Bộ đội Biên phòng là lực lượng nòng cốt, chuyên trách trong xây dựng, quản lý, bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia. Với vai trò là người gác cổng, gác cửa, quản lý, bảo vệ một dải biên cương rộng lớn của Tổ quốc, dài gần 8.000km, và vùng biển rộng hơn một triệu ki-lô-mét vuông bao gồm hai quần đảo: Hoàng Sa và Trường Sa với hàng nghìn đảo lớn, nhỏ có giá trị chiến lược về kinh tế, quốc phòng an ninh và đối ngoại. Với đặc thù công việc, hầu hết cán bộ, chiến sĩ phải công tác xa quê, xa gia đình; tác chiến ở địa bàn khó khăn gian khổ, môi trường độc hại; biên chế, tổ chức còn nhiều khó khăn, bất cập; cơ sở vật chất, trang bị, phương tiện phục vụ công tác và đời sống tuy đã được cải thiện, nhưng vẫn còn nhiều khó khăn. Cán bộ, chiến sĩ thường xuyên phải hoạt động độc lập, phân tán, xa sự chỉ huy, chỉ đạo, xa trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; phải trực tiếp đối mặt với các loại đối tượng nguy hiểm, với những tình huống phức tạp trong điều kiện tác chiến nhỏ lẻ; địa bàn công tác không được ổn định kể cả trong thời chiến cũng như thời bình, chấp hành nghiêm túc sự phân công, điều động từ nơi này đến nơi khác, từ vùng biển lên miền núi, từ nơi thuận lợi về nơi khó khăn gian khổ, vùng sâu, vùng xa... Do đó, rất cần có một bản lĩnh chính trị vững vàng, tư tưởng kiên định, trung thành tuyệt đối với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, có ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm và tinh thần mưu trí, dũng cảm cao trong công tác của mọi cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng (BĐBP). Những truyền thống tốt đẹp của BĐBP, luôn được cấp ủy, chính quyền các cấp và nhân dân cả nước, trong đó nhất là đồng bào các dân tộc thiểu số nơi biên giới, hải đảo ghi nhận, tin yêu.

Tuy nhiên, bên cạnh những cán bộ, chiến sĩ luôn luôn sáng ngời bản chất cách mạng xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ”, vẫn còn không ít cán bộ, chiến sĩ nhận thức về chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước chưa sâu, chưa chắc, chưa quán triệt sâu, toàn diện tình hình nhiệm vụ và chủ trương, đối sách; còn biểu hiện mơ hồ trước âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, thiếu ý chí quyết tâm tấn công tội phạm, thiếu tu dưỡng rèn luyện dẫn đến vi phạm kỷ luật, pháp luật, thậm chí có trường hợp còn bị mua chuộc, lôi kéo.

Những hạn chế trên do nhiều nguyên nhân, nhưng một trong những nguyên nhân chủ yếu là trong lãnh đạo công tác tư tưởng cấp ủy, chỉ huy các cấp có lúc còn thiếu những biện pháp cụ thể, đồng bộ để làm chuyển biến từ cơ sở. Việc quản lý nội bộ, giáo dục truyền thống, đạo đức, lối sống; giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật; phát huy các nhân tố điển hình tiên tiến và duy trì nền nếp chế độ công tác đảng, công tác chính trị của một số cấp ủy, chỉ huy đơn vị chưa tốt, nhất là ở cơ sở. Công tác nắm tình hình tư tưởng cán bộ, chiến sĩ một số nơi thiếu chiều sâu; chưa coi trọng và tiến hành thường xuyên việc phân loại, đánh giá chất lượng tư tưởng cán bộ, chiến sĩ để có biện pháp quản lý, giáo dục phù hợp. Việc tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và lời dạy của Bác Hồ đối với BĐBP ở không ít đơn vị chưa đi vào chiều sâu, chưa đạt hiệu quả thiết thực. 

Yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới đặt ra cho công tác biên phòng những nhiệm vụ rất nặng nề, đòi hỏi phải xây dựng lực lượng BĐBP vững mạnh toàn diện, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ, trong đó trước hết là vững mạnh về “tư tưởng chính trị”. Cùng với việc phát huy những kết quả đã đạt được thời gian qua, cấp ủy, chỉ huy các cấp trong BĐBP cần quán triệt và thực hiện tốt một số nội dung, yêu cầu chủ yếu sau: 

Một là, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng trận địa tư tưởng chính trị vững vàng, đạo đức, lối sống trong sáng, lành mạnh trong các cơ quan, đơn vị.

Đây là chủ trương, giải pháp quan trọng hàng đầu, làm cơ sở vững chắc để xây dựng các cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Các cấp ủy, chỉ huy các cấp tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức quán triệt cho mọi cán bộ, chiến sĩ thấy được vai trò, vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác tư tưởng chính trị. Trong đó, đặc biệt chú ý “vấn đề trọng tâm, xuyên suốt và cấp bách nhất” hiện nay mà Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” đã chỉ ra: Đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống trong cán bộ, đảng viên và quần chúng hiện nay. Trên cơ sở đó, tạo nên sự đồng thuận cao về nhận thức, quyết tâm hành động xây dựng trận địa tư tưởng chính trị vững vàng, đạo đức, lối sống trong sáng, lành mạnh trong từng cán bộ, chiến sĩ, ở mỗi cơ quan, đơn vị. 

Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục chính trị tại đơn vị nhằm nâng cao nhận thức, quan điểm chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; giáo dục truyền thống của dân tộc, của quân đội, của BĐBP và đơn vị; quán triệt tình hình nhiệm vụ mới, nhận rõ âm mưu, phương thức, thủ đoạn hoạt động của các thế lực thù địch và các loại đối tượng..., trên cơ sở đó, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục pháp luật, kỷ luật với đạo đức, lối sống, đẩy mạnh thực hiện học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, lời dạy của Bác Hồ đối với BĐBP và Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, giữ vững kỷ cương, sống có tình thương, đề cao trách nhiệm”, bảo đảm đi vào chiều sâu, hiệu quả thiết thực, tạo sự chuyển biến rõ rệt về nhận thức tư tưởng, về đạo đức, lối sống trong mọi cán bộ, đảng viên và quần chúng.

Phát huy vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ chủ trì các cấp về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, về chấp hành nghiêm các chế độ sinh hoạt chính trị, sinh hoạt đảng, về những điều đảng viên không được làm; thực sự đi đầu trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, trong thực hiện ba nội dung cấp bách mà Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI đề cập; thường xuyên tự đánh giá mình về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống; có biện pháp quản lý, giáo dục rèn luyện đảng viên và quần chúng không để xảy ra suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong đơn vị; đấu tranh kiên quyết với những tư tưởng, quan điểm sai trái, thù địch, phản động bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Chỉ đạo chặt chẽ công tác tuyên truyền, giáo dục xây dựng ý chí, niềm tin cho cán bộ, đảng viên và quần chúng; nhân rộng các điển hình tiên tiến trong thực hiện các cuộc vận động, các phong trào, nhất là phong trào thi đua quyết thắng; nâng cao nhận thức và hành động trong phòng, chống “diễn biến hòa bình”, nhất là trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa, ngăn chặn không để “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” diễn ra trong các cơ quan, đơn vị.

Phát huy vai trò của cấp ủy, chỉ huy các cấp, tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, đơn vị - những chủ thể chính của công tác giáo dục chính trị tại đơn vị, trong việc quản lý tư tưởng, giáo dục chính trị; kết hợp giữa xây dựng phẩm chất chính trị, tư tưởng đúng đắn, đạo đức trong sáng, lối sống lành mạnh với việc đấu tranh chống những biểu hiện của tư tưởng sai trái đi ngược lại quan điểm, đường lối của Đảng, sống buông thả, đi ngược lại những chuẩn mực đạo đức xã hội, góp phần xây dựng phẩm chất toàn diện cho cán bộ, chiến sĩ BĐBP luôn xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ”; xây dựng cho cán bộ, chiến sĩ niềm tin vững chắc vào sự lãnh đạo của Đảng, vào thành tựu công cuộc đổi mới đất nước, vào ngành, nghề, địa bàn công tác mà mình đã lựa chọn hoặc được phân công. Ngăn ngừa hiện tượng dao động, ngả nghiêng, dẫn đến chệch hướng hoặc hạ thấp mục tiêu phấn đấu, chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân, bộ phận. 

Hai là, nâng cao chất lượng công tác huấn luyện, đào tạo tại trường, tại đơn vị.

Cán bộ, chiến sĩ BĐBP là lực lượng thường xuyên phải đối mặt với các loại đối tượng nguy hiểm, độc lập xử lý nhiều tình huống phức tạp, đột xuất. Nếu không được huấn luyện, đào tạo nghiêm túc, toàn diện về kiến thức chính trị, nghiệp vụ, quân sự … và rèn luyện kỹ năng, chiến thuật quân sự, sẽ dẫn đến bị động, lúng túng hoặc hoang mang, dao động cả trong nhận thức và hành động. Đây thường là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến bản lĩnh chính trị bị sa sút, chất lượng hoàn thành nhiệm vụ không cao hoặc có những trường hợp thất bại. 

Trong tình hình mới, công tác giáo dục - đào tạo tại nhà trường cần tiếp tục đổi mới toàn diện, theo hướng: coi trọng giáo dục các môn khoa học xã hội và nhân văn làm cho người học nắm vững lý luận chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần xây dựng phẩm chất chính trị vững vàng, đạo đức, lối sống trong sáng, có đủ khả năng nhận thức đúng, sai để đấu tranh với những tư tưởng chính trị sai trái, phản động. Chú trọng các môn nghiệp vụ, quân sự, bảo đảm sát yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, cập nhật những thành tựu khoa học - công nghệ mới; thường xuyên đổi mới phương pháp, hình thức dạy và học theo xu hướng phát huy tính tự lực, độc lập, sáng tạo của người học; tránh kinh nghiệm chủ nghĩa, thiếu tính thực tiễn. 

Trong huấn luyện tại đơn vị, chủ động quán triệt sâu sắc, thực hiện nghiêm túc chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Tư lệnh và các cơ quan nghiệp vụ cấp trên, bảo đảm các nội dung, thời gian và quân số tham gia cao nhất. Trong huấn luyện, khuyến khích tinh thần tự giác học tập của mọi cá nhân và phát huy sức mạnh của tập thể cấp ủy, chỉ huy và các tổ chức trong đơn vị tham gia vào quá trình huấn luyện tại đơn vị; coi trọng huấn luyện những vấn đề mới, giải quyết vấn đề còn hạn chế trong đơn vị, tránh làm lướt, qua loa hình thức, phấn đấu 98% quân số trở lên được tham gia huấn luyện; kết quả kiểm tra với 100% quân số đạt yêu cầu, có 80% trở lên đạt khá, giỏi. 

Ba là, thực hiện nghiêm túc Quy chế Dân chủ ở cơ sở, xây dựng các cơ quan, đơn vị thực sự thành một khối thống nhất về ý chí và hành động.

Một trong những thủ đoạn mà các thế lực thù địch, phản động lợi dụng để thực hiện “diễn biến hòa bình”, nhất là trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa là vấn đề dân chủ, nhân quyền bị vi phạm, là vấn đề đoàn kết nội bộ không vững chắc… Do đó, đòi hỏi các cấp ủy, chỉ huy phải thường xuyên coi trọng và thực hiện nghiêm túc, có thực chất Quy chế Dân chủ ở cơ sở, quan tâm xây dựng sự đoàn kết thống nhất từ chỉ huy đến cán bộ, chiến sĩ.

Thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ ngay trong cấp ủy, chỉ huy. Mọi chủ trương lãnh đạo và tổ chức thực hiện đều phải được bàn bạc, thống nhất trong tập thể. Duy trì, thực hiện nghiêm Quy chế Dân chủ ở cơ sở, bảo đảm dân chủ trong chính trị, quân sự và kinh tế với phương châm: công khai, dân chủ trong bàn bạc và triển khai thực hiện. Cán bộ thường xuyên nắm chắc tình hình tư tưởng của cấp dưới, sâu sát từng chiến sĩ, thấu hiểu những tâm tư, tình cảm của cán bộ, chiến sĩ thuộc quyền, kịp thời xử lý, giải quyết những vấn đề nảy sinh, nhất là những vấn đề tiêu cực, băn khoăn về tư tưởng, vi phạm khuyết điểm của cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị; phát huy quyền tự do dân chủ của cán bộ, chiến sĩ, nhất là tiếng nói của các tổ chức quần chúng trong đơn vị. 

Coi trọng xây dựng sự đoàn kết thống nhất trong tập thể đơn vị trên cơ sở nêu cao ý thức trách nhiệm của mỗi cán bộ, chiến sĩ; xây dựng bầu không khí đoàn kết, gắn bó trên tình thương yêu đồng chí, đồng đội, sẵn sàng sẻ chia, gánh vác “cùng nhau” hoàn thành nhiệm vụ; xây dựng cho mỗi cán bộ, chiến sĩ luôn có nhận thức, quan điểm, thái độ đoàn kết, gắn bó với tập thể, coi “đồn là nhà, biên giới là quê hương, đồng bào các dân tộc là anh em ruột thịt”. Kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện chuyên quyền, độc đoán, bè phái, cục bộ, đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích tập thể,…

Bốn là, kết hợp chặt chẽ công tác tư tưởng với công tác thực hiện chính sách, chăm lo đời sống cho cán bộ, chiến sĩ và hậu phương quân đội.

Trong bố trí, sắp xếp công việc, điều động, bổ nhiệm, hay phân công nhiệm vụ, chủ động căn cứ vào các nguyên tắc chuyên môn; đi sâu nghiên cứu nắm bắt tình hình tư tưởng cán bộ, chiến sĩ, nhất là nguyện vọng chính đáng của họ, phẩm chất chính trị, đạo đức, khả năng, năng lực, trình độ chuyên môn… để có quyết định chính xác, góp phần giải quyết tốt công tác tư tưởng trong đơn vị, động viên cán bộ, chiến sĩ vươn lên hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. 

Gắn chặt công tác cán bộ, công tác tổ chức với công tác thực hiện chính sách. Việc thực hiện chính sách hậu phương không chỉ quan tâm đến những đồng chí có hoàn cảnh khó khăn, có tuổi quân, tuổi đời cao, những đồng chí thuộc diện chính sách mà cần chú ý cả đến chiến sĩ mới, những cán bộ, chiến sĩ là người dân tộc thiểu số, sĩ quan trẻ. Trên cơ sở đó, có kế hoạch chủ động tiếp xúc, thăm hỏi, động viên, tạo điều kiện để họ bày tỏ tâm tư, tình cảm và giúp họ giải quyết tốt các nhu cầu chính đáng trong điều kiện cho phép ở đơn vị. Với những trường hợp đặc biệt, cần đề nghị cấp trên xem xét, giải quyết kịp thời, tránh để tồn đọng kéo dài. Trong tổ chức đời sống cho cán bộ, chiến sĩ tại đơn vị, chủ động giải quyết cả đời sống vật chất và tinh thần; phát huy tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, huy động sự tham gia của các tổ chức và cá nhân; duy trì tốt công tác thi đua, khen thưởng bảo đảm kịp thời, chính xác, đúng người, đúng thành tích trong giao nhiệm vụ và bình xét khen thưởng. Xây dựng không khí tươi vui phấn khởi trong đơn vị để cán bộ, chiến sĩ thực sự an tâm công tác, coi “Đồn là nhà, biên giới là quê hương, đồng bào các dân tộc là anh em ruột thịt”./.