Quan niệm "định chế xã hội" - Vấn đề lý luận cần thiết trong xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Văn Đức Thanh

Trong đời sống xã hội hiện đại, xã hội với tư cách là tổng hoà những quan hệ người thực chất là xã hội công dân - một khái niệm pháp lý luôn gắn liền với khái niệm nhà nước pháp quyền. Tuy nhiên, xã hội công dân - đối tượng điều tiết pháp lý trực tiếp của nhà nước pháp quyền tư sản - không thể bao hàm toàn bộ đời sống xã hội dân sự. Nói cách khác, khái niệm "xã hội dân sự" luôn rộng hơn khái niệm "xã hội công dân". Theo quan niệm đương đại, khái niệm xã hội công dân chủ yếu biểu thị cộng đồng xã hội, bao gồm tất cả các công dân (từ 18 hoặc 21 tuổi trở lên) tồn tại với tư cách pháp nhân trong một quốc gia dân tộc nhất định; các pháp nhân khác như tổ chức xã hội, tổ chức cộng đồng, tổ chức tôn giáo... bao giờ cũng là những thể tập hợp pháp nhân của công dân. Còn khái niệm xã hội dân sự không những dùng để chỉ cộng đồng xã hội công dân với tư cách pháp nhân, mà còn dùng để chỉ tất cả mọi người và mọi tổ chức xã hội tồn tại và hoạt động trong cộng đồng, kể cả những người vị thành niên, những người nước ngoài...