Mường La là một huyện miền núi của tỉnh Sơn La, có địa hình phức tạp, núi cao, vực sâu, có nhiều sông suối, thung khe, do vậy đã tạo nên nhiều tiểu vùng khí hậu khác nhau. Công trình thủy điện Sơn La (2.400Mw) lớn nhất khu vực Đông - Nam Á đang được xây dựng tại địa bàn huyện. Phát huy truyền thống đoàn kết, kế thừa thành tựu và kinh nghiệm của 22 năm thực hiện công cuộc đổi mới, nêu cao ý chí tự lực, tự cường, năng động sáng tạo vượt qua khó khăn và thách thức, huyện Mường La phấn đấu trở thành một huyện phát triển khá của tỉnh vào năm 2010.

1 - Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Mường La

Mường La là một huyện có điểm xuất phát thấp về kinh tế, kết cấu hạ tầng thấp kém, cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, văn hóa xã hội còn nhiều hạn chế, đời sống của một bộ phận dân cư, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng cao còn nhiều khó khăn. Tình hình di dân tự do, tái trồng cây thuốc phiện, truyền đạo trái pháp luật và một số tệ nạn khác còn diễn biến phức tạp. Trình độ, năng lực của một bộ phận cán bộ, đảng viên từ huyện đến cơ sở chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Công tác di dân tái định cư thủy điện Sơn La là một nhiệm vụ hết sức nặng nề và khó khăn đối với huyện.

2 - Bài học di dân định cư đến quê hương mới

Thực hiện chủ trương di chuyển dân đến nơi ở mới theo quyết định số 92, ngày 15-1-2004, của Thủ tướng Chính phủ và Nghị quyết số 27, ngày 17-9-2004, của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về đầu tư xây dựng thủy điện Sơn La và công tác tái định cư thủy điện Sơn La, huyện Mường La đã triển khai xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2015 gắn với di dân tái định cư dự án thủy điện Sơn La và thủy điện Nậm Chiến. Nội dung quy hoạch thể hiện: quy hoạch thị trấn Mường La, chuỗi đô thị Nà Pát - Mường Chùm - Nà Co, quy hoạch bổ sung thị trấn Mường Bú, điều tra khảo sát lập 24 điểm chuẩn bị tái định canh, định cư dự án thủy điện Sơn La và thủy điện Nậm Chiến trên địa bàn các xã Nậm Dôn 9 điểm, Mường Bú 4 điểm, Mường Chùm 4 điểm, Ngọc Chiến 7 điểm; xây dựng dự án quy hoạch vành đai thực phẩm ở các xã Nậm Păm, Mường Chùm, Mường Bú, Ngọc Chiến...

Sự kết hợp phương thức “Nhân dân tự làm, Nhà nước hỗ trợ và cộng đồng giúp đỡ” đã được cấp ủy, chính quyền của địa phương thực hiện khá tốt. Ở Nà Nhụng, Mường Chùm có 63 hộ dân chuyển đến được nhân dân địa phương nhượng lại đất nông nghiệp, đến giúp dựng lại nhà cửa, ổn định đời sống sinh hoạt. Việc điều lao động giúp bà con đến định cư được chính quyền cơ sở tính toán số lượng lao động cho từng ngày cụ thể, kịp thời. Mỗi công lao động mà hộ dân địa phương làm được tính vào lao động công ích (8.000 đồng/ngày). Do khâu chuẩn bị xây dựng cơ sở hạ tầng chu đáo như: nước sản xuất, điện, trạm y tế, trường học, đường giao thông, sóng phát thanh và truyền hình... đã làm các hộ mới định cư hài lòng, phấn khởi. Đáng chú ý là không có sự phân biệt giữa người dân địa phương với người dân mới đến định cư; công tác an ninh được bảo vệ tốt. Với tinh thần tương thân tương ái “lá lành đùm lá rách” trong cộng đồng dân cư là nét đẹp trong bà con các dân tộc nói chung và bà con dân tộc Thái đen nói riêng. Do cùng một phong tục tập quán nên các hộ mới đến đã nhanh chóng hòa nhập cùng nhân dân địa phương.

Xã Mường Chùm hiện nay không còn hộ đói, lại vừa mới có đường nhựa chạy qua, nên lưu thông hàng hóa giữa các vùng trở nên thuận lợi. Đường nhựa từ thị trấn Mường La đi Mai Sơn hiện đang là tuyến vận chuyển vật liệu, máy móc thiết bị cho công trình thủy điện Sơn La, sẽ là điều kiện tốt để Mường Chùm phát triển kinh tế hàng hóa. Thực tế cho thấy, giao thông phát triển là tiền đề cho sản xuất hàng hóa phát triển. Nhìn những nương ngô xanh ngút ngàn ven đường quốc lộ, đường liên huyện, liên thôn bản, những đàn trâu, đàn bò béo, chúng tôi cảm phục bà con Mường Chùm đã hai sương một nắng làm nên những vụ lúa, vụ ngô bội thu, đưa vùng quê nghèo thành miền quê trù phú...

3 - Mường La trong tương lai

Mường La trong thời gian tới, Công trình thủy điện Sơn La hoàn thành sẽ là nơi cung cấp điện lên lưới quốc gia đến mọi miền của Tổ quốc. Nơi đây, sẽ hình thành khu du lịch hồ thủy điện Sơn La, điểm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng. Khách đến đây sẽ tận mắt nhìn thấy núi non của miền Tây Bắc hùng vĩ, công trình thủy điện bề thế, thấy hồ thủy điện Sơn La mặt nước trải rộng “sơn thủy hữu tình”, thưởng thức các món ẩm thực của các dân tộc, các đặc sản của núi rừng, mua các sản phẩm mây tre đan, dệt thổ cẩm, nghe các làn điệu dân ca của các dân tộc Thái, Mường, H’Mông, Dao, Khơ Mú...

Dọc sông Đà và vùng phụ cận gồm các xã Chiềng Hoa, Chiềng San, Nậm Păm, ít Ong, Pi Tong, Mường Bú, Mường Chùm, Tạ Bú, Chiêng Lao sẽ đẩy mạnh thâm canh tăng vụ, mở rộng diện tích lúa nước nhờ các công trình thủy lợi để bảo đảm an ninh lương thực và chuyển mạnh sang sản xuất hàng hóa như sản xuất rau, hoa cao cấp. Hình thành tua du lịch: thị xã Sơn La - thị trấn Mường La - Ngọc Chiến, có các điểm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, các điểm làng nghề như dệt thổ cẩm, mây tre đan... đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách vui chơi, thư dãn, giải trí... ngồi cáp treo ngắm cảnh, leo núi.

Các xã vùng cao như Ngọc Chiến, Chiềng Công, Chiềng Ân, Chiềng Muôn, Nậm Dôn, Hua Trai cần tập trung chăn nuôi đại gia súc như trâu, bò, dê... theo hướng hàng hóa, phát triển cây Sơn Tra, cây dược liệu, các loại hoa, quả. Thực tế cho thấy, cây rau bắp cải, đậu cô-ve, bí ngồi, dưa chuột, cà chua ngoại có chất lượng cao trồng ở xã vùng cao như Ngọc Chiến có hiệu quả; hoa ni, hoa tuy-líp cũng phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu của vùng. Mô hình hoa, rau quả sạch cao cấp với diện tích 15 ha trồng thử nghiệm cho hiệu quả tốt (cà chua 150 tấn/ha, dưa chuột 200 tấn/ha, bí ngồi mỗi cây có từ 10 đến 12 quả, trọng lượng 200 gam - 300 gam/quả, bán 9.000 đồng/kg). Nên tìm cách nhân mô hình này ra diện rộng ở nhiều xã vùng cao, có khí hậu thích hợp. Ngoài ra, nơi đây còn phát triển các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ, xây dựng khu kinh tế du lịch Ngọc Chiến.