1- Trong những thập niên gần đây, phát triển công nghiệp văn hóa đã và đang trở thành xu hướng phát triển của nhiều quốc gia, vùng, miền trong chiến lược phát triển toàn diện và bền vững. Với nhiều thế mạnh để phát triển công nghiệp văn hóa, như hệ thống di sản văn hóa phong phú, đa dạng, đặc sắc; nguồn lực con người dồi dào, thời gian qua, thành phố Hà Nội đã ban hành chủ trương, chính sách để phát triển văn hóa nói chung và các ngành công nghiệp văn hóa nói riêng.

Trên cơ sở khung chính sách của quốc gia về phát triển văn hóa và phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, thành phố Hà Nội đã ban hành các chương trình công tác của Thành ủy, nghị quyết của Hội đồng nhân dân thành phố, quyết định của Ủy ban nhân dân thành phố (như Chương trình số 04-CTr/TU, ngày 26-4-2016 của Thành ủy Hà Nội về “Phát triển văn hóa - xã hội, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2016 - 2020”; Chương trình số 06-CTr/TU, ngày 17-3-2021, của Thành ủy Hà Nội về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh giai đoạn 2021 - 2025”; Nghị quyết số 06-NQ/TU, ngày 26-6-2016, của Thành ủy Hà Nội về “Phát triển du lịch Thủ đô Hà Nội giai đoạn 2016 - 2020 và những năm tiếp theo”; Kế hoạch số 112/KH-UBND, ngày 29-5-2017, của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội về “Thực hiện Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô Hà Nội đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030…), với việc ưu tiên tập trung thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm để phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có phát triển văn hóa, con người, phát triển du lịch, bảo tồn nghề thủ công truyền thống và di sản văn hóa… hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Đặc biệt, ngày 22-2-2022, Thành ủy Hà Nội ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU “Về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Với nghị quyết này, Hà Nội trở thành địa phương đầu tiên trên cả nước có nghị quyết chuyên đề về công nghiệp văn hóa; thể hiện quyết tâm chính trị của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô tiên phong phát triển công nghiệp văn hóa, nhằm thực hiện mục tiêu kép vừa gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa ngàn năm, vừa đưa công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp ngày càng nhiều vào sự phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.

Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Kế hoạch số 217/KH-UBND, ngày 12-8-2022, về “Thực hiện Nghị quyết số 09/NQ-TU ngày 22-2-2022 của Thành ủy Hà Nội về Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Bên cạnh đó, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội cũng ban hành các đề án, kế hoạch có tính định hướng chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, như Kế hoạch số 55/KH-UBND, ngày 18-2-2022 về “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể thành phố Hà Nội đến năm 2025”; Kế hoạch số 102/KH-UBND, ngày 1-4-2022, về “Thực hiện các sáng kiến gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO đến năm 2025”.

Ngoài ra, thành phố Hà Nội cũng hoàn thiện cơ chế, chính sách, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đối với các ngành công nghiệp văn hóa, như đề xuất điều chỉnh, bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm cải thiện điều kiện kinh doanh sản phẩm, dịch vụ văn hóa, nâng cao hiệu quả việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ và các quyền liên quan, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh trên thị trường; các chính sách ưu đãi về vốn, thuế, đất đai, chế độ khuyến khích sáng tạo đối với văn nghệ sĩ, các doanh nghiệp khởi nghiệp; tiếp tục triển khai thực hiện các kế hoạch, quy hoạch phát triển các ngành đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; tiếp tục đề xuất việc sửa đổi, bổ sung, đồng thời nghiên cứu, đề xuất việc xây dựng chiến lược, quy hoạch phát triển đối với những lĩnh vực chưa có chiến lược, quy hoạch cho phù hợp với kế hoạch đã ban hành; xây dựng đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, đặc biệt quan tâm tới đối tượng thành phần dân tộc thiểu số; chú trọng các quy hoạch, đề án về văn hóa, văn học, nghệ thuật phát triển dài hạn trên địa bàn Thủ đô; vinh danh cho những nghệ sĩ, nghệ nhân có nhiều cống hiến thực hiện theo đúng quy định.

Với những thay đổi tích cực về chính sách, các ngành công nghiệp văn hóa của Thủ đô đã từng bước có sự chuyển động và đạt kết quả đáng ghi nhận. Năm 2018, các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp khoảng 1,49 tỷ USD vào tổng sản phẩm trên địa bàn thành phố Hà Nội (chiếm tỷ trọng 3,7% GRDP của thành phố), trong đó giá trị gia tăng của ngành nghệ thuật, vui chơi và giải trí đạt khoảng 196,5 triệu USD (chiếm tỷ trọng 0,49% GRDP của thành phố). Tổng doanh thu trực tiếp từ làng nghề truyền thống và các làng có nghề của thành phố Hà Nội đạt khoảng 983,5 triệu USD năm 2018 với tổng số gần 1 triệu lao động trực tiếp (chưa bao gồm phần doanh thu gián tiếp do khu vực nghề thủ công truyền thống và nghệ thuật dân gian tạo ra); kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng thủ công mỹ nghệ đạt 192 triệu USD (chiếm tỷ trọng 1,4% tổng kim ngạch xuất khẩu của thành phố). Năm 2019, thành phố Hà Nội đón gần 29 triệu lượt khách tham quan, bằng 1/3 lượng khách du lịch của cả nước, trong đó có hơn 7 triệu lượt khách quốc tế. Thành phố Hà Nội luôn ở trong danh sách bình chọn của Tổ chức du lịch thế giới cho các điểm đến hàng đầu của châu Á và thế giới. Giai đoạn 2015 - 2020, cơ cấu kinh tế của thành phố đang chuyển dịch theo hướng gia tăng nhanh ngành dịch vụ từ 57,2%/năm lên tới 64,1% GRDP. Nhờ đó, thành phố Hà Nội duy trì tăng trưởng khá, đạt bình quân 6,83%/năm. GRDP/người năm 2020 đạt 5.325 USD, gấp 2,3 lần năm 2010 và đang trở thành một thành phố năng động, phát triển. Đây là tiền đề thuận lợi để Hà Nội phát huy bề dày lịch sử và sự đa dạng văn hóa trong việc chuyển hóa nguồn tài nguyên văn hóa thành sự bứt phá của các ngành công nghiệp văn hóa.

2- Thời gian tới, thành phố Hà Nội xác định các nhiệm vụ trong tâm để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, góp phần tạo động lực quan trọng thúc đẩy xây dựng Thủ đô trở thành “Thành phố sáng tạo”, cụ thể như sau:

Một là, đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức về công nghiệp văn hóa thông qua việc quán triệt, cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội XVII Đảng bộ thành phố Hà Nội về phát triển văn hóa, con người và phát triển công nghiệp văn hóa, qua đó tạo sự thống nhất cao trong nhận thức và hành động của cấp ủy, chính quyền, hệ thống chính trị các cấp, cán bộ, đảng viên và nhân dân về ý nghĩa, tầm quan trọng của các ngành công nghiệp văn hóa đối với nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, sáng tạo những giá trị văn hóa mới phù hợp với xu thế phát triển của thời đại, để văn hóa và con người Hà Nội thực sự trở thành nguồn lực quan trọng quyết định sự phát triển bền vững của Thủ đô.

Hai là, xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy sáng tạo, phát triển công nghiệp văn hóa; hoàn thiện cơ cấu ngành công nghiệp văn hóa, bảo đảm phát triển đồng bộ trong tổng thể phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô. Rà soát, cập nhật “Quy hoạch phát triển văn hóa Hà Nội” vào điều chỉnh bổ sung quy hoạch thành phố, quy hoạch phát triển văn hóa Hà Nội vào từng địa phương, bảo đảm thống nhất trong quan điểm, mục tiêu phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô và của cả nước với tầm nhìn đến năm 2045.

Ba là, bảo đảm nguồn lực tài chính ổn định, bố trí nguồn vốn ngân sách thỏa đáng cho đầu tư phát triển công nghiệp văn hóa, nhất là các hạng mục có tính chất nền tảng, chiến lược. Đổi mới cơ chế quản lý, huy động các nguồn lực đầu tư, nhất là nguồn lực từ xã hội. Nghiên cứu cơ chế hợp tác công - tư trong quản lý, khai thác di sản, bảo tồn, phát triển văn hóa; khuyến khích xây dựng, hình thành, phát triển các loại quỹ đầu tư, quỹ hỗ trợ, quỹ giải thưởng theo hình thức hợp tác công - tư để phát triển văn hóa nói chung và công nghiệp văn hóa theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả, thích ứng với xu thế chung của thế giới. Xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù của Thủ đô để phát huy sự sáng tạo dựa trên các nguồn lực công nghiệp văn hóa cho phát triển bền vững.

Bốn là, xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nhân lực cho các ngành công nghiệp văn hóa có trình độ chuyên môn cao. Thực hiện tốt chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài, ưu đãi, vinh danh đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân, các nhà khoa học Việt Nam ở trong và ngoài nước, các chuyên gia quốc tế có đóng góp tích cực trong xây dựng, phát triển văn hóa và công nghiệp văn hóa Thủ đô. Tổ chức đào tạo và đào tạo lại, bồi dưỡng nguồn nhân lực trên cơ sở đánh giá chất lượng, xác định rõ nhu cầu đối với từng lĩnh vực, ngành công nghiệp văn hóa cụ thể, với đội ngũ cán bộ quản lý, thực thi về quyền tác giả, quyền liên quan. Đẩy mạnh giáo dục sáng tạo trên địa bàn thành phố, tạo lập môi trường nuôi dưỡng văn hóa sáng tạo, phát triển hệ sinh thái giáo dục sáng tạo trong cộng đồng, nhà trường gắn với thúc đẩy giáo dục mở, xây dựng nhà trường sáng tạo, hình thành thế hệ công dân sáng tạo - công dân toàn cầu.

Năm là, tăng cường ứng dụng thành tựu khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại trong sáng tạo, sản xuất, phổ biến, lưu giữ các sản phẩm văn hóa và nâng cao chất lượng dịch vụ văn hóa, phù hợp với thị trường trong và ngoài nước. Triển khai số hóa, hoàn thiện cơ sở dữ liệu với đầy đủ các nội dung về di sản văn hóa, “Thành phố sáng tạo”, phục vụ phát triển công nghiệp văn hóa để quản lý, kết nối chia sẻ, quảng bá thông tin với các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cộng đồng trong và ngoài nước. Lựa chọn xây dựng các thương hiệu sản phẩm, dịch vụ chất lượng cao để quảng bá cho ngành công nghiệp văn hóa Hà Nội với cả nước và thế giới kết hợp với du lịch, các hoạt động thu hút đầu tư trong và ngoài nước.

Sáu là, quy hoạch, bố trí quỹ đất, nguồn lực đầu tư của nhà nước và ngoài nhà nước cho các công trình, dự án phát triển văn hóa chất lượng cao, trong đó ưu tiên phát triển không gian công cộng, điểm du lịch văn hóa, vui chơi giải trí, nghệ thuật biểu diễn, kết hợp phố - không gian đi bộ, điểm mua sắm, mở rộng tạo không gian văn hóa giành cho cộng đồng. Triển khai quyết liệt một số dự án, đồ án quy hoạch bảo tồn, phát huy giá trị di sản thế giới, di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia, đồng thời với việc xây dựng một số công trình văn hóa mới, tạo thành các biểu tượng văn hóa mới cho Thủ đô và có tiềm năng phát triển công nghiệp văn hóa gắn với du lịch. Thực hiện các chính sách ưu đãi, đẩy mạnh xúc tiến đầu tư phát triển các ngành công nghiệp văn hóa sẵn có lợi thế, tiềm năng như: Nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ, thiết kế, phần mềm và các trò chơi giải trí, du lịch văn hóa, ẩm thực... Phát triển mạng lưới doanh nghiệp văn hóa, hình thành một số tập đoàn lớn về công nghiệp văn hóa.

Bảy là, tiếp tục thực hiện hiệu quả ngoại giao văn hóa. Mở rộng các hoạt động giao lưu đối ngoại và hợp tác quốc tế về văn hóa, tập trung nâng cao hiệu quả công tác giao lưu, đối ngoại văn hóa, hợp tác với các địa phương, cơ quan, các tổ chức của Trung ương và quốc tế trên địa bàn Thủ đô và cả nước. Xây dựng kế hoạch tổ chức lễ hội, sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch có quy mô lớn, mang tầm khu vực và quốc tế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Xác lập thương hiệu các sản phẩm, dịch vụ, thương hiệu doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa Thủ đô, xây dựng các chương trình quảng bá, xúc tiến thương mại quốc gia, giới thiệu tại các hội chợ quốc tế, liên hoan du lịch quốc tế và các hoạt động quốc tế khác. Mở rộng giao lưu, trao đổi văn hóa với các tỉnh, thành phố trong cả nước với tinh thần “Hà Nội vì cả nước, cùng cả nước”. Chủ động kết nối, mở rộng mạng lưới và tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế, các thành phố có kinh nghiệm, các quốc gia uy tín trong phát triển công nghiệp văn hóa, hợp tác trong các lĩnh vực có lợi thế, đào tạo các chuyên gia, cán bộ trong lĩnh vực văn hóa và ngày càng nâng cao tiêu chuẩn, chất lượng, giá trị sản phẩm văn hóa làm nên thương hiệu của Thủ đô và Việt Nam.

Tám là, tập trung xây dựng, phát triển và định vị thương hiệu “Thành phố sáng tạo” của UNESCO. Xây dựng trung tâm thiết kế sáng tạo Hà Nội nhằm tạo môi trường ươm mầm và nuôi dưỡng các tài năng trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo, kết nối các không gian sáng tạo và các ngành công nghiệp văn hóa trọng điểm. Xây dựng, củng cố, kết nối, đầu tư cho các không gian sáng tạo tại Hà Nội tạo hệ sinh thái phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Triển khai dự án chuỗi chương trình truyền hình tài năng sáng tạo Hà Nội tạo ra sân chơi cho giới trẻ và cộng đồng nói chung trong tất cả các lĩnh vực có liên quan đến thiết kế sáng tạo. Tổ chức Lễ hội thiết kế sáng tạo Hà Nội hằng năm. Tổ chức mạng lưới các nhà thiết kế sáng tạo trẻ, hỗ trợ và tạo cơ hội cho những tài năng mới trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo. Tham gia tích cực các hội nghị, diễn đàn Mạng lưới các thành phố sáng tạo trong khu vực Đông Nam Á, châu Á và toàn cầu. Tổ chức Diễn đàn Mạng lưới các thành phố sáng tạo Đông Nam Á tại Hà Nội./.