Từ cuối năm 2009, tập đoàn TH mạnh mẽ bước vào lĩnh vực này và sử dụng công nghệ cao từ khâu trồng cỏ, nuôi bò, đến sản xuất sữa thành phẩm tới tay người tiêu dùng, thị trường sữa Việt Nam đã trở nên rất sôi động. Tất cả đều cố gắng phát triển, quảng bá, giành lại thị phần ngay trên quê hương “bờ xôi, ruộng mật” của chúng ta.

Vạn sự khởi đầu nan

Việt Nam không có ngành chăn nuôi bò sữa truyền thống, nên không có các giống bò đặc chủng, chuyên dụng. Vào những năm 1920 - 1925, người Pháp đưa mấy trăm con bò sữa Red Sindhi (bò Sin) và bò Ongle (bò Bô) vào nuôi thử ở Tân Sơn Nhất, Sài Gòn và Hà Nội để lấy sữa phục vụ các quan chức Pháp. Đầu những năm 1940, tại Sài Gòn, Chợ lớn hình thành vài trang trại nhỏ nuôi bò sữa, mỗi ngày chỉ sản xuất được khoảng 1.000 lít sữa và tổng sản lượng không quá 350 tấn/năm.

Đến những năm 1954 - 1960, ở miền Bắc, Nhà nước mới bắt đầu quan tâm chăn nuôi bò sữa. Một loạt nông trường quốc doanh như Mộc Châu (Sơn La), Ba Vì (Hà Tây), Than Uyên (Nghĩa Lộ), Tam Đường (Lào Cai), Hữu Nghị (Quảng Ninh), Hà Trung (Thanh Hóa) được giao nhiệm vụ nghiên cứu về giống và kỹ thuật nuôi bò sữa. Từ những năm 1970, Cu-ba bắt đầu viện trợ hàng nghìn con bò sữa giống Holstein Friensian (HF) về nuôi thử nghiệm tại nông trường Mộc Châu. Nhưng cũng phải đến sau ngày giải phóng - thống nhất đất nước, thì ngành bò sữa và công nghiệp chế biến sữa mới bắt đầu hình thành. Lần lượt các công ty sữa nội ra đời như “Sữa Mộc Châu” (1959), “Vinamilk” (1976), “FrieslandCampina” (1996), “Hanoi Milk” (2001), “Sữa Ba Vì” (2004). Thế nhưng, tốc độ phát triển rất chậm chạp. Ngay cả sau khi Chính phủ ta đã có chủ tr¬ương đẩy mạnh phát triển ngành sữa, với việc thông qua Quyết định 167/2001/QĐ/TTg về chính sách phát triển chăn nuôi bò sữa giai đoạn 2001-2010, thì ngành này cũng chưa thể bứt lên, tăng trưởng vẫn cứ ì ạch, chỉ đạt 7-9%/năm.

Thế rồi, vào năm 2008, trên thị trường rộ lên tin dữ - ở Trung Quốc xuất hiện loại sữa chứa độc tố mê-la-min (melamine), làm hơn 53.000 trẻ em nhiễm bệnh (chủ yếu bệnh sỏi thận và suy thận), 12.800 trẻ phải nằm viện, trong đó 4 trẻ đã chết. Sản phẩm sữa này không chỉ giới hạn trong đường biên giới Trung Quốc, mà đã xuất sang một số nước khác, trong đó có cả Việt Nam. Đây không phải là trường hợp đầu tiên. Các loại sữa bẩn hay bất cứ thực phẩm nào chứa độc tố, thì người sản xuất đều bị lên án, bị phạt nặng, nhưng vẫn khó có thể ngăn chặn hoàn toàn hay chấm dứt vĩnh viễn.

Đến lúc đó thì các nhà sản xuất sữa Việt Nam càng ý thức sâu sắc trách nhiệm, phải làm gì và làm thế nào để tạo ra những sản phẩm sữa sạch, vừa rẻ tiền hơn sữa ngoại lại vừa đạt chất lượng cao, tạo nguồn dinh dưỡng cần thiết để góp phần tăng cường tầm vóc, trí tuệ và sức lực cho người Việt, nhất là đối với các thế hệ tương lai. Mỗi công ty sữa có chiến lược riêng, những chính sách và bước đi phù hợp với điều kiện và nguồn lực của mình. Ai cũng muốn đóng góp tích cực và xứng đáng vào sự nghiệp chung xây dựng quê hương, đất nước. Đương nhiên, bất cứ nhà kinh doanh nào, tập thể công ty nào cũng mong muốn đạt được thu nhập cao. Cân đối các lợi ích sao cho hợp lý - ích quốc, lợi dân, bảo đảm lợi nhuận để công ty phát triển bền vững - đấy luôn luôn là bài toán không dễ giải.

Hiện nay, ở nước ta sữa và các sản phẩm từ sữa đang là một “thị trường nóng”. Sữa bột nhãn mác ngoại chiếm ưu thế khiến sữa nội rất khó cạnh tranh. Bởi thế, phần lớn các công ty sữa nội thường hướng vào khâu sản xuất sữa nước. Doanh thu từ các sản phẩm sữa nước năm 2012 tăng trưởng 21% so với năm 2011, các sản phẩm sữa bột có mức tăng trưởng còn cao hơn nữa, khoảng 23%. Năm 2012, tổng giá trị sữa và các sản phẩm sữa của nước ta ở mức 40 nghìn tỷ đồng (tương đương 2 tỷ USD). Dự báo, năm nay và năm tới mức tăng sẽ lên tới 60 nghìn tỷ đồng/năm (tương đương gần 3 tỷ USD) và năm 2015 ước đạt 75-80 tỷ đồng (tương đương 3,7 - 4 tỷ USD).

Cho đến nay, thị trường sữa nội của Việt Nam phần lớn vẫn là sữa nước. Năm 2012, tổng doanh thu từ nhóm sữa nước (gồm cả sữa đặc có đường) lớn gấp 10 lần doanh thu từ nhóm sữa bột. Khách hàng tiêu thụ sản phẩm sữa nước chủ yếu là trẻ em, trong khi sữa bột hướng đến đối tượng là người trưởng thành. Tuy nhiên, trong nhóm sữa nước cũng cần phải xác định rõ khái niệm “sữa tươi”. Tính đến thời điểm giữa năm 2013, thị trường sữa của Việt Nam mới chỉ có khoảng 30% sản phẩm thực sự là sữa tươi nguyên chất 100% và 70% số còn lại là “sữa hoàn nguyên” với nguyên liệu là sữa bột được nhập khẩu từ nước ngoài. Bởi vậy, cần phân biệt giữa “sữa tươi tiệt trùng” với “sữa hoàn nguyên tiệt trùng”.

Sữa bột nguyên liệu nhập ngoại giá cả không ngừng leo thang. Trước thực tế đó thì xu hướng sữa tươi là sữa thu hoạch trực tiếp từ đàn bò chăn nuôi ở trong nước. Đó là sữa tươi hoàn toàn nguyên chất, có đầy đủ các yếu tố dinh dưỡng cần thiết cho con người. Đây cũng chính là thông điệp “Sữa tươi sạch của TH”. Nếu muốn tạo ra các sản phẩm sữa tươi nguyên chất, có hương vị khác nhau và bổ sung những vi chất, cho đến các khoáng chất quan trọng khác giúp tăng cường tầm vóc, trí tuệ và thể lực của con người, cũng như cho các đối tượng ăn kiêng, thì đây là những bước đi kế tiếp và sẽ là con đường phát triển không ngừng của TH.

Bà Thái Hương, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn TH (“TH Group”) xác định dứt khoát rằng: “Để phát triển không ngừng việc sản xuất sữa tươi nguyên chất, không thể có cách nào khác là phải trồng cỏ, nuôi bò”. Nghĩ và nhận thức sâu sắc như vậy, bà cùng với các đồng nghiệp quyết tâm thực hiện dự án xây dựng “Trang trại bò sữa và nhà máy chế biến sữa tươi sạch”. Để một dự án lớn thành công, không thể không “tầm sư học đạo”. Nhìn ra khắp năm châu bốn biển, thấy Niu Di-lân (New Zealand), Ô-xtrây-li-a (Australia), Hoa Kỳ, Ca-na-đa (Canada), U-ru-guay (Uruguay), Ấn Độ, I-xra-en (Israel)… là những nước có ngành bò sữa phát triển tốt. Tập đoàn TH đã không tiếc tiền, tiếc sức, cử người lặn lội đi khắp nơi tìm hiểu và cuối cùng đã ký Hợp đồng Tư vấn chăn nuôi bò sữa với công ty A-phi-kim (Afikim) của I-xra-en với số tiền lên tới 50 triệu USD. Đồng thời, tuyển chọn và gửi những thanh niên có triển vọng sang Ấn Độ và I-xra-en đào tạo công nghệ cao về chuyên ngành chăn nuôi bò và chế biến sữa.

Khâu tư vấn đã xong, nhưng khâu tìm đất mới thực sự gian nan. Lãnh đạo và nhân viên tập đoàn TH đã lăn lội, đi lại nhiều lần đến tỉnh Hòa Bình, nhưng vẫn chưa được giao đất. Rất may, chính lúc ấy Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An đã mời bà Thái Hương, một người con sinh trưởng tại huyện Đô Lương, Nghệ An, về quê hương khảo sát các điều kiện địa lý, thổ nhưỡng, môi trường thiên nhiên và xã hội để gây dựng và phát triển đàn bò sữa.

Bò ở trang trại Nghĩa Đàn.

Đồng cỏ Môm-ba-sa và Cao lương ở Nghĩa Đàn