Vai trò ngày càng lớn của đối ngoại đa phương

Đại hội VII của Đảng (tháng 6-1991) lần đầu tiên đưa ra chủ trương đa phương hóa, đa dạng hóa các mối quan hệ quốc tế nhằm phá thế bao vây, cấm vận, đưa đất nước hội nhập ngày càng sâu rộng với khu vực và thế giới. Kể từ đó đến nay, đối ngoại đa phương của Việt Nam đóng vai trò ngày càng lớn, góp phần quan trọng làm nên thành công của nền ngoại giao Việt Nam, ghi dấu ấn đậm nét trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Ở cấp độ khu vực, Việt Nam đã tích cực cùng các nước Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN (AC) vào năm 2015, thúc đẩy hợp tác khu vực vì lợi ích của tất cả các nước thành viên; xây dựng, thúc đẩy và phát huy các công cụ và cơ chế hợp tác chính trị - an ninh, góp phần xây dựng lòng tin, thúc đẩy đối thoại, hòa bình, an ninh, ổn định và hợp tác vì phát triển, như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Hiệp ước khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), tiến tới xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC)... Ngoài ra, Việt Nam cũng đẩy mạnh và tham gia ngày càng thực chất, hiệu quả tại các tổ chức, diễn đàn hợp tác liên khu vực và khu vực, như Hội nghị thượng đỉnh Đông Á (EAS), Diễn đàn Hợp tác Á - Âu (ASEM), Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), Diễn đàn Hợp tác Đông Á - Mỹ Latin (FEALAC), Diễn đàn hợp tác cấp cao vì mục tiêu xanh toàn cầu 2030 - P4G, các cơ chế hợp tác Tiểu vùng Mekong...

Ở cấp độ toàn cầu, trong nhiệm kỳ 2008 - 2009, với tư cách là Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (E10), Việt Nam đã chứng tỏ là một quốc gia có trách nhiệm, có năng lực vươn lên để đóng góp vào Hội đồng Bảo an - một trong 6 cơ quan chính của Liên hợp quốc được giao trọng trách hàng đầu trong việc duy trì hòa bình, an ninh quốc tế. Tiếp đó, Việt Nam cũng liên tục được các nước tín nhiệm bầu làm thành viên những cơ quan quan trọng, như Hội đồng Nhân quyền (nhiệm kỳ 2014 - 2016), Hội đồng Kinh tế - Xã hội (ECOSOC, nhiệm kỳ 2016 - 2018), Hội đồng Thống đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA, nhiệm kỳ 2013 - 2015), Chủ tịch Hội đồng Thống đốc IAEA (năm 2013 - 2014); Hội đồng Chấp hành Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO, nhiệm kỳ 2015 - 2019), Hội đồng Kinh tế và Xã hội Liên hợp quốc (2015 - 2019), Hội đồng Chấp hành UNESCO (2017 - 2021)...

Liên kết kinh tế đa phương đã trở thành một kênh quan trọng để Việt Nam mở cửa, hội nhập, gắn kết ngày càng chặt chẽ với kinh tế khu vực và toàn cầu; thu hút đầu tư nước ngoài, áp dụng nguyên tắc và chuẩn mực quốc tế; tranh thủ hỗ trợ phát triển, kinh nghiệm, trình độ quản lý của các nước, tổ chức khu vực, quốc tế... Việc Việt Nam gia nhập ASEAN vào tháng 7-1995 và chính thức tham gia Khu vực thương mại tự do ASEAN (AFTA) từ ngày 1-1-1996, được coi là một bước đột phá trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Tiếp đó, năm 1996, Việt Nam tham gia sáng lập Diễn đàn Hợp tác Á - Âu (ASEM) và đến năm 1998, Việt Nam được kết nạp vào Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Đặc biệt, việc trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) vào ngày 11-1-2007, sau 11 năm tham gia đàm phán, là dấu mốc khẳng định sự thành công của công cuộc đổi mới và phát triển, hội nhập ở mức độ toàn cầu của kinh tế Việt Nam. Đến nay, Việt Nam đã tham gia đàm phán, kết thúc đàm phán nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA), như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) - FTA thế hệ mới đầu tiên trên thế giới với mức độ cam kết sâu nhất từ trước đến nay; Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), Ngân hàng Đầu tư kết cấu hạ tầng châu Á (AIIB)... Việt Nam đã và đang là nước ASEAN đi đầu trong việc hoàn tất các FTA quan trọng với các trung tâm kinh tế, chính trị hàng đầu thế giới.

Cùng với các hoạt động ngoại giao chính trị và kinh tế, ngoại giao văn hóa của Việt Nam cũng có những bước phát triển mới, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế. Trong diễn đàn văn hóa đa phương rộng lớn, như Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO), ngoại giao văn hóa của Việt Nam đã phát huy vai trò tích cực, đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nổi bật là việc trở thành thành viên Hội đồng Chấp hành UNESCO nhiệm kỳ 2015 - 2019 với số phiếu cao nhất từ trước đến nay. Hình ảnh đất nước cũng được đẩy mạnh quảng bá thông qua việc đã có 24 di sản của Việt Nam được UNESCO công nhận là di sản thế giới...

Phát huy vai trò và tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè, các nguồn lực quốc tế, đối ngoại đa phương góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Các diễn đàn, hội nghị đa phương thực sự là cơ hội để Việt Nam góp phần đưa các mối quan hệ song phương với nhiều đối tác đi vào chiều sâu, với các cuộc gặp gỡ, trao đổi thực chất, ký kết các thỏa thuận, tăng cường tin cậy, hữu nghị và hợp tác với đông đảo bạn bè quốc tế. Qua các hoạt động đối ngoại đa phương, các tổ chức quốc tế, khu vực và các đối tác luôn bày tỏ sự ủng hộ đối với công cuộc đổi mới và tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Đối ngoại đa phương giúp Việt Nam triển khai hiệu quả chủ trương đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa, là thành viên tích cực, chủ động, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Việt Nam đã chứng tỏ khả năng đóng góp cũng như phương cách xử lý trong các vấn đề phức tạp của quốc tế, góp phần vào việc giữ gìn hòa bình, an ninh quốc tế, chia sẻ những giá trị chung của nhân loại, tham gia giải quyết những thách thức toàn cầu đang nổi lên ngày càng nhiều.

Đối ngoại đa phương góp phần quan trọng nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế, triển khai hiệu quả chủ trương đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa, là thành viên tích cực, chủ động, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Thông qua việc đóng góp tích cực, hiệu quả và đảm nhiệm thành công nhiều vai trò chủ chốt tại các diễn đàn đa phương ở mọi cấp độ, chúng ta đã khẳng định với bạn bè khắp năm châu về hình ảnh một dân tộc Việt Nam yêu chuộng hòa bình, văn hiến, một đất nước Việt Nam đổi mới, năng động và không ngừng phát triển.

Hoạt động đối ngoại đa phương 2019 sôi động

Năm 2019, Việt Nam tiếp tục tham gia tích cực, chủ động vào các hoạt động đối ngoại đa phương ở các cấp độ khu vực và toàn cầu. Lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã có nhiều chuyến công tác, tham dự nhiều hội nghị đa phương quan trọng, như Diễn đàn cấp cao hợp tác “Vành đai, Con đường” (tháng 4-2019), Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G-20, Nhật Bản, tháng 6-2019), Hội nghị thượng đỉnh Nhóm bảy nền kinh tế hàng đầu thế giới (G-7) mở rộng (Pháp, tháng 8-2019); Đại hội đồng lần thứ 40 Liên nghị viện các quốc gia Đông Nam Á (AIPA, tháng 8-2019), Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 35 và các hội nghị cấp cao liên quan (Thái Lan, tháng 11-2019), Hội nghị cấp cao kỷ niệm 30 năm quan hệ đối thoại ASEAN - Hàn Quốc và Hội nghị cấp cao Mekong - Hàn Quốc lần thứ nhất (tháng 11-2019)... Các chuyến thăm, tham dự diễn ra rất thành công đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn bè quốc tế, góp phần quan trọng tiếp tục nâng cao vị thế, tiếng nói của Việt Nam trên trường quốc tế.

Không chỉ tham dự những sự kiện ngoại giao đa phương được tổ chức ở các nước bạn, năm 2019, Việt Nam với tư cách là nước chủ nhà đã đăng cai tổ chức thành công Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên lần thứ hai. Thông qua việc tổ chức thành công sự kiện này, Việt Nam đã khẳng định được vị thế trên trường quốc tế và tiếp tục tạo những dấu ấn tốt đẹp với các vị khách quốc tế khi tham gia sự kiện. Không những vậy, Việt Nam cũng chứng minh hoàn toàn có đủ điều kiện và khả năng đáp ứng tốt về mặt an ninh cho các hội nghị quan trọng mang tầm cỡ quốc tế; đồng thời khẳng định, chính sách đổi mới, mở cửa mà Việt Nam tiến hành trong những năm qua là thành công và hiệu quả. Nói về lý do Việt Nam được chọn là địa điểm tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên lần thứ hai (tháng 2-2019), Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết: “Các bạn biết rằng, lựa chọn quốc gia để tổ chức một hội nghị quan trọng liên quan đến hòa bình như thế này thì nước đó phải có những chính sách, đường lối đóng góp vào hòa bình, ổn định. Việt Nam luôn mong muốn đóng góp cho hòa bình, ổn định trên thế giới, nhất là trên bán đảo Triều Tiên. Chúng tôi tự hào Việt Nam bảo đảm được yêu cầu lựa chọn này”.

Việt Nam cũng đã đón hơn 570 phái đoàn quốc tế, khoảng 1.700 đại biểu quốc tế đến tham dự Đại lễ Phật đản Liên hợp quốc 2019 (Vesak 2019). Thông qua sự kiện đối ngoại tôn giáo này, Việt Nam đã gửi đi thông điệp mạnh mẽ: Vesak 2019 là dịp suy ngẫm về chân lý hòa bình, giảm thiểu xung đột, khổ đau của loài người, thúc đẩy tình hữu nghị hợp tác giữa các quốc gia... Việt Nam luôn sẵn sàng là một thành viên tích cực thúc đẩy những giá trị nhân văn trong giáo lý và đạo đức của Đức Phật được hiện thực hóa, góp phần mang lại sự bình an, hạnh phúc cho nhân loại.

Ngày 7-6-2019, năng lực và uy tín của Việt Nam tiếp tục được củng cố khi một lần nữa Việt Nam được Đại hội đồng Liên hợp quốc tín nhiệm và bầu với số phiếu ủng hộ gần như tuyệt đối (192/193) vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021. Điều này có ý nghĩa vô cùng to lớn, không chỉ phản ánh sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với vị thế của một Việt Nam đổi mới, hội nhập quốc tế, mà còn là sự tin tưởng, kỳ vọng vào những đóng góp đầy trách nhiệm của Việt Nam đối với hòa bình, an ninh khu vực và quốc tế trong những năm tới.

Với mong muốn tiếp tục đóng góp nhiều hơn cho các vấn đề an ninh thế giới, hòa bình toàn cầu được tiếp nối sau hơn 40 năm Việt Nam là thành viên tích cực, có trách nhiệm của Liên hợp quốc, năm 2019, Việt Nam cũng tích cực tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc khi đưa Bệnh viện Dã chiến cấp 2 số 2 sang Nam Sudan - một trong những địa bàn “nóng” nhất trên thế giới hiện nay. Đây là đợt triển khai lực lượng tham gia phái bộ gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc mà Việt Nam đã tham gia từ năm 2013.

Bên cạnh những thành tựu nổi bật trong lĩnh vực ngoại giao chính trị, tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam năm 2019 cũng chứng kiến những dấu mốc quan trọng với việc nước ta tiếp tục đẩy mạnh tham gia và thực thi các FTA “thế hệ mới”, trong đó CPTPP chính thức có hiệu lực từ ngày 14-1-2019 và FTA Việt Nam - EU (EVFTA) được ký kết vào ngày 30-6-2019, nâng tổng số FTA mà Việt Nam tham gia lên 16 FTA, với gần 60 đối tác, trong đó có 5 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, chiếm 61% GDP và 68% tổng thương mại toàn cầu. Đây là những FTA có mức độ cam kết mở cửa thị trường hàng hóa, dịch vụ, đầu tư sâu rộng và lộ trình ngắn hơn so với đa số các FTA nước ta đã ký kết và tham gia trước đây. Việc tham gia các hiệp định FTA “thế hệ mới”, nhất là CPTPP và EVFTA, cho thấy cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về đổi mới và hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, tạo cơ hội thúc đẩy kinh tế đối ngoại, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, đồng thời thể hiện sự chủ động tham gia và góp phần thúc đẩy hệ thống thương mại quốc tế đa phương, mở, dựa trên luật lệ ⁽¹⁾.

Hợp tác đa phương của Việt Nam trong năm 2019 trên các lĩnh vực văn hóa, an sinh xã hội, lao động, thông tin - truyền thông, môi trường, du lịch... cũng đạt nhiều kết quả quan trọng, qua đó giúp quảng bá và xây dựng bản sắc văn hóa Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế, thúc đẩy tiến bộ xã hội, xóa đói - giảm nghèo và thực hiện các Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ (MDGs) của Liên hợp quốc...

Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, toàn diện

Bước sang những thập niên đầu thế kỷ XXI, tình hình quốc tế, khu vực có nhiều diễn biến mới, phức tạp và khó lường. Chủ trương “chủ động, tích cực hội nhập quốc tế” tại Đại hội XI của Đảng (năm 2011) đã được cụ thể hóa bằng Nghị quyết số 22-NQ/TW, ngày 10-4-2013, của Bộ Chính trị, về hội nhập quốc tế và Chiến lược tổng thể hội nhập quốc tế đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 của Chính phủ (tháng 1-2016), trong đó xác định “chủ động và tích cực tham gia các thể chế đa phương, góp phần xây dựng trật tự chính trị và kinh tế công bằng, dân chủ, ngăn ngừa chiến tranh, xung đột, củng cố hòa bình, đẩy mạnh hợp tác cùng có lợi”.

Tại Đại hội XII của Đảng (năm 2016), Đảng ta tiếp tục xác định chủ trương đẩy mạnh hoạt động ngoại giao đa phương nhằm bảo đảm tốt hơn lợi ích quốc gia - dân tộc, nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của đất nước, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới. Đường lối, chính sách đối ngoại đúng đắn của Đảng và Nhà nước chính là cơ sở quan trọng để công tác ngoại giao, trong đó có ngoại giao đa phương, đẩy mạnh hoạt động, phát huy vai trò ngày càng lớn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã ra Nghị quyết số 06-NQ/TW, ngày 5-11-2016, về thực hiện có hiệu quả tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, giữ vững ổn định chính trị - xã hội trong bối cảnh nước ta tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Gần đây nhất, tháng 8-2018, lần đầu tiên, Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành một chỉ thị riêng - Chỉ thị số 25/CT-TW, về “Đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030” - trong đó đề ra những mục tiêu, quan điểm chỉ đạo và nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu trong 10 năm tới triển khai đồng bộ các hoạt động đối ngoại đa phương trên tất cả các lĩnh vực.

Hiện nay, Việt Nam triển khai đối ngoại đa phương với thế và lực ngày càng vững chắc hơn. Chúng ta có quan hệ ngoại giao với 187 quốc gia, xây dựng quan hệ đối tác chiến lược và toàn diện với 25 nước, trong đó bao gồm cả 5 thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc... Điều đó thể hiện mối quan hệ ngày càng rộng mở và tin cậy giữa nước ta với các nước bạn bè trên thế giới, đem lại cho Việt Nam nhiều cơ hội phát triển mới. Tuy nhiên, thế và lực mới cũng đòi hỏi Việt Nam cần chủ động, khởi xướng, đưa ra các sáng kiến và cùng tham gia định hình các cơ chế hợp tác mới trong khuôn khổ các diễn đàn đa phương phù hợp với lợi ích, mối quan tâm chung của các nước.

Hoạt động đối ngoại đa phương của Việt Nam những năm tới được dự báo ngày càng sôi động. Trong đó, tiếp tục tham gia xây dựng AC hướng tới Tầm nhìn AC 2025 và hoạt động trong khuôn khổ Liên hợp quốc sẽ là những ưu tiên hàng đầu, là nền tảng của chính sách đối ngoại đa phương của Việt Nam. Năm 2020 - khởi đầu cho chặng đường mới, với vị thế và tầm vóc mới, nhất là việc đồng thời đảm nhận trọng trách kép: Chủ tịch ASEAN 2020, Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021 - hoạt động đối ngoại đa phương của Việt Nam đang đứng trước nhiều triển vọng và được kỳ vọng sẽ có đóng góp nhiều hơn nữa vào công tác đối ngoại nói chung, vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới./.

------------------------------
(1) Xem: http://dangcongsan.vn/thoi-su/-eu-danh-gia-cao-vai-tro-va-vi-the-cua-viet-nam-527085.html