Nho Quan là huyện miền núi của tỉnh, địa hình và cảnh trí được thiên nhiên ưu đãi. Đất đai hình thành 3 vùng rõ rệt: Vùng rừng núi, vùng bán sơn địa và vùng đồng chiêm trũng. Nho Quan còn là nơi có nhiều tài nguyên, khoáng sản, đó là hệ thống núi đá vôi hơn 11.000 ha, có mỏ than trữ lượng khá lớn, có suối nước khoáng… đất đai, núi rừng phong phú, là điều kiện thuận lợi để Nho Quan phát triển toàn diện. Dân số hiện có gần 150.000 người với 9 dân tộc, trong đó dân tộc Kinh và Mường chiếm đa số (tương đương với 82% và 12,5%)…Tuy nhiên, trình độ dân trí không đồng đều cộng với những tác động không nhỏ của thiên nhiên như: úng lụt, hạn hán… đến nay vẫn còn là thách thức lớn đối với Đảng bộ và các tầng lớp nhân dân trong huyện. 

Trải qua lịch sử phát triển lâu dài của đất nước, huyện có nhiều tên gọi khác nhau. Đến ngày 23-11-1993, sau hơn 1 năm tái lập tỉnh Ninh Bình, huyện trở lại tên cũ là Nho Quan, đánh dấu một giai đoạn mới của huyện, khích lệ nhân dân toàn huyện vươn lên nắm thuận lợi mới, đưa sự nghiệp đổi mới tiến mạnh hơn nữa, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 

Kế thừa truyền thống cách mạng vẻ vang, vượt lên khó khăn, thách thức, tận dụng ưu thế, thời cơ, Đảng bộ huyện đã luôn bám sát đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, vận dụng sáng tạo, phù hợp vào điều kiện cụ thể của địa phương, tích cực tuyên truyền, giáo dục, động viên và tổ chức quần chúng thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng trong mỗi giai đoạn. Đồng thời chăm lo xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy sức mạnh tổng hợp thực hiện nhiệm vụ. Huyện cũng thường xuyên chăm lo phát triển, củng cố, xây dựng Đảng vững mạnh. Do đó, năm 1995, huyện đã đạt sản lượng lương thực 48.113 tấn; bình quân lương thực đầu người đạt 328kg/năm, vượt mức kế hoạch đề ra.

Ở thời điểm đó, kết quả trên được coi là thành tựu “đỉnh cao” về nông nghiệp trên mảnh đất trước đây được mệnh danh là “chiêm khê, mùa thối”. Huyện đã có 100% xã có điện lưới Quốc gia, 100% xã có đường ô tô vào tận xóm… Tuy nhiên, so với mặt bằng chung Nho Quan vẫn là huyện còn khó khăn nhiều mặt, tỷ lệ hộ nghèo còn cao, bằng 20,6% so với tổng số dân trong huyện. 

Những năm sau đó, cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân trong huyện Nho Quan đã nỗ lực khắc phục khó khăn, đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất, đẩy nhanh việc chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, cây trồng, vật nuôi, tích cực thực hiện các chương trình mục tiêu Quốc gia, qua đó dành được những thắng lợi quan trọng: Kinh tế tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ, giảm tỷ trọng nông, lâm nghiệp, thủy sản. Các nguồn lực đầu tư cho phát triển cơ sở vật chất, kỹ thuật được tăng cường, văn hóa - xã hội có tiến bộ, công tác giảm nghèo được đẩy mạnh, đời sống nhân dân được cải thiện rõ nét, quốc phòng được tăng cường, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, hệ thống chính trị được củng cố, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức cơ sở Đảng và hiệu lực quản lý, điều hành của chính quyền các cấp được nâng lên.

Giai đoạn 2005-2010, tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân hàng năm của huyện đạt 15,69%; giá trị sản phẩm trồng trọt, nuôi thủy sản bình quân đạt 46 triệu đồng/ha; sản lượng lương thực có hạt bình quân đạt 76,5 nghìn tấn; thu nhập bình quân đầu người đạt 13,5 triệu đồng/năm. Văn hóa - xã hội có tiến bộ, an sinh xã hội được đảm bảo, đời sống nhân dân được cải thiện rõ nét, công tác giảm nghèo đạt kết quả tốt. Đến năm 2010, huyện Nho Quan có 84% hộ gia đình văn hóa, 169 làng văn hóa, 106 cơ quan, trường học văn hóa; 100% trường tiểu học, 44,4% trường mầm non, 51,9 % trường THCS đạt chuẩn Quốc gia; 100% xã đạt chuẩn Quốc gia về y tế. Tỷ lệ hộ nghèo trong huyện giảm còn 9%, không có xã nào có tỷ lệ hộ nghèo trên 15% (theo tiêu chí cũ)... 

Năm 2011, trong bối cảnh kinh tế cả nước có nhiều khó khăn, song Đảng bộ và nhân dân toàn huyện đã phát huy truyền thống đoàn kết, nỗ lực phấn đấu dành nhiều kết quả đáng ghi nhận. Về kinh tế, tổng số lượng lương thực cả năm đạt 86.390 tấn, tăng 3.193 tấn so với năm 2010 và đạt 106,7% kế hoạch năm. Chăn nuôi tiếp tục phát triển, chương trình cải tạo đàn bò, nạc hóa đàn lợn, con nuôi đặc sản được triển khai rộng rãi. Tính đến hết năm 2011, đàn bò toàn huyện có 23.461 con (trong đó bò lai sind 11.896 con, chiếm 50,7%); đàn lợn có 85.537 con; đàn dê 9.854 con; đàn gia cầm 577.907 con. Sản lượng thịt hơi xuất chuồng đạt 13.191 tấn, tăng 972 tấn. Toàn huyện có 2.700 ha nuôi trồng thủy sản, sản lượng thủy sản, đạt 5.313 tấn, tăng 413 tấn so với năm 2010. Sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tiếp tục tăng trưởng. Giá trị sản xuất công nghiệp (theo giá cố định 1994) đạt 250 tỷ đồng, tăng 19% so với năm 2010. Doanh thu từ hoạt động du lịch đạt 9.500 triệu đồng... Sự phát triển đồng bộ của các lĩnh vực kinh tế nông nghiệp, chăn nuôi, thủy sản, công nghiệp đã giúp nền kinh tế của Nho Quan trong năm 2011 đạt cao, tăng 931,73 tỷ đồng so với năm 2010. Tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 14,07%, tăng so với kế hoạch là 0,7%.

Huyện cũng đã tổ chức được nhiều hoạt động văn hóa, thông tin, tuyên truyền tạo khí thế sôi nổi trong toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, lập thành tích chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2011-2016… Trong công tác xây dựng nông thôn mới, Ban chỉ đạo chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới của huyện đã tập trung chỉ đạo, hướng dẫn các xã điều tra thực trạng, lập quy hoạch, đề án và triển khai xây dựng nông thôn mới theo 19 tiêu chí của Chính phủ. Đến nay, huyện đã duyệt xong đề án quy hoạch chung của 26 xã và hoàn thành thẩm định đề án xây dựng nông thôn mới của 5 xã được chọn làm trước trong giai đoạn 2011-2015. 

Phát huy những kết quả đã đạt được năm 2011, trong những ngày này, các tầng lớp nhân dân huyện Nho Quan đang dấy lên những phong trào thi đua “Đoàn kết, chủ động, nỗ lực phấn đấu quyết tâm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của huyện năm 2012 và kế hoạch 5 năm 2011-2015, lập thành tích chào mừng kỷ niệm 20 năm tái lập tỉnh”.

Huyện Nho Quan đã đề ra mục tiêu cụ thể là tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 12,5%, doanh thu bình quân trên 1ha canh tác đạt 70 triệu đồng; tổng sản lượng lương thực đạt 83,2 nghìn tấn; giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 10,5% (theo tiêu chí mới) và giải quyết việc làm cho 3.900 lao động… Trong nhiệm vụ phát triển kinh tế, thi đua đẩy mạnh sản xuất, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực vào phát triển kinh tế theo hướng CNH-HĐH.

Trong lĩnh vực văn hóa - xã hội, chính trị, an ninh - quốc phòng thi đua hướng vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục - đào tạo, xây dựng phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, đẩy mạnh công tác giảm nghèo… Thi đua xây dựng Đảng, chính quyền, Mặt trận và các đoàn thể chính trị xã hội trong sạch, vững mạnh. Tiếp túc đẩy mạnh phong trào thi đua Quyết thắng, bảo vệ an ninh Tổ quốc…

Để thực hiện những mục tiêu trên, huyện đã tổ chức lễ phát động thi đua và chỉ đạo các phòng, ban, ngành, đoàn thể của huyện, xã, thị trấn, các doanh nghiệp, các khối thi đua của huyện tổ chức ký giao ước thi đua, đăng ký các danh hiệu thi đua, đăng ký công trình trọng điểm để hưởng ứng phong trào thi đua… Huyện cũng đã xác định công trình trọng điểm của huyện chào mừng kỷ niệm 20 năm tái lập tỉnh là xây dựng nhà văn hóa thiếu nhi huyện và Trường THCS Phú Long đạt chuẩn Quốc gia. 

Tin tưởng rằng với truyền thống lịch sử vẻ vang, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp, nhân dân huyện Nho Quan sẽ vượt qua mọi khó khăn, thử thách, tiếp tục giành thắng lợi trong các phong trào thi đua, vươn lên xây dựng cuộc sống no ấm, hạnh phúc, xây dựng quê hương Nho Quan ngày càng giàu đẹp./.