Phát huy tính tự giác, tích cực của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống

TCCS - Bài viết nêu một số suy nghĩ về các điều kiện cần có để phát huy tính tích cực, tự giác của đội ngũ cán bộ, đảng viên, góp phần phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng và trong xã hội.

Đảng ta đã đề ra nhiều chủ trương, quyết sách lớn để đấu tranh phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tuy nhiên, kết quả chưa đạt như mong muốn, “Tình trạng suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong một bộ phận cán bộ, đảng viên còn diễn ra nghiêm trọng”(1).

Vấn đề đặt ra là, tại sao các nghị quyết, chỉ thị chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống chưa được thực hiện tốt, các giải pháp đề ra chưa đi vào thực tiễn? Câu trả lời có thể tìm thấy trong tình trạng một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa tích cực thực hiện, chưa chủ động tham gia cuộc đấu tranh đó. Rõ ràng cần tạo nên những điều kiện cần thiết để có thể huy động được đa số cán bộ, đảng viên tự giác tham gia công việc này.

1 - Bảo đảm cho đội ngũ cán bộ, đảng viên có được cuộc sống vật chất và tinh thần ổn định, ở mức trung bình của xã hội

Đội ngũ cán bộ, đảng viên có được mức sống về vật chất và tinh thần ổn định thì họ mới có động lực phấn đấu, rèn luyện tốt hơn để tự giác và chủ động phòng, chống suy thoái đối với chính mình, tham gia cuộc đấu tranh chung của tổ chức và xã hội.

Ngược lại, điều kiện sống vật chất và tinh thần của đội ngũ cán bộ, đảng viên kém có ảnh hưởng lớn đến suy nghĩ và hành động của họ. Tính tích cực sẽ bị chi phối và giảm đi; tính tiêu cực sẽ xuất hiện trong suy nghĩ, tư tưởng và hành động. Nguy hại hơn, một khi tiêu cực không được ngăn chặn, dần dần tích tụ trở thành thói quen xấu, dẫn đến tư tưởng, tâm lý bất cần trong cuộc sống, có thể làm những việc vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức, lẽ sống thông thường.

Các tổ chức đảng, cơ quan nhà nước, đoàn thể chính trị - xã hội các cấp phải có trách nhiệm chăm lo đến cuộc sống vật chất và tinh thần của cán bộ, đảng viên. Đó là tạo điều kiện giúp họ xây dựng, phát triển đời sống vật chất và tinh thần; có những chính sách, quy định chế độ vật chất và tinh thần; bảo đảm cán bộ, đảng viên được thụ hưởng kết quả của công cuộc đổi mới; tạo điều kiện cho cán bộ, đảng viên thụ hưởng những kết quả các hoạt động ngay trong từng cơ quan, đơn vị. Bảo đảm công khai, dân chủ và công bằng; trước hết là tôn trọng và bảo vệ lợi ích chính đáng của cán bộ, đảng viên.

Thực tế chứng minh rằng ở đâu, khi nào tổ chức đảng, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội coi trọng việc chăm lo tạo điều kiện cho cán bộ, đảng viên và nhân dân có được cuộc sống vật chất và tinh thần tốt, coi đó là trách nhiệm của mình, thì lúc đó, ở đó cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, đoàn kết, phấn khởi, yên tâm, tin tưởng, thực hiện tốt các nhiệm vụ đặt ra; tạo được sự đoàn kết, đồng thuận, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Thực tế cũng chứng minh rằng, nhiều cán bộ, đảng viên có được cuộc sống vật chất và tinh thần tốt, ổn định đã yên tâm thực hiện nhiệm vụ được giao, tích cực, tự giác hơn trong công tác xã hội.

Nhưng cải thiện điều kiện vật chất phải đi liền với công tác giáo dục về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Tình trạng có một bộ phận cán bộ, đảng viên đã có điều kiện cuộc sống vật chất đầy đủ hơn trước, nhưng vẫn suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống đã là điều không bình thường, do không quan tâm đến giáo dục chính trị tư tưởng.

Nguyên nhân chính của tình trạng này một phần là do công tác giáo dục chính trị tư tưởng không được quan tâm đúng mức, không đi đôi với khuyến khích vật chất. Một bộ phận cán bộ, đảng viên có đời sống khá, thậm chí giàu có thì tôn sùng vật chất, đồng tiền, coi thường đạo lý, kỷ cương, bị cuốn theo lối sống xa hoa, hưởng thụ... không còn giữ được thuần phong mỹ tục của dân tộc. Một bộ phận có đời sống khó khăn, thấp kém, dễ dẫn đến bi quan, dao động, dễ bị lôi kéo, mua chuộc, kích động, lợi dụng..., từ đó sinh ra tiêu cực, suy thoái. Điều đáng ngại là do sự phân hóa thu nhập đang gia tăng làm cho cả hai xu thế này đều phát triển.

Cần phải nhận diện trong điều kiện cuộc sống vật chất, tinh thần cụ thể của từng đối tượng để có các giải pháp phòng, chống thích ứng. Có loại giải pháp chung, nhưng phải có loại giải pháp đối với bộ phận có cuộc sống vật chất khó khăn, có loại giải pháp đối với bộ phận có cuộc sống vật chất khá giả.

2 - Phát huy dân chủ, tạo môi trường chính trị, văn hóa, xã hội thuận lợi cho thực hiện quyền làm chủ theo Điều lệ Đảng và pháp luật nhà nước

Sống trong môi trường chính trị, văn hóa xã hội tốt thì đội ngũ cán bộ, đảng viên có điều kiện phấn đấu, rèn luyện trưởng thành, để phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.

Tổ chức đảng, chính quyền, các đoàn thể vững mạnh, giúp cho cán bộ, đảng viên có suy nghĩ, tư tưởng, hành động đúng đắn, vững vàng. ở đâu tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể làm trái, làm sai, vi phạm đường lối, chính sách, chủ trương, chỉ thị, nghị quyết của Đảng và pháp luật của Nhà nước thì cán bộ, đảng viên rất phân tán về tư tưởng; suy nghĩ và hành động rất đa dạng, phức tạp. ở đâu nội bộ tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể mất đoàn kết, cục bộ, bè phái, thiếu dân chủ thì ở đó không phát huy được tính tích cực của cán bộ, đảng viên. Việc thực hiện Quy chế Dân chủ ở cơ sở chưa tốt, hình thức, mất dân chủ, cả hình thức gián tiếp và trực tiếp, có tác động lớn đến tư tưởng cán bộ, đảng viên...

Các tổ chức trong hệ thống chính trị phải có trách nhiệm tạo ra môi trường chính trị tốt, giúp cho cán bộ, đảng viên có thêm khả năng, điều kiện để phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Môi trường chính trị tốt sẽ làm cho cán bộ, đảng viên có ý thức chính trị tốt hơn; có ý thức và trách nhiệm bảo vệ chế độ chính trị.

Môi trường văn hóa - xã hội cũng là điều kiện rất quan trọng. Môi trường văn hóa - xã hội tốt sẽ có tính răn đe, cảnh báo, kiềm chế những biểu hiện phi đạo đức, phi văn hóa. Môi trường văn hóa - xã hội tốt là điều kiện nâng cao tầm tư duy, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên. Có những quy ước, quy chế để mọi người tuân theo, làm theo, trong đó đội ngũ cán bộ, đảng viên phải gương mẫu, là người đi đầu trong việc chấp hành, có trách nhiệm xây dựng môi trường văn hóa - xã hội.

Cần có những thiết chế văn hóa, các công trình văn hóa, trang thiết bị văn hóa cần thiết để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tinh thần của nhân dân và cán bộ, đảng viên; quan tâm định hướng các sinh hoạt tôn giáo, văn hóa tâm linh, tránh cực đoan, hoặc hữu khuynh, cho qua, hoặc cấm đoán thô bạo...

Với thực tế và ý nghĩa đó, sống trong môi trường chính trị, văn hóa, xã hội, thiên nhiên tốt là điều kiện để cho đội ngũ cán bộ, đảng viên tự giác rèn luyện và tích cực tham gia, phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống một cách có hiệu quả.

3 - Đánh giá đúng, tôn trọng và bảo vệ đội ngũ cán bộ, đảng viên

Đánh giá cán bộ, đảng viên đúng sẽ bố trí, sử dụng cán bộ đúng, phát huy được khả năng, sở trường của cán bộ. Cán bộ, đảng viên được đánh giá đúng sẽ phấn khởi, tin tưởng và tích cực hơn. Ngược lại, đánh giá không đúng, không những không phát huy được khả năng, sự sáng tạo, sở trường của họ mà còn thủ tiêu tính tích cực, làm cho họ kém phấn khởi, dẫn đến chán nản, tự ti, bi quan, tiêu cực, thậm chí là nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn, mất đoàn kết, tổn hại cho tổ chức và cán bộ, đảng viên.

Trong đánh giá cán bộ cần minh bạch, rõ ràng, công khai, công bằng. Căn bệnh lãnh đạo đánh giá cán bộ, đảng viên chủ quan, phiến diện, trong phòng kín... là rất tai hại. Khắc phục trường hợp chủ quan, dẫn đến các trường hợp đánh giá không đúng hoặc mâu thuẫn: cơ quan chủ quản đánh giá không tốt, nhưng ngoài xã hội đánh giá tốt; nơi này đánh giá không tốt, nơi kia đánh giá tốt; nơi này cho rằng không sử dụng được, nhưng ở nơi kia lại sử dụng được và cán bộ lại phát huy tốt.

Đánh giá không đúng, không công tâm, khách quan dẫn đến đối xử sai. Có trường hợp cán bộ, đảng viên vi phạm khuyết điểm thì thi hành kỷ luật trong Đảng khác, kỷ luật của chính quyền khác. Có người bị thi hành kỷ luật nơi này, được điều chuyển đi công tác ở nơi khác, có khi còn lên cấp, lên chức cao hơn... Những biểu hiện đó trong đánh giá cán bộ là rất tai hại, trực tiếp thủ tiêu tính tích cực, tự giác của cán bộ, đảng viên trong công tác nói chung, trong phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống nói riêng.

Cán bộ, đảng viên có yêu cầu cần phải được tôn trọng và được bảo vệ không chỉ ý kiến mà còn quyền lợi và nhân phẩm của họ. Tôn trọng là mối quan hệ ứng xử văn hóa giữa con người với con người, giữa tổ chức với cá nhân, giữa cấp trên và cấp dưới. Được tôn trọng các ý kiến đóng góp, tôn trọng về danh dự, nhân phẩm, quyền lợi vật chất và tinh thần chính đáng, cán bộ, đảng viên sẽ tích cực hơn trong công việc xã hội. Nếu họ không được tôn trọng, bảo vệ tức là tổ chức xã hội xa rời họ, bỏ rơi họ, đẩy họ rơi sang thái cực khác.

Trong cuộc đấu tranh chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tệ nạn quan liêu, tham nhũng hiện nay, việc bảo vệ người dám đấu tranh càng quan trọng, bởi đối tượng đấu tranh đa phần là những người có chức, có quyền, đôi khi là thủ trưởng trực tiếp của họ. Góp ý của cán bộ, đảng viên không được tôn trọng, quyền lợi chính đáng của họ không được bảo vệ sẽ làm mất niềm tin vào lãnh đạo, giảm nhiệt tình công tác và trong nhiều trường hợp làm suy giảm về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của họ. Đã có cán bộ, đảng viên do không được đánh giá đúng, do không được tôn trọng, không được bảo vệ mà họ đã xa lánh tổ chức, đang làm khác và nghĩ khác, thậm chí đã bị các phần tử cơ hội chính trị lôi kéo, mua chuộc.

4 - Bảo đảm quyền được thông tin, quyền được tham gia đối thoại và chất vấn của cán bộ, đảng viên

Điều lệ Đảng và pháp luật đã quy định cho cán bộ, đảng viên quyền được thông tin. Thông tin đầy đủ, kịp thời sẽ có tác dụng nâng cao kiến thức, sự hiểu biết cho mọi người, làm cho họ tự giác suy ngẫm và hành động đúng. Cung cấp thông tin trước hết để cán bộ, đảng viên biết, tự lý giải, tự liên hệ, vận dụng; đồng thời góp phần nâng cao dân trí. Cần phải thông tin qua nhiều kênh, bằng nhiều hình thức, với nhiều loại nội dung, nhiều chiều; có định hướng rõ ràng.

Cần chú ý nội dung và tính định hướng dư luận của các thông tin trên báo chí, bởi cán bộ, đảng viên và nhân dân ta đang rất tin ở báo chí. Nhiều thông tin, nhiều vụ việc người ta nghe, đọc, học, làm theo báo chí. Điều đó càng yêu cầu trách nhiệm cao của cơ quan báo chí.

Cán bộ, đảng viên còn có nhu cầu được thông báo thời sự về những vấn đề liên quan đến hoạt động của Đảng, Nhà nước, địa phương, đơn vị; về những vấn đề quốc tế, nhất là các sự kiện thời sự lớn và gây tác động rộng lớn trong xã hội. Thông báo thời sự cũng bằng nhiều cách, nhiều kênh; bằng văn bản, tài liệu thông báo nội bộ, thông qua đội ngũ báo cáo viên... Thông tin tuyên truyền miệng là hoạt động thông tin, tuyên truyền quan trọng và không thể thay thế.

Có những vấn đề do không được thông báo kịp đã dẫn đến bức xúc về tư tưởng. Trong khi nội bộ chúng ta chậm thông báo cho cán bộ, đảng viên, còn ngoài xã hội dư luận đã rất ồn ào. Trước hiện tượng ấy, cán bộ, đảng viên có thể phân tâm, như ở ngã ba đường, không rõ thực hư, không biết giải thích cho quần chúng thế nào. Có người đã suy diễn, giải thích vấn đề theo chủ quan của mình, có khi trái với quan điểm của Đảng và Nhà nước. Phải thấy hết tầm quan trọng của việc đáp ứng nhu cầu và thực hiện quyền được thông tin của đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Việc đối thoại và chất vấn cũng là những điều kiện quan trọng và cần thiết đối với cán bộ, đảng viên, vừa là nhu cầu, vừa là một loại quyền. Cấp ủy, bí thư cấp ủy, người đứng đầu cơ quan phải có kế hoạch định kỳ tiếp xúc, đối thoại với cán bộ, đảng viên.

Làm tốt đối thoại sẽ có tác dụng lớn, qua đó nhiều vướng mắc được giải đáp trực tiếp và kịp thời, khó khăn được tháo gỡ, bức xúc trong tư tưởng cán bộ, đảng viên được giải tỏa. Đây cũng là dịp tốt để cấp trên và cấp dưới hiểu nhau, cùng nhau chia sẻ những khó khăn, thuận lợi. Là dịp tốt để cấp trên nghe cấp dưới; cấp dưới được thông tin, giải thích, hiểu được bản chất của vấn đề. Trong thực tế ở nhiều nơi, nhiều địa phương, cơ sở sau những cuộc đối thoại đã có không khí phấn khởi, nhiều bức xúc được giải tỏa; tình hình ổn định và phong trào có chuyển biến mạnh mẽ hơn.

Vừa qua, việc đối thoại và chất vấn ở các cơ quan nhà nước làm tương đối tốt, dù trong một số kỳ họp, phiên họp Quốc hội, phiên họp Hội đồng nhân dân việc chất vấn còn hình thức, chất lượng thấp. Việc tiếp xúc, đối thoại, chất vấn ở trong Đảng còn ít và kém hiệu quả. Chưa có chất vấn thực sự trong sinh hoạt và đại hội ở các tổ chức đảng. Một số cán bộ lãnh đạo chủ chốt sợ đối thoại, ngại chất vấn và khi buộc phải trả lời chất vấn thì đọc bài chuẩn bị sẵn, nêu vấn đề nhưng không có giải pháp cụ thể để thực hiện. Coi trọng và tạo ra điều kiện tốt đáp ứng nhu cầu thông tin, thông báo đối thoại, chất vấn của cán bộ, đảng viên chính là phát huy quyền dân chủ trong Đảng, trong tổ chức chính quyền và các đoàn thể chính trị - xã hội.

5 - Bố trí cán bộ đúng người, đúng việc, phân công công tác hợp lý, tạo điều kiện phát triển và có thu nhập thỏa đáng

Việc bố trí công tác hợp lý, phù hợp với khả năng chuyên môn đã được đào tạo của cán bộ, đảng viên cũng là điều kiện hết quan trọng. Nếu bố trí, phân công công việc đúng, hợp lý thì cán bộ phát huy được khả năng, sở trường của mình; đem hết nhiệt tình vào công việc chuyên môn. Làm đúng việc chuyên môn mới có sự sáng tạo và phát triển kỹ năng tốt. Bố trí công việc trái ngành, trái nghề sẽ gây hậu quả xấu, năng suất công tác sẽ không cao, hiệu quả kém; cán bộ không những không phát huy được mà còn bị thui chột, mất kiến thức chuyên môn đã học, đã có, uổng phí công lao đào tạo của Đảng và Nhà nước và gây cho cán bộ tâm lý chán nản, thụ động, ỷ lại.

Hiện nay, do nguyên nhân chủ quan và khách quan, tình trạng bố trí công tác cho cán bộ chưa hợp lý còn đang diễn ra khá phổ biến. Có mặt do tổ chức bố trí sắp xếp không đúng, có mặt do cán bộ không tìm được việc làm phù hợp nên họ đã phải chấp nhận sự phân công trái ngành, trái nghề. Bố trí công tác không hợp lý, không phù hợp với khả năng cán bộ có thể làm cho cán bộ bức xúc, phản ứng tiêu cực, ảnh hưởng đến tư tưởng chính trị. Muốn phát huy vai trò của cán bộ, đảng viên, khuyến khích họ tự giác phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống thì tổ chức, người lãnh đạo, người quản lý phải vì việc chung mà bố trí công tác cho cán bộ một cách hợp lý.

Việc bảo đảm các điều kiện, phương tiện làm việc, trang bị phương tiện, công cụ làm việc, đầu tư chiều sâu về kỹ thuật, phương tiện, công cụ, ứng dụng khoa học - kỹ thuật phù hợp trong công tác, các loại bảo hiểm, bảo hộ lao động,... làm cho trạng thái tinh thần, tâm lý và tư tưởng của cán bộ, đảng viên được thỏa mãn, tạo điều kiện nâng cao năng suất và hiệu quả lao động.

Vấn đề bảo đảm sự công bằng trong thu nhập cũng có ý nghĩa rất tích cực, trực tiếp đến phòng, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Thu nhập, tiền lương phải tương xứng với sự đóng góp, phù hợp với công sức, trí tuệ của mỗi người đã bỏ ra, có sự công bằng giữa các khu vực, đặc biệt là khu vực hành chính, sự nghiệp, nơi có đông cán bộ đảng viên, với khu vực doanh nghiệp nhà nước... Việc thu nhập bất bình đẳng, quá chênh lệch sẽ không thể tạo nên những ứng xử bình đẳng và như thế lại dẫn đến phát sinh vấn đề tư tưởng. Hiện tượng xin nghỉ việc, đình công, biểu tình ở một số nơi vừa qua có nguyên nhân từ vấn đề thu nhập, quyền lợi của cán bộ, của người lao động bị vi phạm.

(1) Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, tr 71