Kinh nghiệm bước đầu thực hiện bầu trực tiếp ban thường vụ, bí thư, phó bí thư đảng bộ cơ sở ở Quảng Ninh

Đại hội Đảng bộ thị trấn Quảng Hà, tỉnh Quảng Ninh nhiệm kỳ (2010-2015) - Ảnh:TL

TCCS - Việc đổi mới bầu cử trong Đảng ở Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh đã qua chặng đường đầu tiên, với những vất vả, lo toan trong quá trình chỉ đạo thí điểm ở cấp cơ sở. Kỳ vọng về thực hiện dân chủ trực tiếp của đại biểu trong bầu cử ban thường vụ, bí thư, phó bí thư bước đầu được thể hiện, để lại những kinh nghiệm quý cho chặng đường tiếp theo.

Đại hội điểm tiến hành khẩn trương nhưng thận trọng, nghiêm túc

Thí điểm tổ chức đại hội bầu trực tiếp ban thường vụ, bí thư, phó bí thư cấp ủy được coi là một bước tiến quan trọng nhằm mở rộng dân chủ trực tiếp trong Đảng, tăng cường vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, ý thức trách nhiệm của đại biểu dự đại hội, qua đó góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng.

Thực hiện Thông báo số 210-TB/TW, ngày 22-12-2008, của Bộ Chính trị về “Thực hiện thí điểm chủ trương đại hội đảng bộ cơ sở trực tiếp bầu cấp ủy, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư” và Hướng dẫn số 24-HD/TCTW, ngày 6-3-2009, của Ban Tổ chức Trung ương, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ninh đã xây dựng Kế hoạch số 47-KH/TU, ngày 08-9-2009, để chỉ đạo thực hiện.

Theo đó, 25 đảng bộ thuộc các loại hình tổ chức cơ sở đảng, bằng 6,1% tổng số đảng bộ cơ sở của tỉnh, được chọn để tiến hành đại hội thí điểm chủ trương trực tiếp bầu ban thường vụ, bí thư, phó bí thư (Trung ương quy định từ 5% - 7%).

Trong quá trình chuẩn bị và tiến hành đại hội thí điểm, các cấp ủy tập trung chỉ đạo chặt chẽ, phân công các đồng chí ủy viên Ban Thường vụ, cấp ủy viên, thành lập các tổ công tác theo dõi, hướng dẫn, chỉ đạo cụ thể từng cơ sở. Việc chuẩn bị của cơ sở khẩn trương, nghiêm túc, những nơi có vấn đề về đoàn kết, đơn thư, tồn tại các khúc mắc của nhân dân được tập trung giải quyết. Trước đại hội, Quảng Ninh đã tiến hành nghiêm túc và hiệu quả việc lấy phiếu tín nhiệm đối với cán bộ do Hội đồng nhân dân cấp xã bầu và ý kiến đóng góp của nhân dân đối với một số chức danh công chức cấp xã. Đây chính là tiền đề quan trọng tạo sự đồng thuận, niềm tin của nhân dân, cũng là cơ sở đánh giá, rà soát, bổ sung cán bộ ở từng địa phương trong quá trình chuẩn bị và tiến hành đại hội.

Do được chuẩn bị chu đáo, chỉ đạo thống nhất, chặt chẽ, đến ngày 25-3-2010, tỉnh Quảng Ninh đã hoàn thành việc thí điểm đại hội đảng bộ cơ sở trực tiếp bầu ban thường vụ, bí thư, phó bí thư. Trong đó, 13 đảng bộ đại hội đại biểu, 12 đảng bộ đại hội đảng viên, 23 đại hội bầu ban thường vụ. Bí thư do cấp ủy khóa trước chuẩn bị đều có số phiếu tín nhiệm cao và bầu đúng dự kiến, đa số phiếu trúng cử đạt trên 80%. Các chỉ tiêu về số cấp ủy viên mới, độ tuổi, cơ cấu đạt trên mức quy định của Trung ương. Tại 25 đảng bộ cơ sở được chọn đại hội thí điểm đã bầu được 341 cấp ủy viên, trong đó tỷ lệ mới tham gia khóa này là 136 đồng chí, chiếm 39,9% (Trung ương quy định không dưới 1/3); tỷ lệ nữ đạt 19,94% (Trung ương quy định không dưới 15%); tỷ lệ tuổi trẻ dưới 35 tuổi đạt 17,6% (Trung ương quy định không dưới 15%); người dân tộc 12,61%...

Những kinh nghiệm bước đầu

Công tác tư tưởng đi trước

Mục tiêu của công tác tư tưởng là nhằm tạo được một sự đồng thuận trong Đảng và nhân dân về ý nghĩa của việc thực hiện thí điểm chủ trương đại hội đảng bộ cơ sở bầu cấp ủy, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư. Sự thay đổi chỉ là hình thức, chuyển dần từ dân chủ đại diện sang dân chủ trực tiếp trong bầu cử, còn bản chất không thay đổi - vẫn là bầu cho được một tập thể cấp ủy thực sự tiêu biểu cho trí tuệ, lương tâm của cả đảng bộ và người đứng đầu cấp ủy thực sự là “linh hồn” của tổ chức đó, là trung tâm đoàn kết, lãnh đạo đảng bộ và nhân dân thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị.

Đây là kỳ đại hội có nhiều đổi mới, do đó, thực tiễn tại các đơn vị làm điểm không tránh khỏi những tư tưởng lo lắng về nhân sự bầu cử trực tiếp so với sự chuẩn bị nhân sự và cách bầu cử như trước đây, nhất là đối với những người thuộc diện quy hoạch nhưng chưa thực sự “vượt trội” so với những ứng cử viên khác. Chưa kể là những lo lắng về điều bất thường có thể xảy ra do vận động bầu cử, cục bộ, bè cánh. Do đó, công tác tuyên truyền, vận động đã chú trọng làm rõ tiêu chuẩn cấp ủy viên, những yêu cầu về phẩm chất, năng lực thực tế. Những tiêu chuẩn này công khai rộng rãi tạo sự khách quan trong bầu cử. Phát huy vai trò của các phương tiện thông tin để tuyên truyền về việc chuẩn bị và tiến hành cả trước, trong và sau đại hội.

Những tâm lý e ngại, lo lắng trong đảng viên, nhân dân qua đi khi nắm chắc được chủ trương của Đảng, hiểu rõ những đổi mới trong bầu cử, thay vào đó là sự tin tưởng vào thành công của đại hội, tạo không khí mới ở các đơn vị thí điểm.

Cấp trên chỉ đạo chặt chẽ với những văn bản hướng dẫn kịp thời

Đối với đại hội có nhiều điểm mới như nhiệm kỳ này, các đơn vị cơ sở không tránh được những lúng túng trong quá trình triển khai. Do đó, sự chỉ đạo sát sao, chặt chẽ của cấp ủy cấp trên với những văn bản hướng dẫn cụ thể chính là điều kiện quan trọng quyết định thành công của đại hội.

Do có quy chế mới của Bộ Chính trị về bầu cử trong Đảng, nhất là công tác nhân sự do đại hội trực tiếp quyết định, nên Tỉnh ủy đã ban hành các văn bản hướng dẫn về những nội dung có liên quan đến quá trình chuẩn bị đại hội. Đó là hướng dẫn công tác tuyên truyền; nhận xét, đánh giá, rà soát, bổ sung quy hoạch cán bộ, quy trình giới thiệu nhân sự cấp ủy để chi bộ, đảng viên giới thiệu; công tác bảo vệ chính trị nội bộ, công tác kiểm tra, giải quyết đơn thư tố cáo, khiếu nại; hướng dẫn, chỉ đạo xây dựng văn kiện và việc tham gia, đóng góp ý kiến vào dự thảo báo cáo chính trị và báo cáo kiểm điểm của cấp ủy cơ sở.

Coi trọng công tác chuẩn bị các văn kiện đại hội

Một số cấp ủy chuẩn bị báo cáo còn dài, nội dung dàn trải, xác định mục tiêu, nhiệm vụ về phát triển kinh tế - xã hội chưa rõ, thiếu các giải pháp đồng bộ mang tính đột phá, nhất là đề cập nhiệm vụ, giải pháp về công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị. Báo cáo kiểm điểm của cấp ủy chưa cụ thể, nhất là kiểm điểm về thực hiện quy chế làm việc, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, trách nhiệm của từng thành viên, việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình.

Do đó, việc xây dựng báo cáo chính trị cần hướng tới nội dung ngắn gọn song đầy đủ, không chung chung, hình thức, khuôn mẫu mà phải bám chặt vào những vấn đề của thực tiễn tại địa phương đang đặt ra.

Chuẩn bị nhân sự thận trọng, khách quan và công tâm

Nhân sự là khâu đặc biệt quan trọng, không chỉ thể hiện sự thành công trong khuôn khổ đại hội, mà quan trọng hơn, việc lựa chọn bầu được những người có tài, có đức để cầm lái, đứng mũi chịu sào có ý nghĩa quyết định tới sự phát triển của cả một địa phương.

Do đó, trong quy hoạch, lựa chọn người ứng cử các chức danh cần tiến hành thận trọng, khách quan, coi trọng mở rộng dân chủ ngay từ khi chuẩn bị nhân sự. Tham khảo nhiều kênh thông tin, phản hồi, lắng nghe đóng góp của nhân dân, chi bộ cơ sở. Rà soát những đơn thư khiếu nại, tố cáo có liên quan đến cán bộ, đảng viên để chỉ đạo giải quyết dứt điểm và thẩm định kỹ hồ sơ cán bộ có liên quan đến công tác nhân sự cấp ủy.

Cần sự thành thục trong việc điều hành đại hội

Tuy có nhiều nội dung mới song các cấp ủy, đoàn chủ tịch đại hội đã quán triệt, nắm vững các nguyên tắc bầu cử, nội dung, nhiệm vụ, nên công tác tổ chức, điều hành cơ bản bám sát chương trình chung theo Hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương. Các đại hội đều bảo đảm đầy đủ các bước, không khí trang trọng, nghiêm túc, đại biểu phát huy được dân chủ, nâng cao trách nhiệm, tâm huyết, tích cực tham gia đóng góp vào công việc chung.

Ở mỗi đại hội, số ý kiến tham gia văn kiện khá nhiều (7 đến 10 ý kiến), nhưng có rất ít ý kiến mang tính tranh luận cụ thể vào nội dung báo cáo chính trị của đại hội hay góp ý về giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân hoặc đề xuất kiến nghị về cơ chế, chính sách..., mà chủ yếu là nêu thành tích của đơn vị mình.

Nhân sự là khâu đặc biệt quan trọng, không chỉ thể hiện sự thành công trong khuôn khổ đại hội, mà quan trọng hơn, việc lựa chọn bầu được những người có tài, có đức để cầm lái, đứng mũi chịu sào có ý nghĩa quyết định tới sự phát triển của cả một địa phương.

Công tác điều hành của đoàn chủ tịch ở một số đại hội còn thiếu linh hoạt hoặc mắc lỗi diễn đạt, lúng túng trong giới thiệu ứng cử, đề cử, bầu cử. Vì thực hiện việc bầu cử trực tiếp tại đại hội nhiều lần (5 lần) và sau khi công bố kết quả bầu cử ban chấp hành, đoàn chủ tịch đại hội còn tổ chức lấy phiếu giới thiệu tín nhiệm bí thư tại đại hội trước khi bầu nên chương trình đại hội bị ngắt quãng. Do một số nội dung chưa được chuẩn bị kỹ và đoàn chủ tịch chưa bám sát vào chương trình để điều hành nên có lúc phải “lấp chỗ trống” bằng chương trình văn nghệ ép buộc. Kết thúc đại hội ở một số nơi, ban chấp hành khóa mới chưa họp phiên thứ nhất nên việc bầu Ủy ban Kiểm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra không đưa vào chương trình chính thức của đại hội.

Một số vấn đề đặt ra

Nhìn tổng thể, đại hội điểm tại Quảng Ninh đạt được yêu cầu đề ra, cả nội dung chương trình và nhân sự. Thời gian của hầu hết các đại hội được tiến hành trong 1,5 ngày là hợp lý. Đảng viên và nhân dân rất đồng tình với cách bầu cử mới mà Đảng đang tiến hành thực hiện thí điểm.

Tuy nhiên, do hầu hết những đảng bộ cơ sở được chọn đại hội thí điểm đều được xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ nên không xuất hiện những diễn biến phức tạp. Hơn nữa, vì chuẩn bị tốt nhân sự nên cũng không có những tình huống bất ngờ về nhân sự xảy ra trong bầu cử. Cũng không ngoại trừ trường hợp vẫn còn tâm lý e ngại, thụ động, những thói quen cũ nên khó tránh khỏi tình trạng “đồng thuận” xuôi chiều. Do đó, những kết quả nêu trên mới chỉ là bước đầu và cần có thêm thời gian để tổng kết ở phạm vi rộng hơn, loại hình đa dạng hơn, đặc biệt là các cuộc hội thảo khoa học thực sự, coi trọng điều tra xã hội học, lắng nghe ý kiến từ cán bộ, đảng viên và nhân dân để tiến tới những quyết định mang tính đột phá về bầu cử tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI sắp tới.

Từ việc tiến hành các đại hội điểm trên, một số vấn đề cũng đặt ra, đòi hỏi cần tiếp tục nghiên cứu:

Một là, quy định độ tuổi của cấp ủy viên. Độ tuổi đối với nhân sự cấp ủy cơ sở xã, phường, thị trấn, nên chỉ quy định cho các chức danh là bí thư, phó bí thư, chủ tịch, phó chủ tịch Hội đồng nhân dân; chủ tịch, phó chủ tịch Uy ban nhân dân theo tinh thần Chỉ thị số 37-CT/TW, ngày 04-8-2009, của Bộ Chính trị và Hướng dẫn số 33-HD/ BTCTW, ngày 25-9-2009, của Ban Tổ chức Trung ương. Còn đối với những thành viên khác tham gia cấp ủy thường theo cơ cấu như: Chủ tịch Uy ban Mặt trận Tổ quốc, Bí thư chi bộ thôn, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh... ở nhiều nơi là khó có tính khả thi. Đối với nhân sự cấp ủy các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp, lực lượng vũ trang cũng nên xem xét, vận dụng trong một số trường hợp cụ thể và giao cho ban thường vụ cấp trên trực tiếp của cơ sở quyết định.

Hai là, việc lấy phiếu giới thiệu tín nhiệm bí thư trước khi bầu trong đại hội. Nhiều ý kiến cho rằng, không nhất thiết thực hiện lấy phiếu giới thiệu nhân sự bí thư trong số các đồng chí vừa trúng cử ban chấp hành đảng bộ, gây mất thời gian của đại hội. Sau khi bầu ban chấp hành, chỉ nên lấy phiếu tín nhiệm bí thư trước khi bầu trong trường hợp thật đặc biệt, khi có những dấu hiệu bất thường vì bè cánh, cục bộ địa phương, thậm chí đình chỉ không tiếp tục bầu và chờ ý kiến chỉ đạo của Ban Thường vụ cấp ủy cấp trên.

Ba là, Trung ương cần có một số hướng dẫn cụ thể hơn về yêu cầu, tiêu chuẩn, điều kiện tham gia cấp ủy. Ví dụ, có hướng dẫn cụ thể về quy định tại Điểm 3, Khoản I, Chỉ thị số 37-CT/TW, ngày 04-8-2009, của Bộ Chính trị: “Không cơ cấu vào cấp ủy những cán bộ, đảng viên mà bản thân hoặc vợ (chồng), con vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước” để thực hiện thống nhất./.