1 - Văn hóa lãnh đạo là một trong những bộ phận cấu thành văn hóa tổ chức trong khu vực công. Văn hóa lãnh đạo được tạo bởi những giá trị cốt lõi bộc lộ dần ra bằng niềm tin và các giá trị được thừa nhận cho đến các biểu hiện bên ngoài trong quá trình thực thi công vụ là hành vi, ứng xử của người lãnh đạo, quản lý. Xây dựng văn hóa lãnh đạo là khuôn mẫu cho những người lãnh đạo trong khu vực công tham chiếu vào đó mà sửa mình trở thành những cán bộ gương mẫu, hết lòng phụng sự Tổ quốc và phục vụ nhân dân.

Từ xưa đến nay, văn hóa lãnh đạo được xem là đạo trị nước. Tiêu chí chung của người lãnh đạo là gương mẫu trong hành xử, trong lối sống, trong quan hệ và phải trung thực với chính mình; có tầm nhìn, biết sử dụng người tài; biết đặt lợi ích chung lên trên. Với mong muốn của người dân, người lãnh đạo phải là người ưu tú và là người nhân đức.

Có thể định nghĩa văn hóa lãnh đạo là hệ thống những chuẩn mực, ý nghĩa, giá trị, niềm tin chủ đạo, với những biểu trưng khác nhau, được hình thành trong tổ chức, được các chủ thể tham gia quá trình lãnh đạo cùng đồng thuận, tạo nên phong cách lãnh đạo độc đáo của mình và có ảnh hưởng ở phạm vi rộng lớn đến cách thức hành động của toàn bộ thành viên trong tổ chức, nhằm đạt được các mục tiêu đã đặt ra. Người lãnh đạo có vai trò quan trọng trong việc hình thành bảng giá trị chung và triết lý lãnh đạo của tổ chức. Vì thế, văn hóa lãnh đạo của tổ chức được thể hiện trước hết ở ngay văn hóa lãnh đạo của đội ngũ cán bộ lãnh đạo của tổ chức trên các phương diện đạo đức, phẩm chất, năng lực, phong cách lãnh đạo.

Văn hóa lãnh đạo có vai trò to lớn trong việc thúc đẩy, điều chỉnh, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động, cũng như hiệu quả tổ chức, vận hành hệ thống nhằm hạn chế một cách có hiệu quả các tác động tiêu cực của biến đổi xã hội. Văn hóa lãnh đạo góp phần điều chỉnh các quan hệ xã hội, có khả năng làm “mềm hóa”, làm dịu những căng thẳng xã hội không cần thiết. Văn hóa lãnh đạo góp phần củng cố niềm tin của con người vào các giá trị lý tưởng đã lựa chọn, góp phần đẩy mạnh quá trình đổi mới tổ chức đạt hiệu quả cao, thúc đẩy sự sáng tạo và nhạy bén với cái mới; nâng kinh nghiệm, sự trải nghiệm lên thành quy tắc đối nhân xử thế trong hoạt động, khái quát hóa thành hệ thống giá trị, chuẩn mực, triết lý lãnh đạo, quản lý.

Trong bài viết “Chuẩn bị và tiến hành thật tốt Đại hội XIII của Đảng, đưa đất nước bước vào một giai đoạn phát triển mới” nhân dịp kỷ niệm 75 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: “Công tác tổ chức, cán bộ phải là điểm đột phá, là “then chốt” của nhiệm vụ “then chốt”, có liên quan đến sự sống còn của Đảng, vận mệnh của chế độ; sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước. Phải hết sức chú trọng xây dựng và làm trong sạch đội ngũ cán bộ, nhất là xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; phát huy trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên; chức vụ càng cao càng phải gương mẫu”⁽¹⁾.

Hội nghị Trung ương 7 khóa XII đặt ra mục tiêu: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược có phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; đủ về số lượng, có chất lượng và cơ cấu phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc; bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ, đủ sức lãnh đạo đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trở thành nước công nghiệp hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”⁽²⁾; “Xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, là công việc hệ trọng của Đảng, phải được tiến hành thường xuyên, thận trọng, khoa học, chặt chẽ và hiệu quả”⁽³⁾. Ngày 4-8-2017, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 90-QĐ/TW “Về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý”; Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018, của Hội nghị Trung ương 7 khóa XII xác định, đội ngũ cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược hiện nay cần phải có những phẩm chất vượt trội so với đội ngũ cán bộ nói chung trong hệ thống chính trị. Cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược ngoài việc đáp ứng đầy đủ những tiêu chuẩn, yêu cầu chung đối với cán bộ, công chức thì cần phải có những yêu cầu riêng về trình độ, năng lực, phẩm chất chính trị và đạo đức cách mạng.

Đại hội XIII của Đảng khẳng định, xây dựng và thực hiện các chuẩn mực văn hóa trong lãnh đạo, quản lý là một nhiệm vụ quan trọng nhằm phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong giai đoạn hiện nay. Triển khai tinh thần Đại hội XIII của Đảng, phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu lần thứ XIII của Đảng ngày 24-11-2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Chú trọng xây dựng Đảng và hệ thống chính trị về văn hóa, về đạo đức; kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, để Đảng ta và hệ thống chính trị của nước ta thật sự là đạo đức, là văn minh, tiêu biểu cho lương tri và phẩm giá con người Việt Nam. Xây dựng văn hóa trong lãnh đạo, quản lý; phát huy vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ cấp chiến lược, người đứng đầu theo tư tưởng, đạo đức, phong cách văn hóa của Chủ tịch Hồ Chí Minh”.

2 - Ngày 6-4-2022, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có chuyến thăm và làm việc tại tỉnh Quảng Ninh về việc thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2020 - 2025. Tổng Bí thư khẳng định: Dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự hỗ trợ của Trung ương và phát huy bản lĩnh, ý chí tự lực, tự cường, tinh thần năng động, sáng tạo của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Quảng Ninh, Quảng Ninh đã đạt được những thành tựu rất ấn tượng. Các nhiệm kỳ kế tiếp nhau đã thể hiện rõ tinh thần kế thừa, đổi mới và phát triển, đoàn kết nhất trí, dám nghĩ, dám làm, mạnh dạn đột phá để chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh”; đi tiên phong trong đổi mới phương thức lãnh đạo, tinh gọn tổ chức bộ máy; nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị; tích cực cải cách hành chính để phát huy có hiệu quả những tiềm năng, lợi thế cho phát triển...

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: Từ xa xưa Quảng Ninh đã nổi tiếng là một vùng “địa linh, nhân kiệt”, bởi có vịnh Hạ Long - một kỳ quan thiên nhiên thế giới; là cửa ngõ, phên giậu của Tổ quốc ở phía Đông Bắc; có hơn 500 di tích lịch sử và danh thắng đặc sắc gắn liền với sự nghiệp dựng nước và giữ nước hào hùng của dân tộc; có Yên Tử - nơi khởi nguồn của thiền phái Trúc Lâm⁽⁴⁾… Trong giai đoạn cách mạng hiện đại ngày nay, tỉnh Quảng Ninh còn là cái nôi của giai cấp công nhân và phong trào công nhân Việt Nam, là quê hương của phong trào “vô sản hóa”, nơi đào luyện nên nhiều nhà cách mạng tiền bối tiêu biểu, góp phần thúc đẩy phong trào cách mạng trên cả nước, làm nên khí phách, bản lĩnh, tinh thần “Kỷ luật và Đồng tâm” của Đảng, của giai cấp công nhân và của cả dân tộc Việt Nam⁽⁵⁾.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2020 - 2025 tiếp tục xác định 3 đột phá chiến lược: Một là, đầu tư hoàn thiện hạ tầng; Hai là, đẩy mạnh cải cách hành chính; Ba là, tập trung phát triển nguồn nhân lực. Đây cũng là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt, lâu dài trong phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ninh. Những năm qua Tỉnh ủy Quảng Ninh đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo cấp ủy trực thuộc, cơ quan, đơn vị thường xuyên rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính trị, tính chiến đấu của Đảng, bảo vệ chính trị nội bộ. Quán triệt trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu, lý tưởng, nguyên tắc hoạt động của Đảng. Xác định trách nhiệm của cán bộ lãnh đạo trong thực thi nhiệm vụ, đặc biệt là phải phòng ngừa và chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa XI, XII).

Để làm tốt công tác này, tỉnh Quảng Ninh triển khai quyết liệt, hiệu quả công tác xây dựng, đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị với nhiều mô hình mới, đột phá. Trong đó, trọng tâm là thực hiện các Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII), gắn với đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TU, ngày 3-3-2015, của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế”. Qua đó, tỉnh Quảng Ninh chủ động, quyết liệt sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Song song với đó, các cấp chính quyền tỉnh đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành theo hướng gần dân, sát dân, vì nhân dân phục vụ; nâng cao chất lượng thực thi, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đạo đức công vụ và trách nhiệm giải trình gắn với người đứng đầu. Tăng cường sự đoàn kết, thống nhất ý chí, hành động, phát huy dân chủ, đổi mới sáng tạo, giữ vững kỷ cương, kỷ luật, đề cao sự gương mẫu, trách nhiệm của người đứng đầu. Nỗ lực khắc phục hạn chế, yếu kém, sai phạm được chỉ ra qua công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra, điều tra; giữ vững sự ổn định, đoàn kết để phát triển.

Ngoài ra, tỉnh Quảng Ninh tăng cường phân cấp, phân quyền, quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, nhất là người đứng đầu; phát huy quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của mỗi cấp; đổi mới cơ chế phối hợp thường xuyên giữa các cơ quan dân cử, cơ quan hành pháp, cơ quan tư pháp, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. Qua đó, phát huy dân chủ và sức mạnh tổng hợp trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của hệ thống các cơ quan hành chính thống nhất, thông suốt từ tỉnh đến cơ sở, giải quyết các kiến nghị của cử tri, khiếu nại, tố cáo của nhân dân; khắc phục các hạn chế, khuyết điểm qua giám sát.

Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh không ngừng chăm lo củng cố, xây dựng các tổ chức cơ sở đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, đặc biệt là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Các cấp ủy xây dựng kế hoạch, chương trình rèn luyện bản lĩnh chính trị, học tập toàn diện kiến thức, tinh thần tự phê bình và phê bình, tự chỉnh đốn cho đảng viên; đồng thời, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thực sự là công bộc của nhân dân, vì nhân dân mà phục vụ, lấy sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp làm căn cứ đánh giá, thước đo hiệu quả hoạt động.

Trong nửa nhiệm kỳ qua, Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh tập trung chỉ đạo, quán triệt, triển khai tổ chức thực hiện nghiêm túc Kết luận số 21-KL/TW, ngày 25-10-2021, của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII “Về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”” (Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh đã cụ thể hóa nội dung này qua việc ban hành Chương trình hành động số 13-CTr/TU, ngày 26-1-2022). Đồng thời, tiếp tục chỉ đạo triển khai nghiêm túc, hiệu quả Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa XI, XII), các quy chế, quy định của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu; chú trọng khâu phòng ngừa thông qua tăng cường kiểm tra, giám sát theo Quy định số 109-QĐ/TW, ngày 1-3-2018, của Ban Bí thư “Về công tác kiểm tra của tổ chức đảng đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên”. Cấp ủy viên các cấp và cán bộ lãnh đạo, quản lý, nhất là người đứng đầu luôn đi trước nêu gương, làm gương trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, trong mọi mối quan hệ công tác và cuộc sống.

Việc nêu gương của cán bộ, đảng viên được tỉnh thực hiện gắn với Quy định số 101-QÐ/TW, ngày 7-6-2012, của Ban Bí thư “Về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp”. Theo đó, tỉnh Quảng Ninh rà soát, bổ sung và cơ bản hoàn thiện hệ thống các quy chế, quy định về mối quan hệ, lề lối làm việc; quản lý tổ chức cán bộ; tăng cường phân cấp, phân quyền, nhất là đối với các lĩnh vực tổ chức bộ máy, quản lý và sử dụng biên chế, công chức, viên chức. 

Từ tỉnh đến các địa phương, đơn vị duy trì thực hiện nghiêm các chỉ thị, quyết định của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh trong chấn chỉnh kỷ luật, kỷ cương, đạo đức công vụ, tăng cường công tác quản lý cán bộ và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương. Nhiều cấp ủy, địa phương, đơn vị tập trung chỉ đạo tăng cường trách nhiệm nêu gương, đưa nội dung nêu gương vào tiêu chí đánh giá cán bộ, đổi mới nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ. Rà soát, bổ sung, xây dựng chuẩn mực đạo đức cán bộ, đảng viên bảo đảm yêu cầu. Thông qua việc thực hiện nghiêm túc các quy định của Trung ương, đến nay việc thực hiện chuẩn mực đạo đức của cán bộ, đảng viên; tính tiền phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý có nhiều chuyển biến tích cực, rõ nét. Cán bộ, đảng viên trong toàn Đảng bộ tỉnh có ý thức hơn trong rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính trị, tác phong, lối sống, tinh thần, thái độ phục vụ nhân dân; gương mẫu thực hiện nếp sống văn minh; xây dựng gia đình, tổ dân phố, khu phố văn hóa; tích cực đấu tranh với những biểu hiện và hành vi sai trái.

Trong giai đoạn nóng bỏng đối mặt với dịch COVID-19, với nhiều khó khăn, thử thách, nhưng từng cán bộ chủ chốt của tỉnh đến các địa phương đều đoàn kết, chung sức, đồng lòng, tin tưởng vào chỉ đạo của Trung ương, của tỉnh, tin tưởng vào cấp dưới khi đã phân cấp, phân quyền, giao nhiệm vụ. Tập thể lãnh đạo từ trên xuống dưới đều một lòng giữ vững, quyết tâm cao, hành động quyết liệt, hiệu quả và xây dựng được năng lực thích ứng với sự thay đổi, quy tụ sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị toàn tỉnh, khối đại đoàn kết toàn dân, huy động mọi nguồn lực phòng, chống đại dịch COVID-19 và thực hiện thành công “mục tiêu kép”, giữ vững khối đại đoàn kết tạo nên sức mạnh để vượt qua những thách thức nảy sinh trong quá trình phát triển.

Với quan điểm xuyên suốt, tất cả đều vì lợi ích của nhân dân, vì sự phát triển của tỉnh Quảng Ninh từ người đứng đầu tỉnh đến đội ngũ cán bộ, nhất là người đứng đầu cấp ủy, tổ chức, cơ quan, đơn vị đã thật sự đổi mới tư duy, quyết liệt, sáng tạo và nêu gương nói đi đôi với làm, minh chứng bằng những kết quả thật để người dân nhìn thấy được, kiểm chứng được. Không chỉ riêng người dân Quảng Ninh mà các đồng chí lãnh đạo Trung ương, các ban, bộ, ngành, các địa phương trong cả nước đều cảm nhận rất rõ ràng tinh thần đổi mới của Quảng Ninh được trao truyền, kế thừa từ thế hệ lãnh đạo trước cho thế hệ lãnh đạo sau, khắc phục tư duy điều hành nhiệm kỳ ở cấp địa phương, bảo đảm tính thống nhất trong tư duy, tầm nhìn điều hành của bộ máy lãnh đạo tỉnh, bảo đảm tính khoa học, thực tiễn.

Đặc biệt, Quảng Ninh liên tiếp 7 năm liền giữ vững tốc độ tăng trưởng kinh tế ở mức 2 con số. Trong 6 tháng đầu năm 2023 tốc độ tăng trưởng kinh tế GRDP của Quảng Ninh ước đạt 9,46%, cao nhất so với cùng kỳ của các năm từ đầu nhiệm kỳ 15 đến nay, đứng thứ 4 cả nước; cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng, tích cực, bền vững hơn; tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn đạt hơn 28.000 tỷ đồng, cao hơn so với cùng kỳ, vượt kế hoạch đề ra; hoàn thành chương trình xây dựng nông thôn mới ở cả 3 cấp và về đích trước 3 năm chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025. Chất lượng đời sống nhân dân không ngừng được nâng cao, “thế trận lòng dân” vững chắc, quốc phòng, an ninh được bảo đảm. Đó là thành quả của những khát vọng đổi mới không ngừng, của sự nỗ lực, đồng thuận trong cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Đây là tiền đề, nền tảng quan trọng, tạo đà cho Quảng Ninh phát triển nhanh, bền vững hơn nữa trong giai đoạn tới./.

-------------------

(1) Xem: “Chuẩn bị và tiến hành thật tốt Đại hội XIII của Đảng, đưa đất nước bước vào một giai đoạn phát triển mới”, báo Nhân Dân điện tử, ngày 31-8-2020, https://nhandan.com.vn/tin-tuc-su-kien/chuan-bi-va-tien-hanh-that-tot-dai-hoi-xiii-cua-dang-dua-dat-nuoc-buoc-vao-mot-giai-doan-phat-trien-moi-615015/
(2), (3) Xem: https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/van-kien-tu-lieu-ve-dang/book/sach-chinh-tri/tai-lieu-nghien-cuu-cac-van-kien-hoi-nghi-lan-thu-bay-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-xii-336
(4), (5) Xem: Ngô Hương trình bày, “Quảng Ninh phát huy tốt hơn nữa vai trò tiên phong đổi mới của vùng đồng bằng Bắc bộ”,  báo Nhân Dân điện tử ngày 6-4-2023, https://special.nhandan.vn/Tong-Bi-thu-Nguyen-Phu-Trong-tham-Quang-Ninh/index.html