“Mặt trận” mới trong “Cuộc chiến tranh thương mại”

TCCSĐT - “Cuộc chiến tranh thương mại” giữa Mỹ và Trung Quốc chưa lắng dịu liên quan tới Dự luật do Hạ viện Mỹ vừa mới thông qua cách đây không lâu, cho phép Tổng thống Mỹ Ba-rắc Ô-ba-ma tăng thuế nhập khẩu nhằm ngăn chặn “dòng thác” hàng hoá giá rẻ nhưng có chất lượng cao của Trung Quốc tràn vào thị trường Mỹ, thì một “mặt trận” mới vừa được mở ra trên một hướng hoàn toàn ngược lại, đó là ngăn chặn các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc đối với một thứ hàng hoá đặc biệt có tên là “kim loại hiếm và các nguyên tố đất hiếm”.

Ngày 26-10-2010, tại Hội nghị về nguyên liệu cho công nghiệp tổ chức tại Bec-lin, các chính khách cùng đại biểu các doanh nghiệp Đức và thế giới bàn thảo về chiến lược hành động phối hợp để ứng phó với tình hình một số nước, trước hết là Trung Quốc, bắt đầu giảm đáng kể khối lượng xuất khẩu kim loại hiếm và các nguyên tố đất hiếm ra thị trường thế giới. Ông Han-xơ Pê-tơ Cây-ten, Chủ tịch Hiệp hội các doanh nghiệp công nghiệp Đức, tuyên bố tại Hội nghị: “Nếu chúng ta không hành động để chống lại sự thiếu hụt kim loại hiếm và các nguyên tố đất hiếm thì chuỗi giá trị của sản xuất công nghiệp sẽ tiêu tan”.

Rõ ràng, lần này, không chỉ Mỹ mà nhiều nước công nghiệp phát triển cao đang chuẩn bị các biện pháp nhằm buộc Trung Quốc không được hạn chế xuất khẩu kim loại hiếm và các nguyên tố đất hiếm sang thị trường các nước phát triển. Đây là mặt hàng tối cần thiết đối với sự tồn tại và phát triển nhiều ngành công nghệ cao của Mỹ và nhiều nước phương Tây. Các chuyên gia kinh tế và công nghệ ở Mỹ hiện đang gấp rút tiến hành một công trình khảo sát và nghiên cứu đặc biệt về hoạt động xuất khẩu kim loại hiếm và các nguyên tố đất hiếm từ Trung Quốc, mà kết quả cuối cùng có thể dẫn tới việc Mỹ đệ đơn kiện Bắc Kinh lên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) hoặc sẽ có các biện pháp đáp trả thích đáng. Ông Giê-re-mi Uốt-tơ-man, Giám đốc Phòng thương mại của Mỹ phụ trách về Trung Quốc thì cho rằng, việc Trung Quốc áp dụng các biện pháp hạn chế xuất khẩu kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm là đặc biệt nghiêm trọng đến nền công nghiệp của các nước phương Tây, nên cần phải đưa vấn đề này vào chương trình nghị sự của Hội nghị thượng đỉnh G20 vào tháng 11-2010 ở Hàn Quốc.

Cơ quan đại diện của Mỹ về các cuộc đàm phán thương mại đa phương vừa đưa ra tuyên bố rằng, họ đang tiến hành kiểm tra thông tin về việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu kim loại hiếm và các nguyên tố đất hiếm ra nước ngoài. Kể từ tuần cuối tháng 10-2010, sau một thời gian tạm hoãn, Trung Quốc chỉ mới xuất khẩu một đợt loại hàng hóa quý hiếm này. Trước đó, Trung Quốc đã tuyên bố hạn chế xuất khẩu kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm sang Nhật Bản do liên quan đến vụ tàu tuần tra của Nhật Bản bắt giữ tàu đánh cá của ngư dân Trung Quốc. Còn hiện nay, theo các chuyên gia kinh tế Mỹ, Trung Quốc đang bắt đầu hạn chế xuất khẩu kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm sang Mỹ và các nước khác. Động thái này của Trung Quốc có thể tác động tiêu cực khá nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh công nghệ cao của nhiều công ty ở các nước công nghiệp phát triển.

Theo đánh giá của các chuyên gia phân tích kinh tế thế giới, Trung Quốc hiện chiếm 90-95% tổng khối lượng khai thác và sản xuất kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm. Loại nguyên liệu này là phụ gia đặc biệt và tối cần thiết đối với nhiều ngành công nghiệp hiện đại như chế tạo máy tính, các phương tiện truyền thông, công nghệ năng lượng thay thế, v.v.. Không có loại vật liệu đặc biệt này, không thể chế tạo được các loại động cơ điện có hiệu suất cao cho xe ô tô, các linh kiện cốt yếu trong hệ thống năng lượng mặt trời và năng lượng gió, các linh kiện tinh xảo trong máy điện thoại di động, v.v.. Không phải ngẫu nhiên mà ông Đặng Tiểu Bình, người đề xướng công cuộc cải cách kinh tế ở Trung Quốc, đã từng tuyên bố: “Trên thế giới ngày nay, nếu Trung Đông là vương quốc dầu mỏ, thì Trung Quốc là vương quốc kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm”. Bằng tuyên bố này, ông Đặng Tiểu Bình đã chỉ rõ một trong những ưu thế kinh tế đặc biệt quan trọng của Trung Quốc. Vì thế, Bắc Kinh đang sử dụng ưu thế kinh tế hiếm có này trong chiến lược cạnh tranh kinh tế của họ đối với thế giới. Trung Quốc đã thành lập một cơ quan nhà nước chuyên trách thực hiện quyền kiểm soát xuất khẩu kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm, đặt ra các quy định về thuế xuất khẩu đối với loại hàng hóa đặc biệt này, theo đó, mức thuế xuất khẩu sản phẩm kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm ngày càng tăng. Ngoài ra, các công ty nhà nước của Trung Quốc đang tiến hành mua lại các công ty tư nhân chuyên khai thác kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm, hoặc giành tỷ phần ngày càng lớn trong vốn hoạt động của các công ty này.

Liên minh châu Âu đã từng cho rằng, chiến thuật của Trung Quốc trong việc hạn chế xuất khẩu kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm là “không thích hợp” nhưng chưa có dấu hiệu chứng tỏ Trung Quốc nới lỏng những hạn chế này. Theo dự báo của các chuyên gia kinh tế phương Tây, Trung Quốc đang chiếm ưu thế hàng đầu thế giới trong việc sản xuất các thiết bị dùng cho ngành năng lượng thay thế như thiết bị năng lượng mặt trời, thiết bị năng lượng gió, v.v.. nhờ ưu thế đặc biệt của họ về kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm. Theo dự báo, với ưu thế này, sắp tới Trung Quốc có thể dẫn đầu thế giới trong “cuộc cách mạng xanh”.

Thượng nghị sĩ Xan-đơ Le-vin, người đứng đầu Ủy ban Tài chính của Hạ viện Mỹ, cho biết, kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm là tối quan trọng đối với Mỹ. Do đó, phía Mỹ đang xúc tiến cuộc điều tra về hoạt động của Trung Quốc trong xuất khẩu thứ hàng hoá đặc biệt này. Theo ông Xan-đơ Le-vin, việc Trung Quốc đang tạo ra những điều kiện thuận lợi cho ngành công nghiệp của họ liên quan tới sử dụng kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm đang đi ngược lại các quy định của WTO. Tuy nhiên, các quan chức Trung Quốc đã liên tiếp đưa ra hàng loạt tuyên bố nhằm khẳng định rằng, sự lo ngại của các nước phương Tây là không có cơ sở. Cụ thể, đại diện của Bộ Thương mại Trung Quốc cho rằng, dự báo của các nước phương Tây về ý định của Trung Quốc cắt giảm khối lượng xuất khẩu kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm xuống 30% trong năm 2011 là hoàn toàn không có cơ sở. Tuy nhiên, tuyên bố của đại diện Bộ Thương mại Trung Quốc chưa thể làm yên lòng các nước nhập khẩu loại nguyên liệu này. Thậm chí, tiến sĩ Pôn Crúc-men, người từng đoạt Giải Nô-ben về kinh tế, trong bài bình luận đăng trên báo Mỹ “New York Times” cho rằng, biện pháp của Trung Quốc hạn chế xuất khẩu kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm giống như kiểu "bóc nghẹt" ngành công nghiệp tiên tiến ở phương Tây.

Xem ra, với “mặt trận” mới liên quan tới kim loại hiếm và nguyên tố đất hiếm, “cuộc chiến tranh thương mại” giữa Trung Quốc với Mỹ và các nước công nghiệp phát triển chưa có dấu hiệu tới hồi kết./.