Những động thái nói trên làm dấy lên quan ngại về nguy cơ một cuộc chiến thương mại giữa hai cường quốc kinh tế số một và số hai thế giới, sẽ lôi kéo các nền kinh tế khác vào cuộc và châm ngòi cho cuộc chiến thương mại quy mô toàn cầu.

Mỹ áp thuế 60 tỉ USD đối với hàng hóa Trung Quốc

Ngày 22-3, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký quyết định áp gói thuế quan trị giá tới 60 tỉ USD đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc với lý do chống lại việc "ăn cắp" quyền sở hữu trí tuệ Mỹ, đồng thời hạn chế các hoạt động đầu tư của quốc gia này vào Mỹ.

Căng thẳng thương mại mới nhất giữa hai nền kinh tế đứng đầu thế giới đã khiến thị trường chứng khoán lao dốc, trong bối cảnh những quyết định mới đây của người đứng đầu Nhà Trắng đang khiến thế giới gia tăng lo ngại rằng Mỹ có thể khởi xướng một cuộc chiến thương mại. Chỉ số công nghiệp Dow Jones đã giảm hơn 700 điểm.

Quyết định mới của Mỹ không lập tức đưa ra mức thuế mới nào, song Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer sẽ có 2 tuần để công bố danh sách các sản phẩm Trung Quốc có thể nằm trong diện bị áp thuế mới, trong đó có mức thuế cao tới 25%.

Trước đó, Tổng thống Trump nhiều lần chỉ trích Trung Quốc làm tổn hại nền kinh tế Mỹ. Từ tháng 8-2017, Mỹ đã mở cuộc điều tra thương mại liên quan các cáo buộc Trung Quốc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Kết quả một cuộc điều tra các chính sách của Trung Quốc cho thấy một loạt hoạt động thương mại không công bằng như sử dụng những hạn chế về quyền sở hữu nước ngoài buộc các công ty chuyển giao công nghệ. Ngoài ra, Mỹ cũng tìm thấy bằng chứng cho thấy Trung Quốc áp đặt điều khoản không công bằng đối với các công ty Mỹ, hướng các khoản đầu tư ở Mỹ và các ngành công nghiệp chiến lược, và tiến hành hỗ trợ tấn công không gian mạng.

Trung Quốc sẵn sàng các biện pháp ”trả đũa”…

Ngày 23-3, Trung Quốc đã có phản ứng mạnh mẽ ngay sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký quyết định áp gói thuế quan trị giá tới 60 tỉ USD đối với hàng hóa nhập khẩu từ nền kinh tế lớn nhất châu Á, đồng thời hạn chế các hoạt động đầu tư của Trung Quốc vào Mỹ.

Bộ Thương mại Trung Quốc ra tuyên bố kêu gọi Mỹ kiềm chế và thận trọng, tránh đẩy quan hệ thương mại song phương vào tình thế nguy hiểm. Tuyên bố nêu rõ các biện pháp hạn chế thương mại mà Mỹ vừa thông qua nhằm vào Trung Quốc là "một tiền lệ rất xấu", đồng thời bày tỏ kiên quyết phản đối các biện pháp bảo hộ thương mại và chủ nghĩa đơn phương của Mỹ. Bộ trên khẳng định Trung Quốc không muốn một cuộc chiến thương mại, nhưng cũng chuẩn bị sẵn sàng để bảo vệ những lợi ích hợp pháp của mình. Tuyên bố trên nhấn mạnh hợp tác giữa Mỹ và Trung Quốc, 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới, là giải pháp tốt nhất cho 2 nước. Trung Quốc kêu gọi Mỹ giải quyết những lo ngại của phía Trung Quốc thông qua đối thoại và tránh gây thiệt hại cho sự hợp tác song phương trong bối cảnh hiện nay càng sớm càng tốt.

Bộ Thương mại Trung Quốc cũng cho biết đang xem xét áp mức thuế cao hơn đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ với tổng trị giá khoảng 3 tỷ USD để "bù đắp" khoản thiệt hại do Washington tăng thuế nhập khẩu sản phẩm thép và nhôm của Bắc Kinh. Biện pháp mới này của Trung Quốc sẽ nhằm vào 128 nhóm hàng nhập khẩu nhập khẩu của Mỹ, từ thịt lợn đến hoa quả và các loại rượu, coi đây như biện pháp trả đũa các trừng phạt mới nhất của Mỹ đối với chính quyền Bắc Kinh. Theo đó, Bộ Thương mại Trung Quốc cảnh báo lộ trình tăng thuế sẽ qua 2 giai đoạn, giai đoạn đầu tiên áp mức thuế 15% đối với hoa quả tươi, các loại hạt, rượu và ống thép đúc nếu hai bên không đạt được một thỏa thuận về thương mại trong khung thời gian đã định. Ở giai đoạn 2, mức thuế 25% sẽ được áp đặt với nhóm hàng hóa gồm thịt lợn, nhôm miếng sau khi đánh giá thêm về thiệt hại của các biện pháp Mỹ áp đặt đối với Trung Quốc. Mặc dù vậy, danh sách trên hiện không có đậu tương, bởi nếu có mặt hàng này, đây sẽ là đòn mạnh giáng vào các nông dân Mỹ, vốn xuất khẩu 1/3 sản lượng thu hoạch sang Trung Quốc với trị giá lên tới 14 tỷ USD trong năm 2017.

Bộ Thương mại Trung Quốc cảnh báo Bắc Kinh sẽ tiến hành mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích của mình. Tuyên bố nêu rõ: "Trung Quốc kiên quyết không đứng nhìn các lợi ích hợp pháp của mình bị phương hại".

Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo sẽ tiếp tục áp thuế chống bán phá giá đối với mặt hàng giấy ảnh nhập khẩu từ Liên minh châu Âu (EU), Mỹ và Nhật Bản với lý do các sản phẩm này gây thiệt hại cho ngành công nghiệp sản xuất giấy ảnh trong nước. Theo đó, mức thuế chống bán phá giá sẽ từ 23,5% đến 28,8%, tương đương mức thuế năm 2012 và 2016. Biện pháp chống bán phá giá này sẽ có thời hạn 5 năm, bắt đầu từ ngày 23-3.

…và hối thúc Mỹ duy trì ổn định quan hệ thương mại song phương

Sáng 24-3, Phó Thủ tướng Trung Quốc kiêm Chủ nhiệm Văn phòng Tiểu tổ Tài chính và Kinh tế Trung ương Lưu Hạc đã điện đàm với Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin.

Trong cuộc điện đàm, Bộ trưởng Tài chính Mỹ đã thông báo những tình hình mới nhất liên quan Báo cáo điều tra theo Điều khoản 301 (Luật Cạnh tranh và Thương mại tổng hợp năm 1988) do Mỹ công bố. Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc bày tỏ Báo cáo điều tra theo Điều khoản 301 mà Mỹ công bố gần đây đã đi ngược lại quy tắc thương mại quốc tế, gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc, Mỹ cũng như lợi ích của thế giới. Phó Thủ tướng Lưu Hạc khẳng định Trung Quốc đã làm tốt công tác chuẩn bị, có đủ khả năng để bảo vệ lợi ích quốc gia. Trung Quốc mong muốn hai bên cùng thận trọng, nỗ lực duy trì sự ổn định chung của quan hệ kinh tế thương mại Trung - Mỹ. Kết thúc cuộc điện đàm, hai bên thống nhất tiếp tục duy trì kết nối với nhau.

Còn người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh bày tỏ hy vọng nước này có thể tiến hành các cuộc thảo luận mang tính xây dựng với Mỹ nhằm đạt được một giải pháp đôi bên cùng có lợi trong việc giải quyết các vấn đề thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Bà Hoa Xuân Oánh đưa ra phát biểu trên sau khi Mỹ thông báo trong ngày sẽ công bố một gói thuế quan mới đối với hàng nhập khẩu Trung Quốc nhằm trừng phạt Bắc Kinh liên quan các cáo buộc vi phạm sở hữu trí tuệ. Trước đó, bà Hoa Xuân Oánh đã cảnh báo sẽ không có bên nào chiến thắng trong một cuộc chiến thương mại.

Nguy cơ xảy ra cuộc chiến thương mại toàn cầu

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 22-3 ký quyết định áp gói thuế quan trị giá tới 60 tỷ USD đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc và tuyên bố ngay lập tức của Bắc Kinh xem xét áp đặt các mức thuế trị giá 3 tỷ USD đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ đã được coi là những hành động “ăn miếng trả miếng.” Các biện pháp trả đũa giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới này đang báo hiệu cho một cuộc chiến thương mại toàn cầu.

Việc ông Trump thực hiện thực hóa lời đe dọa cứng rắn với Trung Quốc trong lĩnh vực thương mại diễn ra cùng lúc với việc Nhà Trắng thông báo quyết định của Tổng thống Trump hoãn áp mức thuế nhập khẩu 25% đối với mặt hàng thép và 10% đối với mặt hàng nhôm nhập dành cho các đối tác thương mại chính của Mỹ, bao gồm Liên minh châu Âu (EU) cùng Argentina, Australia, Brazil, Canada, Mexico và Hàn Quốc. Động thái này của Mỹ rõ ràng hướng thẳng vào Trung Quốc khi mà quốc gia này đang là nhà xuất khẩu thép số 1 thế giới.

Việc chính quyền Mỹ dựng lên hai hàng rào thuế quan liên tiếp khiến Bắc Kinh phải lên tiếng phản đối, đồng thời cảnh báo sẽ "đáp trả đến cùng" nếu Washington khăng khăng muốn đối đầu. Mặc dù khẳng định không muốn một cuộc chiến thương mại, nhưng Bắc Kinh chuẩn bị sẵn sàng để bảo vệ những lợi ích hợp pháp của mình.

Ngoài việc kêu gọi Mỹ kiềm chế và thận trọng, tránh đẩy quan hệ thương mại song phương vào tình thế nguy hiểm, Bộ Thương mại Trung Quốc bày tỏ kiên quyết phản đối các biện pháp bảo hộ thương mại và chủ nghĩa đơn phương của Mỹ, cho rằng các biện pháp này là "một tiền lệ rất xấu" đối với thương mại song phương nói riêng và thế giới nói chung.

Giới phân tích cho rằng chiến tranh thương mại giữa 2 nền kinh tế hàng đầu thế giới là điều đã được các chuyên gia dự đoán kể từ khi ông Donald Trump bước chân vào Nhà Trắng với cam kết “Nước Mỹ trước tiên” và những động thái thắt chặt các biện pháp bảo hộ của chính quyền Trump hiện nay chỉ là hiện thực hóa cam kết này của ông.

Tuy nhiên, chính sách này mang lại lợi ích cho Mỹ hay không thì vẫn còn phải chờ đợi vì không ít chuyên gia cho rằng chính người tiêu dùng Mỹ mới là đối tượng phải chịu hậu quả nhiều hơn từ cuộc chiến này. Những số liệu thống kê hiện nay cho thấy Mỹ đang gặp bất lợi bởi lẽ phần lớn hàng hóa Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc là hàng tiêu dùng, tức là có thể dự đoán thuế tăng sẽ khiến chi phí mà người Mỹ phải chịu tăng lên.

Như vậy, không dễ dàng để các nhà bán lẻ Mỹ có thể tìm ra nguồn cung thay thế ngay lập tức. Mọi mặt hàng tiêu dùng mà Trung Quốc xuất khẩu vào Mỹ hơn 5 tỷ USD mỗi năm, Trung Quốc đều chiếm hơn 1/3 tổng kim ngạch nhập khẩu của Mỹ đối với mặt hàng đó. Chiếm tỷ trọng lớn nhất là máy tính, điện thoại, hàng dệt kim, quần áo và đồ chơi trẻ em…

Ngược lại, hàng hóa mà Trung Quốc nhập khẩu từ Mỹ chủ yếu là các sản phẩm và linh kiện trung gian. Nhiều nhất là đậu nành, máy bay, ôtô và đồ nhựa… Nếu đánh thuế vào những mặt hàng này để trả đũa, tác động sẽ lan truyền qua một vài nhà sản xuất trước khi dân Trung Quốc có thể cảm nhận được. Chưa kể hiện Mỹ mua từ các đối tác thương mại nhiều hơn là bán ra và một cuộc chiến thương mại nếu xảy ra đồng nghĩa với việc các nước khác sẽ đánh thuế và hạn chế hàng hóa, dịch vụ nhập khẩu từ Mỹ. Khi đó, sản phẩm Mỹ đắt hơn và giảm sức cạnh tranh tại nước ngoài.

Một trong những yếu thế khác của Mỹ nữa là các đối tác của Mỹ hiện thuộc top chủ nợ lớn của Mỹ. Với mức thâm hụt ngân sách Mỹ ngày càng lớn, Ủy ban ngân sách Mỹ ước tính số nợ có thể lên tới 1.000 tỷ USD vào năm 2019.

Giới phân tích lo ngại rằng chuyện tăng nợ có thể làm tăng lợi suất nợ chính phủ vì Bộ Tài chính sẽ phải đưa ra mức lãi suất cao hơn để đi vay thêm tiền. Điều này sẽ kéo cao chi phí vay vốn dành cho người tiêu dùng và doanh nghiệp, vì nhiều khoản vay trong đó có vay thế chấp có lãi suất đi theo lợi suất trái phiếu chính phủ.

Nhìn ở góc độ vĩ mô, động thái thắt chặt các biện pháp bảo hộ nằm trong chiến dịch “Nước Mỹ trước tiên” của Trump không chỉ dẫn tới kết cục trả đũa thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ, mà nó đang châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại toàn cầu, nếu không cũng dẫn tới các cuộc khẩu chiến triền miên với hậu quả là không bên nào thắng.

Giới giới phân tích cho rằng một cuộc chiến thương mại toàn cầu, nếu xảy ra, sẽ tạo một cú sốc tiêu cực đối với tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của thế giới, có lẽ tương đương 1-3% trong vài năm tới. Mặc dù giới đầu tư có thể nhìn nhận mức thiệt hại này vẫn nằm trong tầm kiểm soát, song cũng không loại trừ tình hình này có thể trở nên xấu đi.

Các thị trường đã phản ứng ngay tức thì trước những tín hiệu xấu trong quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Giá vàng châu Á tăng 1% trong phiên ngày 23-3 do đồng USD và chứng khoán đồng loạt giảm giữa bối cảnh giới đầu tư vội vã tìm đến tài sản an toàn trong bối cảnh các quyết định của Mỹ đang làm dấy lên những lo ngại về cuộc chiến thương mại.

Một cuộc chiến thương mại sẽ gây phương hại cho cả nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc. Nhiều chuyên gia nhận định trong một thế giới tỷ giá hối đoái linh hoạt như hiện nay, thì kế hoạch áp thuế nhập khẩu mà chính quyền Mỹ vừa công bố có chiều hướng giúp cải thiện cán cân thương mại, song cũng đẩy tỷ giá thực của đồng USD tăng lên.

Điều đó có thể dẫn tới sự giảm sút về sản lượng kinh tế và việc làm tại Mỹ. Nếu Mỹ áp thuế nhập khẩu 20%-25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, chưa tính tới hành động trả đũa thì cũng đã khiến tỷ giá đồng USD tăng thêm 5% và GDP của Mỹ giảm đi 0,6% trong 5 năm tới.

Nếu dự báo này là đúng thì các biện pháp thương mại của ông Trump có thể ví như “gậy ông đập lưng ông” và gây tác động bất lợi đối với chính nền kinh tế Mỹ. Thậm chí những tác động này có thể lớn hơn nữa, nếu nó gây ảnh hưởng tạm thời lên chuỗi cung ứng toàn cầu, làm chậm đà tăng trưởng kinh tế, khiến lòng tin sa sút do những bất ổn liên quan đến chính sách thương mại. Đó là chưa kể tới những hành động trả đũa thương mại.

Trong bối cảnh chính sách thương mại của Tổng thống Trump đang trở thành nguy cơ lớn nhất đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu, giới phân tích cho rằng mức độ leo thang của sự thay đổi trong chính sách thương mại của Mỹ cũng như tác động của nó sẽ phụ thuộc vào phản ứng của một số đối tác thương mại chủ chốt của Mỹ, trong đó đáng kể nhất là Trung Quốc.

Liên quan đến quan hệ thương mại Mỹ - Trung Quốc, ngày 22-3, Nhà Trắng thông báo quyết định hoãn áp mức thuế nhập khẩu thép và nhôm mới của Tổng thống Donald Trump dành cho các đối tác thương mại chính của Mỹ. Tuyên bố nêu rõ các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) cùng Argentina, Australia, Brazil, Canada, Mexico và Hàn Quốc sẽ được hoãn đến ngày 01-5. Theo tuyên bố trên, đây là các nước có "quan hệ an ninh quan trọng" với Mỹ. Washington đang trao đổi với các nước này để tìm kiếm "các giải pháp thay thế mà các bên đều hài lòng để giải quyết quan ngại về việc nhập khẩu thép đe dọa tới an ninh quốc gia". Trong thời gian thảo luận này, việc áp dụng mức thuế nhập khẩu nhôm và thép mới sẽ được tạm hoãn.

Như thế, việc tăng thuế nhôm và thép ngày 08-3 vừa qua cùng với gói tăng thuế 60 tỉ USD nhằm vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc càng làm rõ hơn “đối thủ” chính mà Tổng thống Mỹ muốn hướng đến là ai trong các biện pháp tăng thuế lần này?./.