Giai đoạn mới trong quan hệ Nga - EU: cơ hội xây dựng một châu Âu phồn vinh

TCCSĐT - Đều là những nền kinh tế quan trọng của châu Âu nên những động thái trong mối quan hệ giữa Nga và Liên minh châu Âu (EU) luôn thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận, nhất là khi EU đang đứng trước cuộc khủng hoảng nợ công chưa từng có kể từ khi Liên minh này ra đời. Những kết quả khả quan mà Nga và EU đạt được tại Hội nghị thượng đỉnh lần thứ 26 (Summit Nga - EU) ngày 7-12 tại thủ đô Brúc-xen (Bỉ), không chỉ mở ra giai đoạn mới trong quan hệ Nga - EU mà còn mang lại cơ hội xây dựng một châu Âu thống nhất và phồn vinh.

Hiện nay, EU là đối tác thương mại chính, là nguồn đầu tư nước ngoài cơ bản đối với nền kinh tế Nga, còn Nga cũng là một trong ba đối tác thương mại lớn nhất của EU, sau Mỹ và Trung Quốc, đồng thời là nhà cung cấp năng lượng chính cho châu Âu. Sau những sóng gió trong quan hệ hai bên, dấu hiệu nồng ấm xuất hiện trong cuộc gặp thượng đỉnh lần thứ 25 tại thành phố Rôt-xtốp bên bờ sông Đông (Nga) tháng 5 vừa qua đã làm cho Nga và EU xích lại gần nhau hơn, và được dư luận đánh giá đó là tin vui đối với nền kinh tế thế giới.

Những chuyển động tích cực trong quan hệ Nga - EU

Từ sau Summit Nga - EU lần thứ 25, dư luận tiếp tục chứng kiến nhiều động thái theo chiều hướng tích cực giữa hai nền kinh tế này. Thủ tướng Nga Vla-đi-mia Pu-tin trong bài trả lời phỏng vấn "Báo Nam Đức" (Suddeutsche Zeitung) trước khi thăm Đức cuối tháng 11 vừa qua, đã đề xuất 5 hướng mở rộng quan hệ đối tác giữa Nga và EU gồm: Thành lập cộng đồng kinh tế hài hòa từ Li-xbon (Bồ Đào Nha) tới Vla-đi-vô-xtốc (Nga) để trong tương lai có thể thành lập khu vực thương mại tự do hoặc liên kết kinh tế; Soạn thảo chính sách công nghiệp chung dựa trên việc phối hợp sử dụng công nghệ và tiềm năng của Nga và EU, thực hiện các chương trình chung về hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ; Hợp tác năng lượng và thành lập tổ hợp năng lượng thống nhất nhằm thiết lập quan hệ quan hệ bình đẳng và cân đối giữa các bên cung cấp, tiêu thụ và vận chuyển quá cảnh năng lượng; Hợp tác khoa học-giáo dục nhằm bảo đảm vị trí dẫn đầu của lĩnh vực này ở châu Âu; Loại bỏ những vật cản mà trước hết là hủy bỏ quy chế áp dụng thị thực giữa EU và Nga - điều mà Mát-xcơ-va đánh giá là sự khởi đầu quá trình liên kết thực sự giữa Nga và EU. Cũng trong chuyến thăm Đức, Thủ tướng V.Pu-tin còn tuyên bố không loại trừ khả năng trong tương lai sẽ thành lập một khu vực tiền tệ chung Nga - EU.

Trước thềm Summit Nga - EU tại Brúc-xen, trong chuyến thăm EU của Phó Thủ tướng Nga I-go Su-va-lốp, hai bên đã đạt được thỏa thuận về hai vấn đề lớn là Nga gia nhập WTO và hợp tác theo đề án “Đối tác để hiện đại hoá”.

Tuyên bố tại trụ sở NATO ở Brúc-xen ngày 3-12-2010, Chủ tịch EU khẳng định, EU dứt khoát ủng hộ nỗ lực của Nga gia nhập WTO vào năm 2011. Theo ông J.M.Ba-rô-xô, việc Nga trở thành thành viên WTO sẽ góp phần phát triển thương mại và đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thế giới.

Phát biểu tại Trung tâm nghiên cứu châu Âu ở Vác-sa-va, ông Xtê-phan Phu-lơ, Cao ủy phụ trách vấn đề mở rộng EU nhận định, Nga và EU gắn kết với nhau bởi quan hệ đối tác chiến lược dựa trên những lợi ích tương hỗ rất lớn và sự phụ thuộc lẫn nhau khá chặt chẽ trong các lĩnh vực thương mại, đầu tư, năng lượng, cũng như trong cuộc chiến nhằm giải quyết các nguy cơ và thách thức chung có tính toàn cầu. Theo ông, mục tiêu chủ yếu của EU là đưa nước Nga hội nhập vào trật tự thế giới đa phương, trong đó có Tổ chức thương mại thế giới (WTO) theo đúng các quy tắc quốc tế, bởi lẽ tính minh bạch và khả năng dự báo trước là chìa khoá để xây dựng các quan hệ chính trị và kinh tế tốt đẹp. Không những thế, Nga là quốc gia có tiềm lực to lớn trong việc góp phần xây dựng trật tự thế giới mới. Trên trường quốc tế, EU rất cần hợp tác với Nga để giải quyết những vấn đề kinh tế và khí hậu toàn cầu, bảo đảm an ninh quốc tế và hoá giải các xung đột khu vực.

Chỉ khoảng vài giờ trước khi diễn ra Summit Nga - EU 26, Bộ trưởng Bộ Phát triển kinh tế Nga En-vi Na-bi-u-lin và Cao uỷ EU về thương mại Ca-ren Đơ Gu-xtơ đã ký biên bản về sự hiểu biết lẫn nhau giữa Nga và EU về việc kết thúc các cuộc đàm phán song phương và việc Nga gia nhập WTO, trong đó ghi nhận những thoả thuận liên quan đến trách nhiệm của Nga về thuế xuất khẩu và cước phí giao thông đường sắt. Như vậy, Nga và EU đã kết thúc quá trình 17 năm đàm phán về việc Nga gia nhập WTO, một quá trình đàm phán kéo dài bất thường so với các thành viên khác trước khi gia nhập tổ chức kinh tế quốc tế này.

Bước vào các cuộc hội đàm cấp cao Nga - EU, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Hec-man Van Rôm-puy và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Giô-xê Ma-nu-en Ba-rô-xô đã tiếp đón Tổng thống Nga Đ.Mét-vê-đép trong không khí thân tình, thoải mái với lời chúc mừng Nga đã giành được quyền đăng cai Giải bóng đá thế giới năm 2018. Sự kiện này được dư luận ở Nga và châu Âu đánh giá có tầm quan trọng như việc dỡ bỏ bức tường Bec-lin năm 1989 bởi nó đã phá thế nước Nga bị cô lập kể từ sau Chiến tranh lạnh.

Mở ra giai đoạn mới quan trọng trong quan hệ Nga-EU

Summit Nga - EU lần thứ 26 đã thảo luận 3 nhóm vấn đề chủ yếu.

Nhóm thứ nhất, gồm những vấn đề toàn cầu dựa trên chiến lược thoát khỏi khủng hoảng. Nếu tại Summit Nga - EU lần thứ 25, các bên chỉ bàn về chiến lược vượt qua khủng hoảng, thì tại Summit lần này, Nga và EU đã bàn đến giai đoạn tiếp theo là chiến lược thoát khỏi khủng hoảng dựa trên nền tảng vững chắc và triển khai các giải pháp đã được thông qua tại Summit G20 tháng 11-2010 tại Xơ-un.

Nhóm vấn đề thứ hai, gồm các mối quan hệ song phương.

Nhóm vấn đề thứ ba là các vấn đề quốc tế. Thời gian gần đây, Nga và EU đã đạt được sự thỏa thuận sẽ cùng trao đổi về nhiều vấn đề mà hai bên cùng quan tâm như tiến trình hoà bình Trung Đông, vấn đề hạt nhân của I-ran, tình hình trên bán đảo Triều Tiên...

Kết quả quan trọng nhất mà Nga và EU đạt được tại Summit Nga-EU lần này là hai bên đã thống nhất tất cả nội dung liên quan đến việc kết nạp Nga vào WTO trong thời gian sớm nhất, cụ thể là trong năm 2011. Một kết quả quan trọng nữa là hai bên đã thống nhất được nhiều nội dung do Nga đề xuất trong đề án “Đối tác vì mục đích hiện đại”, gồm trao đổi các công nghệ hiện đại nhất, tạo điều kiện để các nhà khoa học và các chuyên gia kỹ thuật phối hợp hành động; đơn giản hoá thủ tục thị thực giữa Nga và EU. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Hec-man Van Rom-pây khẳng định, EU và Nga đạt được sự hiểu biết chung trong việc từng bước giảm nhẹ thủ tục cấp thị thực cho công dân của hai bên, tạo điều kiện cho công dân hai bên qua lại, tăng cường hiểu biết lẫn nhau theo hướng hiện đại hoá quan hệ song phương. Kết quả đó sẽ đưa quan hệ hai bên lên cấp độ chất lượng mới.

Hiện đại hóa quan hệ đối tác EU - Nga sẽ là khuôn khổ để hai bên thúc đẩy các dự án năng lượng cụ thể, và điều này mang lại “lợi ích ngang nhau cho cả hai bên” bởi EU và Nga là những đối tác năng lượng quan trọng nhất của nhau. Phát biểu tại cuộc họp báo nhân kết thúc Summit Nga-EU tại Brúc-xen, Tổng thống Đ.Mét-vê-đép cho rằng, các thỏa thuận đạt được cùng với những thoả thuận song phương với từng đối tác là các nước thành viên EU sẽ góp phần tăng cường quan hệ chặt chẽ hơn giữa hai bên. Tổng thống Đ.Mét-vê-đép hài lòng về quá trình đàm phán với EU về việc Nga gia nhập WTO và tuyên bố: “Về nguyên tắc, sau khi đã đạt được thoả thuận với Mỹ và EU, việc Nga gia nhập WTO đã trở thành khả năng thực tế. Trong những năm đàm phán vừa qua, thì năm 2010 là năm thành công nhất”.

Còn Chủ tịch Hội đồng châu Âu Hec-man Van Rôm-puy nhận định: “Với kết quả đạt được thỏa thuận song phương về việc Nga gia nhập WTO, hai bên sẽ có điều kiện giải quyết các thoả thuận trong các hình thức đa phương khác để Nga có thể nhanh chóng gia nhập tổ chức thương mại lớn nhất thế giới này. Đây là bước tiến quan trọng trong quan hệ Nga - EU mà cả thế giới đều mong đợi. Thỏa thuận về việc Nga gia nhập WTO là bước đột phá chính trị thực sự trong quan hệ Nga - EU”.

Summit Nga - EU lần thứ 26 được coi là bước tiến có tính đột phá trong quan hệ giữa hai bên, tạo điều kiện và khả năng để khai thác tiềm lực sẵn có của Nga và EU mà trong những năm gần đây đã không được tận dụng có hiệu quả.

Theo đánh giá của giới phân tích chính trị quốc tế, việc Nga và EU từng bước hoá giải bất đồng và mâu thuẫn, tiến tới xây dựng không gian kinh tế, an ninh, pháp lý, khoa học và văn hoá thống nhất ở châu Âu không chỉ mang lại lợi ích cho cả hai bên, mà còn góp phần quan trọng trong việc chia tay với di sản của thời Chiến tranh lạnh, mang lại cơ hội xây dựng một châu Âu thống nhất, thịnh vượng./.