Sáng 12-7, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về Biểu thuế bảo vệ môi trường.

Khuyến khích sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả

Trình bày Tờ trình dự án Nghị quyết về Biểu thuế bảo vệ môi trường, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, trước bối cảnh kinh tế - xã hội của đất nước và tình hình thực tế hiện nay, cần thiết phải nghiên cứu điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường cụ thể của các hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế bảo vệ môi trường bảo đảm nguyên tắc điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường tại Luật Thuế bảo vệ môi trường. Cụ thể: Việc điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường đối với các hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế bảo đảm phù hợp với chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ; bảo đảm tiếp cận dần với mức độ gây ô nhiễm môi trường của các hàng hóa, đồng thời thực hiện cam kết của Việt Nam về bảo vệ môi trường.

Theo Tờ trình, mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu được điều chỉnh như sau: Xăng tăng từ 3.000 đồng/lít lên mức trần 4.000 đồng/lít, tăng 1.000 đồng/lít; dầu diesel tăng từ 1.500 đồng/lít lên mức trần 2.000 đồng/lít, tăng 500 đồng/lít; dầu mazut, dầu nhờn tăng từ 900 đồng/lít lên mức trần 2.000 đồng/lít, tăng 1.100 đồng/lít; mỡ nhờn tăng từ 900 đồng/kg lên mức trần 2.000 đồng/kg, tăng 1.100 đồng/kg; dầu hỏa tăng từ 300 đồng/lít lên mức trần 2.000 đồng/lít, tăng 1.700 đồng/lít.

Ngoài ra, một số mặt hàng khác như than antraxit tăng từ 20.000 đồng/tấn lên 30.000 đồng/tấn, tăng 10.000 đồng/tấn; than nâu, than mỡ, than đá khác tăng từ 10.000 đồng/tấn lên 15.000 đồng/tấn, tăng 5.000 đồng/tấn... Bên cạnh đó, mức thuế bảo vệ môi trường đối với túi ni lông thuộc diện chịu thuế từ 40.000 đồng/kg lên mức trần 50.000 đồng/kg, tăng 10.000 đồng/kg.

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng chỉ rõ, việc điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường sẽ tác động đến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân năm 2018 khoảng 0,11 - 0,15%. Tuy nhiên, việc tăng thuế bảo vệ môi trường sẽ khuyến khích sử dụng năng lượng, tài nguyên tiết kiệm, hiệu quả; góp phần khuyến khích sản xuất, tiêu dùng hàng hóa thân thiện với môi trường; đồng thời sẽ góp phần tăng thu ngân sách Nhà nước khoảng 15.189,2 tỷ đồng/năm, từ đó góp phần tạo thêm nguồn thu để thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, trong đó có các nhiệm vụ chi cho bảo vệ môi trường.

Theo Tờ trình, Chính phủ đề nghị hiệu lực thi hành của Nghị quyết là 45 ngày kể từ ngày ký.

Đánh giá tác động đến hiệu quả nền kinh tế

Đại diện cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban cơ bản nhất trí về sự cần thiết sửa đổi, mục đích, quan điểm xây dựng Nghị quyết về thuế bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, để bảo đảm tạo sự đồng thuận của xã hội trong việc điều chỉnh tăng mức thuế bảo vệ môi trường và làm căn cứ để Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua Nghị quyết, Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề nghị Chính phủ báo cáo rõ hơn về tác động đến hiệu quả của nền kinh tế nói chung, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống người dân nói riêng và chỉ số giá tiêu dùng; công tác tuyên truyền, phản ứng của dư luận xã hội trong quá trình soạn thảo, lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học, các đối tượng bị tác động; việc sử dụng nguồn tăng thu từ thuế bảo vệ môi trường cần được ưu tiên bố trí để xử lý, khắc phục hậu quả môi trường.

Đối với những đề xuất cụ thể, như tăng thuế với xăng, có ý kiến cho rằng, trong điều kiện hiện nay, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân 6 tháng đầu năm tăng 3,29%, dần tiệm cận mức Quốc hội giao 4% và để bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, tránh tác động lớn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống của người dân, đề nghị cân nhắc việc tăng thuế suất thuế bảo vệ môi trường đối với xăng.

Với dầu mazut, có ý kiến đánh giá, đây vẫn là đầu vào của một số ngành sản xuất hàng hóa, việc điều chỉnh tăng thuế suất ở mức trên 100%, tương đương mức tăng là 1.100 đồng/lít là cao, tác động đến sản xuất, kinh doanh của nhiều doanh nghiệp và cuộc sống của người dân. Do đó, đề nghị tăng thuế suất đối với dầu mazut ở mức thấp hơn.

Với dầu hỏa, đa số ý kiến cho rằng, mức tăng thuế suất như Tờ trình của Chính phủ là quá cao và đột ngột, có thể gây ảnh hưởng nhất định đến sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống người dân tại vùng sâu, vùng xa chưa có điện. Theo đó, Bộ Tài chính đã báo cáo, xin ý kiến Thủ tướng Chính phủ cho điều chỉnh mức tăng mức thuế bảo vệ môi trường đối với dầu hỏa từ mức 300 đồng/lít lên 1.000 đồng/lít. Do đó, đa số ý kiến của cơ quan thẩm tra nhất trí với phương án điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường đối với dầu hỏa lên 1.000 đồng/lít.

Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu đã nêu lên băn khoăn về thời điểm, lộ trình, mục tiêu kiểm soát lạm phát, hiệu ứng xã hội… Một số ý kiến cũng lo ngại về vấn đề tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu lên kịch khung.

Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu nêu quan điểm: Xăng dầu là nguyên liệu thiết yếu, được sử dụng khá phổ biến trong sản xuất, lưu thông hàng hóa, phương tiện di chuyển của người dân. Việc tăng thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng này sẽ làm tăng giá hàng hóa tiêu dùng, ảnh hưởng đến xã hội và từ đó ảnh hưởng đến tình hình kinh tế. Vì thế, khi tính khuếch đại trong thị trường của loại hàng hóa này chưa tính toán được thì phải cân nhắc việc điều chỉnh tăng thuế bảo vệ môi trường lên kịch trần khung cho phép.

Ngoài ra, cách đây 1 tháng, Thủ tướng Chính phủ tuyên bố kiên quyết sẽ không điều chỉnh một số loại giá hàng hóa trong những tháng cuối năm. Bây giờ, Chính phủ lại đề xuất tăng thuế bảo vệ môi trường với một số mặt hàng trong khi việc này thường trực tiếp gây tăng giá sản phẩm, hàng hóa. Bên cạnh đó, nếu xét diễn biến thị trường hàng năm sẽ thấy, việc điều chỉnh giá cả thích hợp nhất là sau Tết âm lịch, còn vào mùa mưa bão, diễn biến giá cả thường khó kiểm soát. Chủ nhiệm Nguyễn Văn Giàu phân tích cần chọn thời điểm phù hợp để Nghị quyết có hiệu lực thi hành.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, nếu như tăng một chút lạm phát mà tạo ra nguồn thu 15.000 - 16.000 tỷ đồng để chi cho các nhiệm vụ bảo vệ môi trường thì cần thiết. Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân lưu ý các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phải thực hiện giải pháp tiết kiệm như giảm chi phí khâu vận chuyển, bảo quản, đổi mới công nghệ để giảm chi phí sản xuất kinh doanh. Từ đó, có thể điều chỉnh tăng thuế nhưng không làm tăng giá xăng dầu và tạo được sự đồng thuận trong xã hội.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân yêu cầu các cơ quan tài chính, thuế, hải quan, quản lý thị trường phải tăng cường kiểm tra, giám sát đối với kết quả sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu để xem chi phí sản xuất, kinh doanh như thế nào; thực hiện ổn định thị trường, giá cả trong nền kinh tế. Ngoài ra, khi có nguồn thu tăng lên từ tăng thuế bảo vệ môi trường thì cần tăng chi ngân sách cho các nhiệm vụ bảo vệ môi trường như ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, sạt lở bờ sông, bờ biển, kè cống thủy lợi, chống ngập, trồng rừng,…

Do còn nhiều ý kiến khác nhau, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị chưa biểu quyết thông qua Dự án Nghị quyết về Biểu thuế bảo vệ môi trường. Nội dung này sẽ được tiếp tục thảo luận ở phiên họp sau.

Trước đó, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về phương án phân bổ số vốn đầu tư nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 còn lại; phương án phân bổ kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 Chương trình mục tiêu quốc gia Biển Đông - Hải đảo đảm bảo cho lĩnh vực quốc phòng - an ninh trên biển và hải đảo; việc sử dụng 15.000 tỷ đồng từ nguồn vốn dự phòng của Kế hoạch trung hạn vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 cho các dự án đường sắt quan trọng và các dự án đường bộ quan trọng, cấp bách.

Chiều 12-7, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc thực hiện một số quy định của Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công và Luật Bảo vệ môi trường liên quan đến báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án đầu tư.

Theo Tờ trình của Chính phủ, hiện nay đang có cách hiểu khác nhau về việc áp dụng các quy định của pháp luật về thời điểm quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường giữa các luật gồm Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công và Luật Bảo vệ môi trường.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đang chuẩn bị dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo vệ môi trường và các luật khác có liên quan, trong đó đã quy định xử lý những vướng mắc, bảo đảm các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường thống nhất với quy định pháp luật về đầu tư.
Theo kế hoạch, Chính phủ dự kiến sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua trong năm 2019.

Trong thời gian chờ sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Bảo vệ môi trường và các luật khác có liên quan, Chính phủ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét cho chủ trương giải thích việc áp dụng luật.

Cụ thể, áp dụng quy định về thời điểm quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường theo Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công.

Theo đó, không yêu cầu nhà đầu tư phải có quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường tại thời điểm quyết định chủ trương đầu tư, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi theo quy định của Điều 25 Luật Bảo vệ môi trường mà chỉ cần có đánh giá sơ bộ tác động môi trường, các giải pháp bảo vệ môi trường như quy định tại điểm c khoản 1 Điều 34 và điểm c khoản 1 Điều 35 Luật Đầu tư; phân tích, đánh giá sơ bộ những ảnh hưởng, tác động về môi trường như quy định tại khoản 6 Điều 34 và điểm g khoản 2 Điều 35 Luật Đầu tư công.

Chính phủ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép Chính phủ quy định nội dung đánh giá tác động môi trường sơ bộ trong Nghị định sửa đổi, bổ sung các Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường.

Thẩm tra Tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, về việc Chính phủ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho chủ trương giải thích việc áp dụng pháp luật, Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy, đây không phải là trường hợp có cách hiểu khác nhau trong việc thi hành luật, mà là có quy định khác nhau giữa các luật.

Việc giải thích luật phải không được sửa đổi, bổ sung hoặc đặt ra quy định mới. Do đó, việc Chính phủ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải thích việc áp dụng pháp luật là không phù hợp, không đủ căn cứ pháp lý để thực hiện.

Về việc Chính phủ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép Chính phủ quy định nội dung đánh giá tác động môi trường sơ bộ trong Nghị định sửa đổi, bổ sung các Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường, Thường trực Ủy ban Kinh tế chỉ rõ, Luật Bảo vệ môi trường được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 23-6-2014 và có hiệu lực từ 01-01-2015 chỉ quy định về nội dung đánh giá tác động môi trường mà không có quy định về nội dung đánh giá tác động môi trường sơ bộ cũng như không có quy định về việc Chính phủ sẽ hướng dẫn chi tiết về nội dung đánh giá tác động môi trường sơ bộ.

Do đó, không có cơ sở pháp lý để Chính phủ quy định nội dung đánh giá tác động môi trường sơ bộ trong các Nghị định hướng dẫn của Chính phủ.

Như vậy, việc Chính phủ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép Chính phủ quy định nội dung đánh giá tác động môi trường sơ bộ trong Nghị định sửa đổi, bổ sung các Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường là không phù hợp.

Để đáp ứng yêu cầu thực tế cấp thiết cần có giải pháp kịp thời tháo gỡ các vướng mắc của quy định pháp luật về thời điểm quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường giữa Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công và Luật Bảo vệ môi trường nhằm đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư công hiện nay, Thường trực Ủy ban Kinh tế kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội hai phương án.
Phương án 1, đề nghị Chính phủ chuẩn bị và bổ sung đưa vào Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2018 dự án Luật sửa đổi, bổ sung về nội dung liên quan đến đánh giá tác động môi trường tại Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công và Luật Bảo vệ môi trường theo trình tự, thủ tục rút gọn tại 1 kỳ họp, cụ thể trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 6 (tháng 10-2018).

Việc sửa đổi, bổ sung các nội dung khác tại Luật Bảo vệ môi trường sẽ được Quốc hội xem xét, cho ý kiến theo Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019.

Phương án 2 đề nghị Chính phủ bổ sung nội dung sửa đổi các nội dung liên quan đến đánh giá tác động môi trường tại Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công và Luật Bảo vệ môi trường tại dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công (hiện nay dự kiến đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2018).

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành với phương án 1.

Thảo luận tại phiên họp, nhiều ý kiến đánh giá hồ sơ của Chính phủ trình còn đơn giản, nhiều điều luật trích dẫn chưa đầy đủ, nội dung thể hiện còn sơ sài, thời gian trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quá chậm, chưa thể hiện rõ tính bức xúc, cấp thiết của vấn đề.

Bên cạnh đó, việc sửa luật để giải quyết vấn đề này sẽ mất nhiều thời gian. Do vậy, để giải quyết tình hình trước mắt, dự án nào thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật nào sẽ làm theo Luật đó về quy định liên quan đến Báo cáo đánh giá tác động môi trường của các dự án đầu tư.

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị Chính phủ phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Kinh tế, Ủy ban Pháp luật để hoàn thiện, bổ sung lại hồ sơ và dự thảo Nghị định, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp vào tháng 8-2018./.