phương thức lãnh đạo của Tỉnh ủy đối với Ủy ban Nhân dân tỉnh hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, một số vấn đề về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước về mặt lý luận và thực tiễn chưa được tổng kết và làm rõ, vì thế chưa được cụ thể hóa, thể chế hóa thành các quy định để các cấp ủy và chính quyền địa phương căn cứ thực hiện.

Để góp phần đổi mới phương thức lãnh đạo của Tỉnh ủy đối với Ủy ban Nhân dân tỉnh, xin đề xuất một số giải pháp.

- Tỉnh ủy và Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh rà soát, hoàn chỉnh quy chế làm việc của mình; đồng thời đối chiếu chức năng, nhiệm vụ để tránh chồng chéo, trùng lắp. Bên cạnh đó, xây dựng quy chế phối hợp giữa sự lãnh đạo của Tỉnh ủy và quản lý, điều hành của Ủy ban Nhân dân tỉnh; quy định rõ những loại vấn đề cấp ủy cần bàn và quyết định, định hướng cho cơ quan chính quyền thực hiện và loại vấn đề do cơ quan chính quyền quyết định và chịu trách nhiệm. Việc rà soát, hoàn chỉnh và đối chiếu quy chế làm việc sẽ giúp phát hiện và loại bỏ những bất hợp lý trong quan hệ làm việc và thực hiện chức năng, nhiệm vụ một cách rõ ràng, cụ thể hơn. Chẳng hạn: qua đối chiếu Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Tiền Giang khoá VIII (2005-2010), chúng tôi đã đề xuất với Tỉnh ủy bổ sung nhiệm vụ, vai trò, trách nhiệm của đồng chí Phó Bí thư, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh trên lĩnh vực quốc phòng, an ninh và trật tự, an toàn xã hội. Theo Quy chế: “Đồng chí Phó Bí thư, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh chịu trách nhiệm trước Chấp hành, Ban Thường vụ Tỉnh ủy, lãnh đạo triển khai, tổ chức thực hiện Nghị quyết của Ban chấp hành, Ban Thường vụ ở lĩnh vực kinh tế - xã hội"⁽⁴⁾. Nhưng, theo Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban Nhân dân (2003), Điều 92 quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban Nhân dân tỉnh trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội, trong đó có các nhiệm vụ: “Bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, xây dựng lực lượng Công an nhân dân, chỉ đạo công tác đấu tranh phòng ngừa và phòng chống tội phạm”, “Thực hiện các biện pháp xây dựng lực lượng vũ trang và quốc phòng toàn dân; chỉ đạo công tác giáo dục quốc phòng toàn dân...; chỉ đạo xây dựng tỉnh thành khu vực phòng thủ vững chắc; chỉ đạo việc xây dựng và hoạt động tác chiến của bộ đội địa phương, dân quân tự vệ... xây dựng lực lượng dự bị động viên và huy động lực lượng khi cần thiết, đáp ứng yêu cầu của địa phương và cả nước trong mọi tình huống”⁽⁵⁾... Như vậy, đồng chí Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh cũng phải chịu trách nhiệm trước Ban chấp hành, Ban thường vụ Tỉnh ủy về tổ chức thực hiện nhiệm vụ an ninh - quốc phòng. Việc bổ sung nhiệm vụ nêu trên, nhằm tăng cường vai trò, trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh, giúp Tỉnh ủy lãnh đạo tốt lĩnh vực quốc phòng, an ninh và trật tự, an toàn xã hội.

- Tỉnh ủy các địa phương cần nâng cao chất lượng các cuộc họp, hội nghị của Ban Thường vụ Tỉnh ủy và Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh. Trong các cuộc họp, hội nghị tránh thảo luận, bàn sâu vào các công việc thuộc phạm vi quản lý, điều hành của Ủy ban Nhân dân tỉnh. Từng bước xóa bỏ tư tưởng ỷ lại, không dám chịu trách nhiệm các vấn đề thuộc thẩm quyền quyết định của mình; dành thời gian đi sâu vào kiểm điểm vai trò, trách nhiệm của từng cấp ủy trong việc thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Tỉnh ủy và lĩnh vực, công tác được phân công. Chỉ đạo các cơ quan tham mưu thực hiện cải tiến nội dung báo cáo phục vụ yêu cầu lãnh đạo của Đảng và quản lý, điều hành của Nhà nước. Tất nhiên, việc phân định chỉ mang tính tương đối, vì trên thực tế, không phải mọi vấn đề đều có thể chia cắt một cách máy móc, cứng nhắc giữa vai trò lãnh đạo của Đảng và quản lý của chính quyền ở địa phương.

- Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với chính quyền địa phương đòi hỏi phải có quyết tâm chính trị và bản lĩnh lãnh đạo của cấp ủy địa phương, cụ thể là người đứng đầu các Tỉnh ủy. Do đó Bí thư Tỉnh ủy có vai trò quyết định, có trách nhiệm làm chuyển biến nhận thức của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở địa phương thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình và nâng cao năng lực lãnh đạo của Tỉnh ủy, hiệu quả quản lý của Ủy ban Nhân dân tỉnh.

Đại hội X của Đảng đã xác định phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, vấn đề đặt ra là: cần sớm tổng kết thực tiễn, đánh giá và làm rõ hơn, cụ thể hơn phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước trong giai đoạn hiện nay, phù hợp với yêu cầu đổi mới của đất nước; sớm ban hành hệ thống văn bản quy định cụ thể về nguyên tắc, nội dung và cơ chế Đảng lãnh đạo đối với chính quyền địa phương.