Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh quan hệ nhiều duyên nợ giữa Nga - Thổ Nhĩ Kỳ vừa trải qua giai đoạn căng thẳng nhất trong suốt hai thập niên qua, bắt nguồn từ vụ chiến đấu cơ Su-24 của Nga đang thực hiện nhiệm vụ chống khủng bố gần biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ bị không quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ hồi mùa Thu năm ngoái. Moscow coi đây là hành động “đâm sau lưng” của những kẻ “đồng lõa với khủng bố”, đồng thời yêu cầu Ankara phải đưa ra lời xin lời. Những tranh cãi, căng thẳng cùng các biện pháp trừng phạt và hành động “ăn miếng, trả miếng” sau đó giữa hai bên không chỉ làm “tê liệt” quan hệ hợp tác song phương mà còn đẩy Moscow và Ankara đứng bên bờ vực chiến tranh. Tuy nhiên, căng thẳng đã kịp thời được tháo ngòi khi Tổng thống T. Erdogan “xuống thang” xin lỗi Nga hồi cuối tháng 6 vừa qua, mở ra cơ hội nối lại quan hệ song phương.

Có thể khẳng định rằng, việc quay trở lại chu kỳ hợp tác và phát triển đáp ứng lợi ích quốc gia của cả hai bên. Đối với Moscow, Thổ Nhĩ Kỳ là đối tác kinh tế - thương mại chủ chốt, là khách hàng tiêu thụ năng lượng quan trọng hàng đầu của Nga. Không những thế, Thổ Nhĩ Kỳ đang có cơ hội trở thành cầu nối trung chuyển khí đốt của Nga sang thị trường châu Âu nếu dự án “Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ” được thực hiện. Không phải ngẫu nhiên mà trước thời điểm xảy ra khủng hoảng, Moscow và Ankara đặt mục tiêu nâng kim ngạch thương mại hai chiều lên 100 tỷ USD. Việc ngừng hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ khiến Nga bị thiệt hại đáng kể trong bối cảnh Moscow đang phải hứng chịu sức ép kinh tế khá nặng nề do bị phương Tây bao vây, cô lập, cũng như giá dầu mỏ lao dốc làm “bốc hơi” của Nga khoảng 150 tỷ USD mỗi năm.

Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ đã được nếm trải “trái đắng” trong thời gian bị Moscow áp đặt lệnh trừng phạt kinh tế. Theo thống kê, chỉ riêng ngành du lịch, vốn đóng góp 4,5% GDP của Thổ Nhĩ Kỳ, đã chịu tổn thất nghiêm trọng khi mỗi năm có tới gần 5 triệu lượt du khách Nga đến Thổ Nhĩ Kỳ, chiếm 12% tổng du khách nước ngoài của nước này. Do lệnh cấm vận của Moscow, tăng trưởng kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến giảm 0,3% trong năm 2016, với thiệt hại kinh tế lên tới 9 tỷ USD. Tình trạng bất ổn trong nước, liên tiếp các cuộc tấn công khủng bố đẫm máu nhằm vào Thổ Nhĩ Kỳ cùng quan hệ “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt” giữa Ankara với các đối tác phương Tây đã khiến Ankara nhận ra sai lầm trong chính sách của mình, và động thái quay lại khôi phục quan hệ với Nga là bước đi hợp logic.

Việc Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T. Erdogan khẩn trương xúc tiến cuộc gặp với Tổng thống Nga V. Putin sau vụ đảo chính bất thành hôm 15-7 ở Thổ Nhĩ Kỳ cũng cho thấy, Ankara đang muốn tìm kiếm sự ủng hộ từ Moscow, trong bối cảnh thời gian qua Thổ Nhĩ Kỳ liên tục chịu sự chỉ trích của phương Tây do các hoạt động truy quét và trấn áp hậu đảo chính. Quan hệ giữa Ankara với Mỹ, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Liên minh châu Âu (EU) phần nào bị sứt mẻ sau vụ đảo chính bất thành vừa qua. Ankara cho rằng, các đồng minh phương Tây không chia sẻ và ủng hộ Ankara sau cuộc đảo chính, thậm chí còn cáo buộc một số nước phương Tây “hậu thuẫn” các phần tử đảo chính, trong khi Mỹ và EU bày tỏ lo ngại trước ý định của Tổng thống T. Erdogan khôi phục án tử hình tại Thổ Nhĩ Kỳ nhằm trừng phạt những kẻ tham gia cuộc đảo chính.

Quan hệ Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục căng thẳng khi Washington chưa thực hiện yêu cầu dẫn độ Giáo sĩ Hồi giáo Fethullah Gulen, người hiện đang sống lưu vong tại Mỹ và bị Ankara cáo buộc đứng đằng sau vụ đảo chính bất thành vừa qua, dù Ankara cảnh báo điều đó sẽ gây thiệt hại đến mức không thể khắc phục cho mối quan hệ song phương Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong khi đó, EU cũng quyết định “đóng băng” việc áp dụng quy chế miễn thị thực cho công dân Thổ Nhĩ Kỳ vào EU theo thỏa thuận về người di cư giữa hai bên, bất chấp Ankara cảnh báo sẽ ngừng thực hiện thỏa thuận hỗ trợ EU ngăn chặn dòng người di cư. Nhiều nước EU còn lên tiếng đòi chấm dứt đàm phán về việc Thổ Nhĩ Kỳ gia nhập EU. Trong cuộc trả lời phỏng vấn ngày 08-8 trước thềm cuộc gặp Tổng thống Nga, Tổng thống T. Erdogan thẳng thừng tuyên bố, EU đã không thực hiện những lời hứa với Thổ Nhĩ Kỳ và “đánh lừa” Ankara suốt 53 năm qua. Ankara cho rằng, Mỹ và EU đã áp dụng “tiêu chuẩn kép” khi đánh giá về những sự kiện xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ. Trong bối cảnh đó, không có gì lạ khi Thổ Nhĩ Kỳ thúc đẩy các biện pháp nhằm “xích lại gần” Nga, dù động thái trên dường như khiến phương Tây không hài lòng.

Chuyến công du tới Nga và gặp Tổng thống V. Putin sẽ là chuyến thăm nước ngoài đầu tiên của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ kể từ sau cuộc đảo chính bất thành hôm 15-7 vừa qua, khi tình hình chính trị tại Thổ Nhĩ Kỳ vẫn đang rất phức tạp. Điều này cho thấy phía Thổ Nhĩ Kỳ đặc biệt quan tâm và mong muốn khôi phục hợp tác với Nga.

Trả lời phỏng vấn hãng tin Nga TASS, ngày 07-8, Tổng thống T. Erdogan bày tỏ hy vọng, cuộc hội đàm với người đồng cấp Nga V. Putin vào ngày 09-8, tại thành phố St. Petersburg, sẽ mở ra “trang mới” trong quan hệ song phương.

Theo ông T. Erdogan, đây sẽ là chuyến thăm lịch sử, một sự khởi đầu mới và hai nước sẽ có rất nhiều việc để làm cùng nhau. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của Nga đối với tiến trình hòa giải tại Syria và cho rằng chỉ khi nào các bên hợp tác với Nga thì giải pháp cho cuộc xung đột ở Syria mới có thể được tìm thấy./.