Theo Báo cáo, internet, điện thoại di động và các công nghệ số khác đang phát triển với tốc độ cao tại các nước đang phát triển, nhưng lợi ích được kỳ vọng để hỗ trợ tăng trưởng, tạo việc làm và nâng cao dịch vụ công đã không được như mong đợi; 60% dân số thế giới vẫn đứng ngoài lề nền kinh tế số đang phát triển như vũ bão này.

Trong Báo cáo của hai đồng tác giả, Giám đốc dự án Deepak Mishra và người cùng nhóm công tác Uwe Deichmann, thì nhóm người giàu, có kỹ năng và ảnh hưởng trên thế giới có khuynh hướng hưởng lợi nhiều từ công nghệ số vì họ có khả năng khai thác lợi thế công nghệ tốt hơn. Báo cáo cũng cho biết, tuy số người sử dụng internet trên toàn thế giới đã tăng gấp 3 so với năm 2005 nhưng vẫn còn 4 tỷ người không tiếp cận được với internet.

Ông Jim Yong Kim, Chủ tịch Nhóm Ngân hàng Thế giới (WBG) nói: “Công nghệ số đã làm thay đổi thế giới của kinh doanh, việc làm và chính phủ. Chúng ta phải tiếp tục sự nghiệp kết nối mọi người và không được phép để ai bị bỏ rơi bởi chi phí cơ hội do bị bỏ rơi là rất lớn. Nhưng nếu muốn chia sẻ lợi ích do công nghệ số mang lại cho mọi đối tượng trong xã hội thì các quốc gia cũng phải cải thiện môi trường kinh doanh, tăng cường đầu tư vào giáo dục và y tế, và thúc đẩy một nền quản trị tốt”.

Tuy có nhiều câu chuyện thành công nhưng nhìn chung trên quy mô toàn thế giới, tác động của công nghệ trong việc nâng cao năng suất lao động, tạo thêm cơ hội cho nhóm nghèo và nhóm trung lưu và hỗ trợ phát triển một nền quản trị có trách nhiệm vẫn chưa được như mong đợi. Công nghệ số đang phát triển mạnh mẽ, nhưng lợi ích của nó - tăng trưởng, việc làm và dịch vụ - vẫn chưa bắt kịp tốc độ đó.

Ông Kaushik Basu, Kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới (WB), nhận định “Cuộc cách mạng số đang làm thay đổi thế giới, thúc đẩy trao đổi thông tin và tạo điều kiện cho các nước đang phát triển nếu họ biết cách tận dụng các cơ hội mới. Thật là một sự chuyển đổi đáng kinh ngạc. Hiện nay, có 40% dân số thế giới kết nối với internet. Đây là một kết quả đáng mừng, nhưng đồng thời nó cũng nhắc ta phải làm sao tránh tạo ra một giai cấp mới bị đẩy xuống dưới đáy xã hội. Khi còn gần 20% dân số mù chữ thì công nghệ số cũng không giúp xoá bỏ được khoảng cách về tri thức trên thế giới”.

Công nghệ số có thể giúp chia đều thành quả, nâng cao hiệu suất và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Trên 40% số người thuộc độ tuổi trưởng thành tại khu vực Đông Phi trả tiền điện, nước thông qua điện thoại di động. Tại Trung Quốc, có 8 triệu doanh nhân, trong đó 1/3 là phụ nữ, thực hiện bán sản phẩm cho các khách hàng trong cả nước và xuất khẩu tới 120 nước khác dựa trên nền tảng thương mại điện tử. Trong vòng 5 năm qua, Ấn Độ đã cấp mã nhận dạng công nghệ số cho 1 tỷ người, qua đó tăng cường tiếp cận và hạn chế tham nhũng trong cung ứng dịch vụ công. Trong lĩnh vực y tế công, dịch vụ tin nhắn (SMS) cũng được sử dụng để nhắc nhở bệnh nhân HIV uống thuốc.

Nhằm thực hiện đầy đủ cam kết về phát triển trong thời đại công nghệ số, WB đề xuất hai hướng hành động chính: một là, xóa bỏ khoảng cách công nghệ số bằng cách cung cấp dịch vụ internet cho toàn dân, với chi phí vừa phải, dịch vụ mở và an toàn; hai là, tăng cường các quy định nhằm bảo đảm thúc đẩy cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, nâng cao kỹ năng cho người lao động nhằm đáp ứng đòi hỏi trong thời đại mới và tăng cường trách nhiệm giải trình của các thể chế. Đây được coi là biện pháp bổ trợ tương tự cho các khoản đầu tư công nghệ số.

Theo Báo cáo, cần xem xét các chiến lược phát triển công nghệ số rộng hơn, vượt khỏi phạm vi công nghệ thông tin và truyền thông (ICT). Muốn đạt được lợi ích tối đa, các nước phải tạo được môi trường công nghệ thích hợp, gồm: các quy định khuyến khích cạnh tranh và gia nhập thị trường, phát triển kỹ năng người lao động đáp ứng được đòi hỏi của nền kinh tế số và xây dựng được các thể chế chịu trách nhiệm trước người dân. Đổi lại, công nghệ số sẽ giúp tăng tốc quá trình phát triển.

Báo cáo đề xuất một số biện pháp, như đầu tư vào hạ tầng cơ bản, giảm chi phí kinh doanh, giảm rào cản thương mại, khuyến khích các công ty khởi nghiệp gia nhập thị trường, tăng cường năng lực cơ quan quản lý cạnh tranh và khuyến khích cạnh tranh giữa các nền tảng số nhằm giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất và đổi mới sáng tạo. Ngoài ra, tuy khả năng biết đọc, biết viết vẫn rất quan trọng đối với trẻ em, nhưng ta vẫn phải chú ý đào tạo kỹ năng nâng cao về tư duy nhận thức và tư duy phản biện, đào tạo cơ bản về các hệ thống ICT thì mới có thể mở rộng diện sử dụng internet. Cần đào tạo kỹ năng kỹ thuật và cho trẻ em sớm làm quen với công nghệ để nâng cao kiến thức về ICT và cơ hội nghề nghiệp cho các em.

Báo cáo cảnh báo rằng, tuy công nghệ số có thể làm thay đổi nền kinh tế, xã hội và thể chế công, nhưng điều đó không tự diễn ra và cũng không có gì bảo đảm sẽ diễn ra như vậy. Nước nào đầu tư vào cả hai lĩnh vực công nghệ số và các biện pháp bổ trợ tương tự sẽ thu được lợi ích to lớn, còn nước nào không thực hiện như vậy sẽ bị tụt lại phía sau. Công nghệ, nếu không dựa trên một nền tảng vững chắc, sẽ có nguy cơ tạo ra phân hoá kinh tế, làm trầm trọng thêm bất bình đẳng./.