Yên Bái phấn đấu phát triển kinh tế toàn diện

TCCS - Yên Bái là một tỉnh miền núi, nằm ở khu vực chuyển tiếp giữa miền Tây Bắc và Trung du Bắc Bộ, nên đây là vị trí cửa ngõ của vùng Tây Bắc để kết nối với tam giác động lực phát triển của Bắc Bộ. Vì vậy, phải có quan điểm tiếp cận vùng mới thấy hết tầm quan trọng không chỉ trong phát triển kinh tế của tỉnh Yên Bái, mà cả về ý nghĩa chính trị, văn hóa, xã hội.

1 - Những thuận lợi và khó khăn

Phía đông bắc, Yên Bái tiếp giáp hai tỉnh là Tuyên Quang và Hà Giang, phía đông nam giáp tỉnh Phú Thọ, phía tây nam giáp tỉnh Sơn La, phía tây bắc giáp tỉnh Lai Châu và Lào Cai. Toàn tỉnh có 9 đơn vị hành chính (1 thành phố, 1 thị xã và 7 huyện), gồm 30 dân tộc sinh sống, trong đó dân tộc kinh chiếm 46,26% dân số của tỉnh, các dân tộc thiểu số như Tày, Dao, Mông, Thái và các dân tộc khác chiếm 53,74% dân số.

Yên Bái là một tỉnh sâu trong nội địa, không nằm trong vùng động lực và trọng điểm đầu tư của Trung ương, không phải là tỉnh thuộc diện đặc biệt khó khăn, trong khi đó xuất phát điểm kinh tế lại thấp, cơ sở vật chất kỹ thuật thiếu và lạc hậu, chưa hấp dẫn được các nhà đầu tư. Nguồn lực của tỉnh nhỏ bé, sự phát triển kinh tế giữa các vùng không đồng đều, kết cấu hạ tầng còn rất yếu kém, trình độ dân trí thấp, nên có thể nói kinh tế của Yên Bái ở trong tình trạng kém phát triển, tụt hậu so với nhiều tỉnh trong khu vực và cả nước. Đây chính là khó khăn, thử thách mà Đảng bộ và cán bộ, nhân dân Yên Bái phải vượt qua trong nhiệm kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI (2005 - 2010).

Song bên cạnh những khó khăn trên Yên Bái cũng có những thuận lợi nhất định trong phát triển kinh tế. Đó là đất đai Yên Bái khá màu mỡ, khí hậu thuận lợi cho trồng trọt nhiều loại cây, tài nguyên rừng, khoáng sản, nước... phong phú và đa dạng, thuận lợi cho phát triển công nghiệp chế biến nông, lâm sản, khoáng sản, vật liệu xây dựng, phát triển thủy điện; hệ thống giao thông khá phát triển, có nhiều tuyến giao thông quan trọng cả về đường bộ, đường sắt, đường sông, nối các tỉnh Đông Bắc với Tây Bắc và đồng bằng trung du Bắc Bộ. Cơ sở vật chất kỹ thuật được xây dựng những năm qua đã và đang phát huy tác dụng to lớn.

2 - Những việc đã làm để phát triển kinh tế toàn diện

Quán triệt Nghị quyết Đại hội X của Đảng và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI là: “... huy động mọi nguồn lực, xây dựng nền kinh tế của tỉnh phát triển toàn diện, có tốc độ tăng trưởng cao hơn, bền vững hơn, theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa... Phấn đấu đến năm 2010 đưa tỉnh ra khỏi tình trạng tỉnh nghèo, trở thành tỉnh phát triển toàn diện, tạo nền tảng phát triển vững chắc cho giai đoạn 2010 - 2020”; đồng thời thấy rõ những thuận lợi và khó khăn đặc thù của tỉnh, Đảng bộ tỉnh Yên Bái những năm qua đã lãnh đạo cán bộ và nhân dân phát huy truyền thống đoàn kết, tự lực, tự cường, tinh thần chủ động, sáng tạo, quyết tâm đưa kinh tế của tỉnh ngày càng phát triển. Cụ thể:

Trong lĩnh vực công nghiệp, Yên Bái xác định đây là khâu đột phá để thúc đẩy kinh tế của tỉnh phát triển nhanh và bền vững, đồng thời để thực hiện được mục tiêu phấn đấu đến năm 2015 trở thành một trong những trung tâm phát triển của vùng Tây Bắc, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Những năm qua Yên Bái đã thực hiện nhiều chính sách thu hút đầu tư, tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế sản xuất, kinh doanh theo hướng minh bạch hóa các thủ tục hành chính và ưu đãi đầu tư... Nhiều nhóm giải pháp đã được đề ra nhằm phát triển công nghiệp, như cơ chế chính sách, công nghệ, thị trường, nguyên liệu... Tỉnh còn tập trung vào những lĩnh vực công nghiệp để có thể khai thác được mọi tiềm năng, lợi thế của địa phương, như phát triển công nghiệp chế biến nông, lâm sản; công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản; công nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng và sản xuất điện. Ngoài ra Yên Bái cũng tập trung xây dựng các khu, cụm công nghiệp để phát triển công nghiệp và tăng năng lực cho kinh tế của tỉnh.

Vì vậy, đến nay toàn tỉnh đã hình thành 5 khu, 12 cụm công nghiệp tập trung với tổng diện tích đất quy hoạch trên 2.000 ha, trong đó Khu công nghiệp phía Nam đã được Chính phủ phê duyệt vào hệ thống các khu công nghiệp quốc gia. Có 53 dự án đầu tư vào các khu, cụm công nghiệp với tổng số vốn 2.355 tỉ đồng, đưa giá trị sản xuất trong các khu, cụm công nghiệp chiếm tới 10,9% tổng giá trị sản xuất công nghiệp của tỉnh. Đặc biệt, tỉnh đã hoàn thành việc xây dựng và đưa hai nhà máy xi-măng lò quay với tổng công suất trên 1,2 triệu tấn/năm vào sản xuất, triển khai xây dựng nhà máy luyện gang thép với công suất 200.000 tấn/năm, tiến hành các dự án khai thác, chế biến đá bột, đá hạt công suất 450 nghìn tấn/năm và một số dự án thủy điện vừa và nhỏ, phát triển mạnh các cơ sở công nghiệp chế biến nông, lâm sản, khai thác có hiệu quả nguồn nguyên liệu tại địa phương.

Các ngành nghề chế biến nông, lâm sản, khai thác và chế biến khoáng sản, sản xuất vật liệu xây dựng đều trở thành những ngành nghề sản xuất chủ lực và xuất khẩu của tỉnh. Yên Bái đã có hàng loạt nhà máy giấy quy mô vừa ở Văn Yên, Trấn Yên, Yên Bình... tạo ra sản lượng giấy đạt gần 30 nghìn tấn/năm, có trên 400 xưởng chế biến gỗ rừng trồng với các sản phẩm chính là ván ép, gỗ xẻ, đũa xuất khẩu và các nhà máy nghiền đá vôi trắng như YBB, Mông Sơn hiện cho ra đời nhiều dòng sản phẩm chất lượng, có giá trị cao, là nguyên liệu quan trọng cho các nhà máy chế biến nhựa, hóa mỹ phẩm, thức ăn gia súc trong nước và xuất khẩu.

Năm 2009 giá trị sản xuất công nghiệp của Yên Bái đứng thứ 4 trong các tỉnh miền núi và trung du Bắc Bộ, dự kiến năm 2010 đạt được 3.000 tỉ đồng, gấp 3 lần so với đầu nhiệm kỳ. Tỷ trọng công nghiệp chế biến, công nghiệp sản xuất và phân phối điện, nước đều tăng, công nghiệp khai thác giảm từ 16,7% xuống còn 6%.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, với những lợi thế về đất đai và rừng, trong khi trình độ của nguồn nhân lực trong tỉnh còn thấp, nên lãnh đạo tỉnh đã thấy rõ cùng với sự đột phá trong công nghiệp, phải phát triển nông nghiệp để phát huy được tiềm năng, lợi thế và tạo đời sống ổn định cho bà con nhân dân. Do đó, Đảng bộ tỉnh đã lãnh đạo việc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong nông nghiệp, nông thôn bằng nhiều cơ chế, chính sách, như thúc đẩy phát triển các vùng sản xuất hàng hóa tập trung một cách có hiệu quả, gắn nông nghiệp với công nghiệp chế biến, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa, hiệu quả kinh tế cao, áp dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất để thâm canh tăng năng suất, chất lượng sản phẩm. Quan tâm đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn, như kiên cố hóa và xây dựng mới nhiều công trình thủy lợi. Điều đáng chú ý là tỉnh rất khuyến khích việc phát huy tính dân chủ trong nhân dân, một mặt, để người dân tự chủ động trong sản xuất; mặt khác, tỉnh cử các cán bộ nông nghiệp đi tìm hiểu, học hỏi kinh nghiệm ở những tỉnh bạn về cách làm mới, sau đó nghiên cứu các cách làm phù hợp với điều kiện, thói quen, tập quán của địa phương để xây dựng thành các mô hình sản xuất hiệu quả và nhân rộng trong địa phương.

Bằng những nỗ lực không ngừng, vượt qua mọi khó khăn về thiên tai, dịch bệnh gây tổn hại không nhỏ cho sản xuất nông, lâm nghiệp, trong nhiệm kỳ qua cán bộ và nhân dân Yên Bái đã đưa giá trị sản xuất nông nghiệp tăng lên qua các năm. Giá trị sản xuất nông nghiệp trong 5 năm tăng bình quân 5,64%/năm. Lương thực bình quân đầu người tăng từ 277 kg (năm 2005) lên 318 kg. Chăn nuôi được chú trọng phát triển theo hướng tập trung, theo phương pháp công nghiệp và bán công nghiệp nên hiện tỷ trọng chăn nuôi chiếm 25% trong giá trị ngành nông nghiệp. Tổng đàn gia súc tăng bình quân 4,33%/năm, đàn gia cầm tăng 5,34%/năm. Tỉnh đã giữ vững, mở rộng và hình thành thêm một số vùng sản xuất hàng hóa tập trung gắn với công nghiệp chế biến và tiêu thụ sản phẩm như chè, tre măng Bát Độ, sắn cao sản, vùng trồng rừng kinh tế, quế.

Sản xuất lâm nghiệp được đầu tư phát triển mạnh, nhất là từ khi Trung ương và tỉnh ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ trồng rừng, chính sách ưu đãi thu hút, kêu gọi các nhà đầu tư, đồng thời kết hợp với thực hiện công tác rà soát các loại rừng. Đến nay tổng diện tích đất có rừng trên địa bàn toàn tỉnh đạt 402.721 ha (năm 2005 đạt 353.812 ha), tỷ lệ che phủ rừng đạt 59,2% (năm 2005 là 48,63%).

Kinh tế trang trại tiếp tục được chú trọng và phát triển theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả. Hiện toàn tỉnh có trên 1.000 trang trại, trong đó có 409 trang trại đạt tiêu chí quy định, thu hút trên 3.000 lao động.

Hoạt động thương mại, dịch vụ có nhiều cố gắng, đạt tốc độ tăng trưởng khá cao, phát triển đa dạng, chất lượng được nâng lên. Trong lĩnh vực này tỉnh đã quan tâm nhiều tới các doanh nghiệp bằng việc hỗ trợ xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường, ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu hàng hóa, đào tạo nguồn nhân lực. Vì vậy, hoạt động lưu thông hàng hóa trong tỉnh đã phát triển ổn định ở cả thị trường vùng thấp và thị trường vùng cao, vùng sâu, vùng xa. Cung cấp được các loại vật tư, hàng hóa thiết yếu bảo đảm đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu dùng của người dân, nhất là các mặt hàng chính sách xã hội ở vùng cao và vùng đặc biệt khó khăn.

Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của tỉnh cũng tăng khá (gấp hơn 2 lần so với năm 2005), hoạt động kinh tế đối ngoại được tăng cường. Trong 5 năm qua Yên Bái thu hút được 1.400 tỉ đồng nguồn vốn đầu tư nước ngoài vào địa bàn tỉnh. Hoạt động tài chính, ngân hàng, dịch vụ vận tải, bưu chính, viễn thông, điện, nước... phát triển nhanh, phục vụ tốt hơn nhu cầu của xã hội.

Một cách khái quát, Yên Bái đạt được những thành tựu trong những năm qua là do đường lối đổi mới đúng đắn của Đảng và những chủ trương nghị quyết của Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI đề ra sát với thực tiễn, yêu cầu phát triển của tỉnh.

Yên Bái là tỉnh có tiềm năng để phát triển du lịch bởi có nhiều điểm di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh nổi tiếng hấp dẫn du khách trong, ngoài nước như hồ Thác Bà, ruộng bậc thang Mù Cang Chải (đã được xếp hạng danh lam thắng cảnh nổi tiếng quốc gia), cánh đồng Mường Lò, khu du lịch Suối Giàng, du lịch nước nóng bản Bon, bến phà Âu Lâu, tranh đá quý Lục Yên.... Hiện Yên Bái nằm trên trục đường xuyên á Côn Minh - Hà Nội - Hải phòng nên có điều kiện thuận lợi phát triển du lịch và các ngành dịch vụ.

Với mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, góp phần xóa đói, giảm nghèo, đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động của tỉnh, năm 2007, Tỉnh ủy Yên Bái đã ra Nghị quyết số 07 NQ/TU nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch, đồng thời, quan tâm đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng các khu, điểm du lịch, chỉ đạo thực hiện có hiệu quả chương trình liên kết phát triển du lịch với các tỉnh Phú Thọ và Lào Cai. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đã phối hợp với các ngành chức năng, các cấp chính quyền địa phương xây dựng “Đề án phát triển du lịch tỉnh Yên Bái đến năm 2010 và định hướng 2015”. Do đó, nguồn thu từ du lịch của Yên Bái có bước tăng trưởng mới. Năm 2009 tỉnh đạt doanh thu 150 tỉ đồng, đón trên 280.000 lượt khách.

Có thể nói các lĩnh vực kinh tế của Yên Bái những năm qua được tập trung phát triển và đã đạt được những kết quả nhất định. Đến nay tổng GDP của Yên Bái (tính theo giá thực tế) đạt gấp 2,5 lần so với năm 2005, GDP bình quân đầu người đạt 10,8 triệu đồng, vượt mục tiêu đề ra và gấp 2,5 lần so với đầu nhiệm kỳ. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, với tỷ trọng nông, lâm nghiệp giảm 5,98%, công nghiệp - xây dựng tăng 6,22%, nhưng cả 3 lĩnh vực công, nông nghiệp và dịch vụ đều có tốc độ phát triển tăng.

Để đạt được sự phát triển một cách toàn diện như vậy, ngoài những biện pháp cụ thể trong từng lĩnh vực như trên đã nêu, lãnh đạo tỉnh luôn chỉ đạo chú trọng đến vấn đề phát triển kết cấu hạ tầng vì đây chính là yếu tố quan trọng để phát triển kinh tế. Bằng việc huy động nhiều nguồn lực và thực hiện có hiệu quả phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, nhiều công trình hạ tầng quan trọng đã được hoàn thành. Tỉnh đã nâng cấp và cải tạo được 143 km quốc lộ 37, 32C và 32 qua địa bàn tỉnh; mở rộng và nâng cấp, cải tạo 148 km đường tỉnh lộ; nâng cấp, cải tạo, mở mới trên 1.500 km đường tới các xã và thôn, góp phần hoàn thiện hệ thống mạng lưới giao thông nội tỉnh, liên tỉnh... Quan hệ sản xuất cũng tiếp tục được củng cố, các thành phần kinh tế phát triển nhanh chính là một trong những yếu tố góp phần tích cực vào tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh.

Một cách khái quát, Yên Bái đạt được những thành tựu trong những năm qua là do đường lối đổi mới đúng đắn của Đảng và những chủ trương nghị quyết của Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI đề ra sát với thực tiễn, yêu cầu phát triển của tỉnh. Ngoài sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành có hiệu quả của các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền các cấp, các ngành; vai trò phát huy sức mạnh đại đoàn kết của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể; cùng sự nỗ lực phấn đấu của cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang và nhân dân các dân tộc trong tỉnh đã khai thác có kết quả những tiềm năng, thế mạnh của Yên Bái và phát huy các thành tựu đã đạt được trong những năm trước cho sự phát triển của tỉnh.

3 - Bài học kinh nghiệm và hướng đi tới

Bài học kinh nghiệm rút ra trong quá trình lãnh đạo phát triển kinh tế của tỉnh là trong lúc đang phải tìm khâu đột phá, ngành hàng chủ lực để kéo toàn bộ nền kinh tế vươn lên nhanh chóng, thì cần luôn luôn quan tâm đến sự phát triển một cách toàn diện. Phấn đấu tăng trưởng kinh tế cao nhưng phải có hiệu quả và bền vững, gắn với giải quyết tốt những vấn đề văn hóa - xã hội, bảo vệ môi trường và củng cố quốc phòng - an ninh. Luôn phát huy trí tuệ tập thể, đề cao tính chủ động, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Tăng cường tính sáng tạo, chủ động trong xây dựng những chính sách phù hợp, đồng bộ để khai thác tiềm năng, lợi thế của địa phương và thu hút các nguồn lực đầu tư từ bên ngoài cho sự phát triển của tỉnh. Không ngừng mở rộng và phát huy dân chủ, củng cố tinh thần đoàn kết nhằm tạo sự đồng thuận, thống nhất và quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị trong xây dựng phát triển kinh tế của tỉnh một cách toàn diện. Ngoài ra, phải chăm lo củng cố, nâng cao năng lực và sức chiến đấu của các tổ chức đảng, nhất là ở cơ sở. Chú trọng công tác kiểm tra, giám sát của Đảng, các tổ chức đoàn thể, chính quyền.

Với một địa bàn rộng, địa hình phức tạp, có trên 30 dân tộc sinh sống, Yên Bái nằm ở vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh vùng Tây Bắc.

Tuy nhiên, lãnh đạo và cán bộ tỉnh Yên Bái cũng thẳng thắn nhìn nhận một cách khách quan rằng, tuy kinh tế của tỉnh những năm qua có sự tăng trưởng cao nhưng chưa bền vững, tăng trưởng còn dựa nhiều vào các yếu tố vốn, tài nguyên thiên nhiên, lao động thủ công... Năng suất lao động thấp, khả năng cạnh tranh của nền kinh tế còn yếu, chuyển dịch cơ cấu trong nội bộ các ngành kinh tế và chuyển dịch cơ cấu lao động còn chậm. Trong nông nghiệp, hiệu quả sản xuất còn thấp, mang tính chất sản xuất nhỏ. Công nghiệp phát triển chưa tương xứng với tiềm năng của tỉnh, chưa có những sản phẩm đạt chất lượng cao, có thương hiệu. Các ngành dịch vụ chiếm tỷ trọng còn nhỏ trong GDP, giá trị kim ngạch xuất khẩu hàng hóa chưa cao, hoạt động du lịch phát triển chậm, chưa khai thác được tiềm năng của tỉnh. Mặc dù kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được sự quan tâm rất lớn của Đảng và Nhà nước song do nhiều lý do nên vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của tỉnh. Kinh tế - xã hội vùng cao phát triển chậm, hiệu quả chưa cao.

Với một địa bàn rộng, địa hình phức tạp, có trên 30 dân tộc sinh sống, Yên Bái nằm ở vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh vùng Tây Bắc. Yên Bái là căn cứ cách mạng và an toàn khu trong kháng chiến, còn ngày nay, là cửa ngõ của vùng Tây Bắc, kết nối với đồng bằng và khu vực phát triển trung tâm. Vì thế, phát triển kinh tế của tỉnh Yên Bái có ý nghĩa không chỉ riêng đối với tỉnh mà còn cả đối với vùng Tây Bắc và đất nước, có ý nghĩa không chỉ về kinh tế mà cả về chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh. Trong những năm tới Yên Bái sẽ tiếp tục phấn đấu và phát triển theo hướng trở thành tỉnh phát triển toàn diện và bền vững, trước hết tập trung vào 3 khâu đột phá là: phát triển kết cấu hạ tầng mà trọng tâm là giao thông nông thôn; bảo đảm an sinh xã hội mà trọng tâm là hỗ trợ phát triển nhanh những huyện nghèo; phát triển nguồn nhân lực để bảo đảm sự phát triển bền vững. Song, để đạt được những mục tiêu trên, ngoài sự nỗ lực của tỉnh với tinh thần tự lực tự cường, thì sự quan tâm của Đảng và Nhà nước bằng việc chỉ đạo các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, xây dựng những chính sách hợp lý (có sự quan tâm nhất định tới Yên Bái) và các chính sách hợp tác liên kết phát triển kinh tế vùng, giữa các vùng trong cả nước là điều rất quan trọng. Đây chính là sự mong mỏi và là điều có ý nghĩa động viên, khuyến khích rất lớn đối với nhân dân các dân tộc trong tỉnh trong công cuộc phát triển kinh tế toàn diện của Yên Bái./.