Tập trung lãnh đạo, phát huy dân chủ ở cơ sở trên địa bàn Thủ đô - Những kết quả và vấn đề đặt ra hiện nay

Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Thực hành dân chủ là cái chìa khóa vạn năng để giải quyết mọi khó khăn”⁽¹⁾, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn coi trọng xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Dân chủ vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Tại Đại hội XIII của Đảng, một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác xây dựng Đảng được Đảng ta xác định đó là tiếp tục cụ thể hóa phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” nhằm phát huy cao nhất quyền làm chủ của nhân dân trong quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước; nghiên cứu, ban hành cơ chế để nhân dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.

Xây dựng và phát huy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là chủ trương lớn của Đảng, trong đó phát huy dân chủ trực tiếp ở cơ sở là nội dung trọng yếu. Trên cơ sở quan điểm, chủ trương chung về xây dựng và phát huy dân chủ ở cơ sở, chức năng, nhiệm vụ và đặc điểm hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị, Đảng đề ra quan điểm, chủ trương, xác định vai trò, trách nhiệm của tổng thể Nhà nước nói chung, từng cơ quan nhà nước nói riêng ở từng cấp, trước hết là các cơ quan nhà nước ở Trung ương, trong thực hiện nhiệm vụ phát huy dân chủ ở cơ sở. Đây là cơ sở quan trọng nhất để Thành ủy Hà Nội ý thức được tư tưởng chỉ đạo, quyết tâm chính trị của Đảng, từ đó định hướng hoạt động của mình, thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao; đồng thời, chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức đảng các cấp trực tiếp lãnh đạo cơ quan chính quyền cùng cấp tổ chức thực hiện tốt các nghị quyết, chỉ thị của cấp ủy các cấp về nhiệm vụ phát huy dân chủ ở cơ sở.

Dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và trực tiếp là Đảng đoàn Quốc hội, Ban cán sự đảng Chính phủ, trong những năm qua, Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến thực hiện dân chủ ở cơ sở. Gần đây nhất, ngày 5-11-2021, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV ban hành Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 triển khai thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị giao Chính phủ xây dựng Luật Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn (và thực hiện dân chủ ở cơ sở nói chung). Quốc hội khóa XV đã ban hành Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022. Thực hiện các văn bản nêu trên, nhiều bộ, ngành, chính quyền các địa phương, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp, đơn vị quân đội, công an đã chỉ đạo soạn thảo, ban hành Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở của cơ quan, đơn vị, địa phương.

Với vị thế, vai trò là Đảng bộ Thủ đô, Đảng bộ lớn nhất cả nước có 50 đảng bộ trực thuộc, gần 47 vạn đảng viên, chiếm khoảng 9% số lượng đảng viên của cả nước; nhất là trong giai đoạn phát triển mới hiện nay, đòi hỏi Đảng bộ thành phố Hà Nội luôn phải phát huy mạnh mẽ dân chủ, tiên phong trong việc nâng cao chất lượng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị thành phố thật sự trong sạch, vững mạnh. Đại hội XVII của Đảng bộ thành phố (nhiệm kỳ 2020 - 2025) đã nêu lên 5 bài học kinh nghiệm quý báu trong lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, trong đó có bài học: “Thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ; phát huy dân chủ trong Đảng và trong xã hội gắn liền với kỷ cương, gắn bó mật thiết, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng; lắng nghe, tiếp thu ý kiến xây dựng và phản biện của nhân dân để kịp thời bổ sung, điều chỉnh chủ trương, chính sách, biện pháp phù hợp, gắn kết chặt chẽ, thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ theo phương châm “Phát triển kinh tế - xã hội là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, xây dựng văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, tăng cường quốc phòng, an ninh, đối ngoại là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên”⁽²⁾. Phát huy bài học kinh nghiệm trên, những năm qua, Thành ủy Hà Nội luôn quan tâm, coi trọng, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, mở rộng dân chủ, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân vượt qua mọi khó khăn, thách thức, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chính trị của Thủ đô.

Các cấp ủy của thành phố nhận thức, đích cuối cùng của việc thực hiện Quy chế Dân chủ ở cơ sở, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở là nhằm xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị thành phố trong sạch, vững mạnh, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người dân. Vì vậy, Thành ủy luôn cầu thị, lắng nghe, xây dựng các chủ trương, chính sách xuất phát từ chính nhu cầu, nguyện vọng chính đáng, lợi ích hợp pháp của nhân dân; bám sát các quan điểm Đại hội XIII của Đảng, mọi chủ trương, chính sách phải xuất phát từ cuộc sống, từ nguyện vọng chính đáng, quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân.

Thời gian qua, Thành ủy Hà Nội đã chỉ đạo thực hiện tốt việc mở rộng, phát huy dân chủ trong công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ; xác định rõ dân chủ trong công tác cán bộ là mục tiêu, yêu cầu, nội dung có tính bắt buộc được thể chế trong quy chế làm việc và các quy định, quy chế về công tác cán bộ của Thành ủy. Trên cơ sở đó, cấp ủy các cấp đã cụ thể hóa và lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo của Trung ương, Thành ủy. Đặc biệt, nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XVII của Đảng bộ thành phố Hà Nội, Thành ủy đã ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TU, ngày 31-5-2021, của Thành ủy Hà Nội, về “Tập trung xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ các cấp nhiệm kỳ 2020 - 2025 và những năm tiếp theo”; đồng thời, cơ bản hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung đồng bộ hệ thống quy chế, quy định về công tác cán bộ bảo đảm ngày càng sát thực tiễn, công khai, minh bạch, dân chủ.

Từ thực tiễn phát huy dân chủ cơ sở ở tại Hà Nội, có thể khẳng định, niềm tin của nhân dân Thủ đô đối với vai trò lãnh đạo của Thành ủy, hệ thống chính trị toàn thành phố được nâng cao. Công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị ngày càng được củng cố. Cán bộ, đảng viên, hội viên, đoàn viên, nhân dân được nắm bắt thông tin trên các phương tiện truyền thông đại chúng,…; được bày tỏ ý kiến với người đứng đầu của cơ quan, đơn vị mình, thông qua các sinh hoạt của chi bộ, sinh hoạt định kỳ của chi hội, đoàn thể, các buổi tiếp xúc, đối thoại; đảng viên, hội viên được quyền thể hiện quan điểm thông qua phiếu biểu quyết giới thiệu nhân sự, phiếu bầu, phiếu biểu quyết qua các kỳ đại hội; được bày tỏ quan điểm trực tiếp hoặc gián tiếp tại các buổi trực tiếp công dân, tổ chức được quy định cụ thể đối với người đứng đầu của đơn vị; các hòm thư góp ý, địa chỉ email công vụ, các trang fanpage,… Nhờ phát huy dân chủ trong xây dựng Đảng và hệ thống chính trị ở cơ sở trên địa bàn Thủ đô Hà Nội, trong thời gian qua, nhiều ý kiến phản ánh, góp ý của đảng viên, hội viên, đoàn viên đã giúp các cấp ủy trong công tác xây dựng tổ chức, lựa chọn cán bộ, thực hiện các nhiệm vụ có trọng tâm, trọng điểm sát với tình hình thực tiễn của địa phương.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện phát huy dân chủ ở cơ sở, công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng của Đảng bộ thành phố Hà Nội vẫn nảy sinh một số vấn đề, gặp phải một số khó khăn, hạn chế: 1- Nhận thức về dân chủ và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở một số địa phương, cơ quan, đơn vị, còn hạn chế; 2- Việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng ở một số cấp ủy, tổ chức đảng có việc còn chưa nghiêm. Tính chiến đấu, tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình ở một số nơi còn hạn chế; 3- Ý thức, thái độ phục vụ người dân, doanh nghiệp của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức chưa tốt, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội của thành phố ở một số cơ sở còn hạn chế; 4- Công tác xây dựng và triển khai thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Đảng về công tác dân vận ở một số cấp ủy chưa kịp thời, hiệu quả thấp. Chỉ đạo triển khai xây dựng và thực hiện Quy chế Dân chủ ở cơ sở có nơi còn mang tính hình thức.

Một số giải pháp chủ yếu

Thứ nhất, phải thực sự phát huy dân chủ trong Đảng

Để thực hiện dân chủ trong Đảng, phát huy trí tuệ của đảng viên, ngoài Điều lệ Đảng và các quy định, hướng dẫn thi hành Điều lệ, Đảng đã ban hành các văn bản: Quy định số 08-QĐi/TW, ngày 25-10-2018, của Ban Chấp hành Trung ương về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương; Quy định số 179-QÐ/TW, ngày 25-2-2019, về chế độ kiểm tra, giám sát công tác cán bộ; Quy định số 109-QĐ/TW, ngày 3-1-2018, của Ban Bí thư, về công tác kiểm tra của tổ chức đảng đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên; Quy định số 285-QĐ/TW, ngày 25-4-2015, của Bộ Chính trị khóa XI, “Về dân chủ trong nghiên cứu lý luận chính trị trong các cơ quan đảng, nhà nước”; Kết luận số 14-KL/TW, ngày 22-9-2021, của Bộ Chính trị, về chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung; Quy định số 124-QĐ/TW, ngày 2-2-2018, của Ban Bí thư, về giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên…

Trên cơ sở đó, cấp ủy các cấp của thành phố phải xây dựng, ban hành quy chế làm việc, phát huy dân chủ trong tổ chức đảng, đồng thời tập trung thống nhất ý chí và hành động, góp phần trực tiếp vào công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Cấp ủy phải là tấm gương tiêu biểu nhất về dân chủ trong tổ chức và hoạt động của mình thông qua việc tiếp tục thực hiện bảo đảm quyền và nghĩa vụ của tổ chức đảng, đảng viên.

Thứ hai, Thành ủy tiếp tục lãnh đạo cụ thể hóa các quan điểm, đường lối, nghị quyết của Đảng về phát huy dân chủ thành các quy chế, quy định, hướng dẫn để thống nhất tổ chức thực hiện

Trên cơ sở Quyết định số 23-QĐ/TW, ngày 30-7-2021 của Bộ Chính trị về ban hành quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022, Thành ủy rà soát, điều chỉnh, sửa đổi quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị thành phố. Theo đó, cấp ủy cấp trên cơ sở và cấp ủy cơ sở ban hành quy chế công tác dân vận để thực hiện. Ban Dân vận Thành ủy, Mặt trận Tổ quốc thành phố và Ủy ban nhân dân thành phố ban hành Quy chế phối hợp thực hiện “Năm dân vận chính quyền”. Nâng cao chất lượng các hình thức thực hiện dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện. Bảo đảm quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo Hiến pháp; gắn quyền với trách nhiệm, nghĩa vụ, đề cao đạo đức xã hội; hoàn thiện thể chế, tăng cường các cơ chế và nâng cao hiệu quả hoạt động theo dõi, giám sát, đôn đốc việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân, bảo đảm thực chất, hiệu quả hơn.

Thứ ba, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp của thành phố phát huy vai trò, vị trí của mình theo quy định của Đảng và các văn bản pháp luật để thực hiện tốt chức năng giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện quyền giám sát và phản biện xã hội của mình trên nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực phát huy dân chủ; vừa vận động, tập hợp, động viên các tầng lớp nhân dân, các đoàn viên, hội viên của tổ chức mình thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, vừa tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh. Động viên đội ngũ nhân sĩ, trí thức, các chuyên gia, nhà khoa học tham gia góp ý xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, các đề án phát triển kinh tế - xã hội quan trọng của đất nước. Tập hợp kịp thời các đề xuất, kiến nghị, nguyện vọng chính đáng của đoàn viên, hội viên, của cử tri để phản ánh cho Đảng, Nhà nước xem xét lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết. Tham gia việc phát hiện, lựa chọn, giới thiệu những người đủ đức, đủ tài, thật sự xứng đáng làm đại biểu nhân dân trong Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp. Theo đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp của Thành phố Hà Nội cần chủ động, tích cực phát huy vai trò, vị trí của mình theo quy định của Đảng và các văn bản pháp luật để thực hiện tốt chức năng giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh.

Thứ tư, quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy; chính quyền các cấp và các cơ quan, đơn vị của cả hệ thống chính trị về phát huy dân chủ cơ sở, tạo điều kiện để nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền

Thành ủy cần tiếp tục chỉ đạo các cấp ủy, chính quyền thực hiện nghiêm các văn bản về thực hiện dân chủ ở cơ sở trên địa bàn thành phố đã ban hành, cụ thể: Quyết định số 2200-QĐ/TU, ngày 25-5-2017, về “Quy chế tiếp xúc, đối thoại trực tiếp giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp với Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân trên địa bàn thành phố Hà Nội”; Quyết định số 3223-QĐ/TU, ngày 19-1-2018, của Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội, “Quy định về quy trình tiếp công dân, đảng viên và xử lý kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo”; Kế hoạch số 138-KH/TU, ngày 7-5-2019, về thực hiện Quy định số 11-QĐi/TW. Chỉ thị số 27-CT/TW, ngày 10-1-2019, của Bộ Chính trị, về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ người phát hiện, tố giác, người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực”. Kế hoạch số 127-KH/TU, ngày 28-3-2019, của Ban Thường vụ Thành ủy về thực hiện Chỉ thị số 27-CT/TW. Đồng thời, tập trung chỉ đạo, giải quyết dứt điểm những vấn đề bức xúc nảy sinh từ cơ sở liên quan đến đất đai, chính sách xã hội, những hành vi lợi dụng dân chủ làm mất ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương, cơ sở./.

---------------

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 15, tr. 325
(2) Báo cáo chính trị số 735-BC/TU, ngày 25-9-2020, của Thành ủy Hà Nội khóa XVI, tại Đại hội lần thứ XVII của Đảng bộ thành phố Hà Nội.