Mối quan hệ đặc biệt, hiếm có

Chung đường biên giới dài hơn 2.340km, hai nước Việt Nam và Lào cùng tựa lưng vào dãy Trường Sơn hùng vĩ, uống chung dòng nước sông Mê Kông. Lịch sử đấu tranh và phát triển của nhân dân hai nước đã khiến hai dân tộc Việt Nam và Lào thân thiết, gắn bó với nhau từ bao đời nay. Mối quan hệ keo sơn đó càng được phát triển và đậm nét hơn trong hơn tám thập niên qua, khi nhân dân hai nước cùng tiến hành sự nghiệp cách mạng chống kẻ thù chung, giành độc lập, tự do, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của mỗi nước.

Ngày 5-9-1962, sau khi Hiệp định Giơ-ne-vơ về Lào được ký kết, Việt Nam và Lào đã nhất trí thiết lập quan hệ ngoại giao, mở ra một chương mới trong sự nghiệp củng cố và phát triển hơn nữa mối quan hệ giữa hai nước. Trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và giành độc lập của mỗi nước, sự gắn bó khăng khít, sự phối hợp, giúp đỡ vô tư, chí tình chí nghĩa giữa hai nước, hai dân tộc Việt Nam và Lào, đã tạo nên sức mạnh vô song và là nhân tố quan trọng góp phần đưa cách mạng hai nước đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, tiến tới thắng lợi hoàn toàn vào năm 1975.

Bước vào thời kỳ mới, thời kỳ hòa bình, xây dựng đất nước, nhận thức sâu sắc về ý nghĩa và tầm quan trọng của mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, ngày 18-7-1977, hai nước đã ký Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, khẳng định tình đoàn kết đặc biệt trước sau như một, sự hợp tác, ủng hộ, giúp đỡ lẫn nhau trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước. Đây là văn kiện có ý nghĩa lịch sử trọng đại, đánh dấu bước phát triển mới, toàn diện của mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước.

Kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao và ký Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào liên tục có những bước phát triển, nâng lên tầm cao mới, ngày càng đi vào chiều sâu và mang lại hiệu quả thiết thực, to lớn cho cả hai nước. Hiếm có nước nào trên thế giới mà việc trao đổi đoàn cấp cao giữa hai Đảng, hai Nhà nước lại được tiến hành thường xuyên như giữa Việt Nam với Lào. Các chuyến thăm này có ý nghĩa rất quan trọng, tạo điều kiện để hai bên trao đổi kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau trong công tác lãnh đạo công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trao đổi về những vấn đề lý luận và thực tiễn mới đặt ra, về công tác xây dựng Đảng, củng cố chính quyền cơ sở... Cũng thông qua các chuyến thăm và gặp gỡ cấp cao, lãnh đạo hai Đảng, hai nước đã bàn bạc, đạt nhiều thỏa thuận quan trọng mang tính chiến lược, vừa định hướng tổng thể cho quan hệ giữa hai nước trong một thời gian dài, vừa kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, làm cho mối quan hệ giữa hai nước ngày càng đi vào chiều sâu, phát triển thiết thực, hiệu quả trên tất cả các lĩnh vực.

Sự hợp tác, giao lưu hữu nghị giữa các bộ, ban, ngành, đoàn thể ở Trung ương và các địa phương, nhất là các địa phương có chung biên giới và giữa nhân dân, đặc biệt là giữa thanh, thiếu niên được hai nước chủ động tăng cường, với nhiều hình thức đa dạng, nội dung phong phú đã mang lại hiệu quả thiết thực, tăng cường sự hiểu biết, tin cậy lẫn nhau, thúc đẩy hợp tác nhiều mặt, làm cho quan hệ hai bên càng thêm gắn bó.

“Trái ngọt” từ mối quan hệ đặc biệt

Sự phối hợp và hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực chính trị, đối ngoại liên tục được tăng cường, củng cố vững chắc và đạt hiệu quả cao. Hai nước đã thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia Năm Đoàn kết hữu nghị Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam năm 2017 và đang phối hợp chặt chẽ, tích cực trong việc tổ chức, triển khai các hoạt động kỷ niệm với nhiều nội dung phong phú và thiết thực, nhằm tăng cường tuyên truyền phổ biến cho các thế hệ cán bộ, đảng viên và nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ hai nước về tình cảm gắn bó, về mối quan hệ hữu nghị, truyền thống đặc biệt của hai dân tộc.

Các cơ chế hợp tác giữa hai nước được duy trì và phát huy hiệu quả. Đặc biệt, sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa hai nước và sự hỗ trợ lẫn nhau trong các khuôn khổ hợp tác đa phương, nhất là trong năm Lào giữ cương vị Chủ tịch ASEAN 2016, với sự ủng hộ giúp đỡ chí tình chí nghĩa trên tinh thần “giúp bạn là tự mình giúp mình”, đã mang lại những kết quả thành công tốt đẹp, góp phần nâng cao vị thế của Lào cũng như của Việt Nam ở khu vực và trên trường quốc tế, đồng thời góp phần vào củng cố hòa bình, hợp tác cùng phát triển ở Ðông Nam Á và trên thế giới. Hai bên cũng tích cực phối hợp với các nước thành viên ASEAN trong việc duy trì đoàn kết, đồng thuận của ASEAN đối với các vấn đề có tầm quan trọng chiến lược ở khu vực.

Hợp tác quốc phòng - an ninh giữa hai nước không ngừng được tăng cường và triển khai tốt trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt về huấn luyện và đào tạo. Hai bên đã ký hiệp định hợp tác hằng năm và 5 năm, phối hợp bảo đảm vững chắc ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội ở mỗi nước, ngăn chặn có hiệu quả âm mưu và hoạt động chống phá, chia rẽ mối quan hệ giữa hai nước của các lực lượng thù địch; giữ vững tình hình ổn định, an ninh trật tự, an toàn xã hội khu vực biên giới giữa hai nước, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế - xã hội.

Một trong những điểm nổi bật trong hợp tác quốc phòng - an ninh giữa hai nước trong thời gian qua là việc hai bên đã phối hợp triển khai hoàn thành Dự án tăng dày và tôn tạo hệ thống mốc quốc giới Việt Nam - Lào. Việc làm này có ý nghĩa hết sức thiết thực và to lớn về mọi mặt, đáp ứng nguyện vọng chung và lợi ích của nhân dân hai nước, tạo thuận lợi cho công tác quản lý đường biên, mốc giới và hợp tác phát triển quan hệ biên giới tốt đẹp, vì một đường biên giới chung hòa bình, ổn định, hợp tác cùng phát triển.

Hợp tác kinh tế giữa hai nước cũng được đặc biệt quan tâm, nội dung, hình thức hợp tác ngày càng được mở rộng, đa dạng và phong phú. Tại Kỳ họp lần thứ 39 của Ủy ban Liên Chính phủ hai nước (từ ngày 7 đến 8-2-2017), hai bên khẳng định tập trung triển khai thực hiện tốt các thỏa thuận cấp cao giữa lãnh đạo hai Đảng, hai Nhà nước; phối hợp tổ chức thành công Năm Đoàn kết hữu nghị Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam 2017; tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực giữa hai nước, đặc biệt về kinh tế - đầu tư có trọng tâm trọng điểm nhằm đưa quan hệ hợp tác kinh tế - đầu tư phát triển sao cho xứng tầm với mối quan hệ chính trị tốt đẹp giữa hai nước. Hợp tác phát triển kinh tế là lĩnh vực được hai Đảng, hai Nhà nước hết sức coi trọng và tích cực thúc đẩy trong nhưng năm gần đây nhằm ngày càng mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho nhân dân hai nước.

Về hợp tác đầu tư, tính đến nay Lào đã cấp phép cho các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư khoảng 408 dự án, trong đó có khoảng 276 dự án đầu tư quy mô lớn và vừa (chiếm 97% tổng số vốn đầu tư đăng ký), với tổng số vốn đầu tư được cấp phép lần đầu vào Lào đạt khoảng 3,7 tỷ USD (chưa kể phần vốn tăng đăng ký thêm khoảng 1,2 tỷ USD trong giai đoạn thực hiện các dự án đầu tư tại Lào). Các dự án đầu tư của Việt Nam tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực mà Lào có tiềm năng, thế mạnh, được Chính phủ Lào khuyến khích, như nông lâm nghiệp, thủy điện, khai khoáng, giao thông vận tải, dịch vụ, viễn thông... Nhìn chung, các dự án đầu tư của các doanh nghiệp Việt Nam được thực hiện ở Lào đã góp phần làm thay đổi cơ cấu và thúc đẩy nền kinh tế Lào phát triển, tạo công ăn việc làm và thu nhập cho người dân, được Chính phủ Lào, chính quyền và nhân dân địa phương đánh giá cao.

Trong trao đổi thương mại, hai bên đã ký nhiều thỏa thuận mới quan trọng, như Hiệp định thương mại song phương (tháng 3-2015); Hiệp định thương mại biên giới (tháng 5-2015) và ban hành các chính sách, cơ chế có tính ưu tiên, ưu đãi cao làm cơ sở pháp lý và tạo thuận lợi cho việc tăng cường giao lưu trao đổi hàng hóa. Kim ngạch thương mại hai chiều trong giai đoạn 2007 - 2016 tăng trưởng bình quân trên 15%. Việt Nam đã vươn lên trở thành bạn hàng lớn thứ ba của Lào về thương mại với kim ngạch xuất - nhập khẩu hai chiều năm 2016 đạt 823 triệu USD và có xu hướng tăng lên trong những năm tiếp theo.

Hợp tác giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ công cuộc xây dựng đất nước là lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược lâu dài, được Đảng và Nhà nước hai bên hết sức quan tâm. Mỗi năm, Việt Nam dành cho Lào từ 600 đến 700 suất đào tạo ngắn hạn và dài hạn. Hiện nay có khoảng hơn 14.000 sinh viên Lào đang theo học tại các cơ sở giáo dục Việt Nam và 250 sinh viên Việt Nam đang học tập tại Lào. Đây là những nhân tố quan trọng đóng góp vào sự nghiệp phát triển của mỗi nước và cầu nối không thể thiếu trong việc duy trì, tăng cường hơn nữa mối quan hệ tốt đẹp sẵn có giữa nhân dân hai nước. Bên cạnh công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, Việt Nam còn giúp đỡ Lào trong đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, hệ thống trường học với tổng mức đầu tư lên đến hàng trăm tỷ đồng bằng nguồn viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Việt Nam.

Trong lĩnh vực giao thông vận tải, Việt Nam đã tập trung hỗ trợ xây dựng các tuyến đường kết nối mạng lưới hạ tầng giao thông của Lào với mạng lưới hạ tầng giao thông của Việt Nam, nhằm giúp Lào có thể tiếp cận được các cảng biển, các trung tâm kinh tế của Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi để Lào mở rộng giao thương với khu vực và quốc tế. Đồng thời, với việc kết nối hạ tầng giao thông được củng cố, Việt Nam và Lào đã và đang phối hợp đẩy mạnh khai thác, tổ chức vận tải một cách hiệu quả hoạt động vận tải và thương mại qua lại biên giới giữa hai nước nhằm đáp ứng nhu cầu tăng kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước và tạo tiền đề giúp Lào trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa của khu vực, cũng như giúp hai nước phát triển kinh tế - xã hội, góp phần ổn định chính trị và củng cố quốc phòng - an ninh trong giai đoạn mới.

Hai bên đã ký Bản Ghi nhớ về Chiến lược hợp tác trong lĩnh vực giao thông - vận tải giai đoạn 2016 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030, trong đó thống nhất Kế hoạch 5 năm (2016 - 2020) thực hiện Bản ghi nhớ này; hoàn thành nghiên cứu tiền khả thi Dự án xây dựng đường cao tốc Hà Nội - Viêng Chăn và ký kết Thỏa thuận về đầu tư xây dựng dự án (tháng 11-2016); đẩy mạnh triển khai các dự án kết nối về giao thông - vận tải trong khuôn khổ hợp tác song phương cũng như tiểu vùng.

Ngoài ra, hai bên cũng hợp tác chặt chẽ trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp và phát triển nông thôn. Hợp tác giữa các địa phương của hai bên được chú trọng thúc đẩy, quan hệ hợp tác trực tiếp theo hình thức kết nghĩa giữa các tỉnh, thành của hai nước trong thời gian qua được mở rộng khá nhanh và mang lại nhiều hiệu quả thiết thực, đặc biệt là các địa phương có chung đường biên giới với việc hình thành các khu kinh tế cửa khẩu, giao lưu giữa nhân dân các tỉnh biên giới và giao lưu buôn bán qua các cửa khẩu giữa hai nước.

Nhiều chương trình hợp tác kinh tế, thương mại, văn hóa được triển khai; giao lưu giữa các tổ chức, các tầng lớp nhân dân ngày càng nhộn nhịp, hình thức ngày càng phong phú; nhiều công trình phúc lợi công cộng do các địa phương Việt Nam giúp các địa phương Lào được hoàn thành nhanh, đi vào hoạt động rất hiệu quả, đang trở thành một kênh hợp tác có ý nghĩa quan trọng, góp phần làm cho mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào thấm sâu vào mọi tầng lớp nhân dân và lan tỏa rộng khắp trên phạm vi cả nước.

Cùng nhau phấn đấu cho mối quan hệ đặc biệt ngày càng bền vững

Cùng với những thành tựu đạt được trong chặng đường 55 năm qua, trong thời gian tới, trước những biến động phức tạp và khó lường của tình hình thế giới và nhu cầu phát triển của mỗi nước, hai nước tiếp tục khẳng định quyết tâm phấn đấu duy trì và nâng quan hệ hữu nghị truyền thống, tình đoàn kết đặc biệt và sự hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào lên tầm cao mới, theo phương châm chất lượng và hiệu quả thực sự, góp phần giữ vững ổn định chính trị và bảo đảm quốc phòng - an ninh, tăng trưởng kinh tế bền vững, hội nhập ngày càng sâu rộng và nâng cao vị thế trên trường quốc tế.

Để đạt được mục tiêu này, lãnh đạo cấp cao hai nước đã nhất trí sẽ chỉ đạo các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương hai nước, các cơ quan đại diện của hai nước tại Việt Nam và Lào, phấn đấu phối hợp làm tốt các nhiệm vụ trọng tâm được giao.

Theo đó, hai bên tiếp tục duy trì trao đổi thường xuyên đoàn cấp cao và các cấp nhằm tăng cường sự gắn bó và tin cậy lẫn nhau; triển khai tốt công tác phổ biến, tuyên truyền về quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam; hợp tác chặt chẽ, chú trọng xây dựng tuyến biên giới Việt Nam - Lào ổn định và phát triển toàn diện; nhân rộng trên toàn tuyến một số mô hình hợp tác tốt và hiệu quả, như hợp tác tuần tra chung của lực lượng biên phòng, mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng”; phối hợp giải quyết dứt điểm tình trạng di cư tự do và kết hôn không giá thú tại khu vực biên giới hai nước; phát triển và nâng cao đời sống nhân dân vùng biên giới thông qua phát triển các cụm kinh tế dọc biên, như khai khoáng, nông trường... và các dự án, chương trình hỗ trợ xóa đói giảm nghèo; nâng cao vai trò và hiệu quả hoạt động của Ủy ban Hợp tác Việt Nam - Lào; Lào - Việt Nam; phối hợp triển khai thực hiện có kết quả các thỏa thuận hợp tác của lãnh đạo cấp cao hai nước và các thỏa thuận khác của các ngành và địa phương.

Khuyến khích quan hệ hợp tác trực tiếp, toàn diện và có hiệu quả giữa các địa phương, nhất là các địa phương có chung đường biên giới, các địa phương có điều kiện của Việt Nam với các tỉnh, thành phố của Lào, nhất là hợp tác trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, nhằm đáp ứng phần nào nhu cầu phát triển của các địa phương và khai thác được tiềm năng, thế mạnh sẵn có về đất đai và nguồn tài nguyên, nhân lực của mỗi bên.

Tăng cường trao đổi thông tin và phối hợp chặt chẽ trong các hoạt động tại diễn đàn đa phương, thúc đẩy xây dựng Cộng đồng ASEAN ngày càng vững mạnh, phối hợp và hợp tác trong khuôn khổ hợp tác ASEAN và khu vực, như Tiểu vùng Mê Kông mở rộng (GMS), hợp tác 3 nước Việt Nam - Lào - Cam-pu-chia (CLV), Hợp tác Hành lang Đông - Tây, tăng cường hợp tác trong Ủy hội sông Mê Kông và các cơ chế hợp tác tiểu vùng, cũng như các diễn đàn quốc tế khác.

Nhìn lại suốt chặng đường phát triển của mối quan hệ Việt Nam - Lào, chúng ta có quyền tự hào khẳng định, tình đoàn kết đặc biệt thủy chung và sự hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào đã và đang tiếp tục được củng cố, đổi mới và phát triển sâu rộng hơn, góp phần thiết thực vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và phát triển của mỗi nước. Trong từng bước tiến của hai nước, hai dân tộc hôm nay, đều có sự đóng góp tích cực của hai bên giúp cho quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào ngày càng keo sơn, bền chặt và không ngừng đơm hoa kết trái. Mối quan hệ đoàn kết đặc biệt đó đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện bằng những vần thơ bất hủ: “Việt - Lào hai nước chúng ta/ Tình sâu hơn nước Hồng Hà - Cửu Long”; được Chủ tịch Xu-pha-nu-vông ví “cao hơn núi, dài hơn sông, rộng hơn biển cả, đẹp hơn trăng rằm, ngát hương thơm hơn bất cứ đóa hoa nào thơm nhất”; và sau đó là Chủ tịch Cay-xỏn Phôm-vi-hản nhiều lần khẳng định: “Trong lịch sử cách mạng thế giới cũng đã có những tấm gương sáng chói về tinh thần quốc tế vô sản, nhưng chưa ở đâu và chưa bao giờ có sự đoàn kết, liên minh chiến đấu đặc biệt, lâu dài, toàn diện đến như vậy”; “Núi có thể mòn, sông có thể cạn, song tình nghĩa Lào - Việt Nam mãi mãi vững bền hơn núi, hơn sông”.

Năm 2017, kỷ niệm 55 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao và 40 năm Ngày ký Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác Việt Nam - Lào, nhiều hoạt động phong phú và sôi nổi đã được tổ chức trên khắp mọi miền cả hai nước. Nhân dịp này, hai bên cùng nhau tiếp tục khẳng định quyết tâm phấn đấu kế thừa và vun đắp tình đoàn kết đặc biệt, quan hệ hữu nghị thủy chung gắn bó và sự hợp tác toàn diện giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam - Lào mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững, góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ở mỗi nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và trên thế giới./.