Thành phố Hà Nội chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ tài nguyên, môi trường

Những chỉ báo đáng quan tâm về môi trường Hà Nội

Thủ đô Hà Nội sau khi thực hiện Nghị quyết số 15 của Quốc hội khóa 12 về điều chỉnh địa giới hành chính vào tháng 8-2008, diện tích tự nhiên được mở rộng, quy mô vào loại đô thị lớn trong khu vực với 3.344,7km². Khí hậu của khu vực Hà Nội khá điển hình ở vùng đồng bằng Bắc Bộ là nhiệt đới gió mùa; mùa đông lạnh, đôi khi có sương muối; lượng mưa ít; mùa hè nắng nóng, lại nhiều mưa và giông bão. Những năm gần đây, biến đổi khí hậu trái đất, hiệu ứng nhà kính và sự quá tải về dân cư, sự phát triển của công nghiệp,… đã tác động cục bộ và phức tạp đến môi trường tự nhiên và xã hội của Thủ đô. Nhiệt độ trung bình hằng năm qua các giai đoạn có xu thế tăng, từ 33,08⁰C (giai đoạn trước 1975) lên 33,74⁰C (1975 - 2005) và đạt 34,8⁰C (2005 - 2010). Lượng mưa cũng có xu thế tăng và thường tập trung trong một thời gian ngắn. Trung bình tổng lượng mưa trong năm tăng từ 1249,4mm (giai đoạn trước 1975) lên hơn 1600mm trong các giai đoạn tiếp theo: 1676,1mm (1975-2005) và 1630,4mm (2005 - 2010), trung bình mức tăng khoảng 25%. Chênh lệch lượng mưa giữa tháng cao nhất và tháng thấp nhất khoảng 50 - 80 lần. Độ ẩm không khí cũng tăng hơn vào các tháng mùa mưa và thấp hơn về mùa khô. Tháng cao nhất vào giai đoạn trước 1975 là 90% và tăng lên 91% - 93% những năm gần đây; trái lại, độ ẩm vào tháng thấp nhất lại giảm từ 72% (giai đoạn trước 1975) xuống 66% - 68%. Diễn biến nêu trên cho thấy sự bất thường về khí hậu khu vực Hà Nội đang gia tăng. Từ đó có thể dẫn đến các tai biến thiên nhiên như cạn kiệt tài nguyên nước ngầm, sạt lở các dòng sông, nền đất yếu và sụt lún, lũ lụt và động đất,… có thể xảy đến. Chất lượng môi trường không khí tại thành phố Hà Nội đang bị suy giảm trầm trọng. Vấn đề ô nhiễm không khí, chủ yếu là bụi đang có chiều hướng gia tăng. Một số khu vực có biểu hiện ô nhiễm CO, SO₂; tiếng ồn và ô nhiễm cục bộ do hoạt động giao thông vận tải, hoạt động xây dựng, hoạt động sản sinh năng lượng, công nghiệp, sinh hoạt tập trung, xử lý chất thải đang hiện hữu khá phức tạp. Trong đó, ô nhiễm không khí đô thị do các hoạt động giao thông vận tải chiếm tỷ lệ khoảng 70%. Khu vực ngoại thành, ô nhiễm không khí do sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, sản xuất ở các làng nghề, sinh hoạt, hoạt động xây dựng hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội do đô thị hóa nông thôn đang diễn ra với mức độ cao. Vì vậy, công tác bảo vệ môi trường và hành động chủ động trước sự biến đổi khí hậu của Hà Nội càng trở nên bức thiết.

Vào cuộc sớm, tạo hiệu ứng xã hội tốt

Thành phố Hà Nội là địa phương chủ động vào cuộc sớm và liên tục trong công tác bảo vệ môi trường. Thực hiện Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15-11-2004 của Bộ Chính trị “Về bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Thông tư số 22-TT/TU ngày 04-8-2005 về tăng cường công tác bảo vệ môi trường Thủ đô trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và triển khai Đề án số 31-ĐA/TU của Thành ủy về “Một số nhiệm vụ trọng điểm về cải thiện môi trường xã hội trong hai năm 2004 - 2005”. Hà Tây (trước khi sát nhập với Hà Nội), Tỉnh ủy đã ban hành Nghị quyết số 13/NQ-TU ngày 7-4-2005 về “Nhiệm vụ bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa giai đoạn 2005 - 2010 và những năm tiếp theo”. Ngày 21-01-2009, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị số 29-CT/TW “Về bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” nhằm tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết 41-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa IX). Thành ủy đã quyết liệt chỉ đạo các ngành, các địa phương quán triệt sâu sắc Chỉ thị 29-CT/TW; tiếp tục đề ra các giải pháp và hành động cụ thể, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn thành phố nhằm hiện thực hóa chỉ thị, nghị quyết và các chủ trương của Đảng, Chính phủ vào thực tiễn đời sống xã hội.

Năm 2009, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ra các nghị quyết, chỉ thị, xây dựng kế hoạch và phê duyệt đề án về xử lý, giải quyết các vấn đề về môi trường và trật tự đô thị như: Chỉ thị “Về tăng cường quản lý xây dựng, trật tự an toàn giao thông, chỉnh trang đô thị và vệ sinh môi trường trên địa bàn thành phố” của UBND thành phố; Nghị quyết 03/2009/NQ-HĐND ngày 17-7-2009 của HĐND thành phố Hà Nội khóa XIII, nhiệm kỳ 2004 - 2011; tại kỳ họp thứ 18, HĐND khóa XIII đã thông qua Đề án số 141/ĐA-UBND về “Nhiệm vụ và các giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường bức xúc trên địa bàn Thành phố Hà Nội đến 2010”; Kế hoạch số 142/KH-UBND ngày 18-9-2009 của UBND về triển khai thực hiện các nội dung đề án trên địa bàn toàn thành phố. Đại hội lần thứ XV của Đảng bộ thành phố Hà Nội đã xác định 2 khâu đột phá, trong đó có nhiệm vụ trọng tâm là xử lý ô nhiễm môi trường. Trong 9 chương trình công tác trọng tâm thực hiện Nghị quyết Đại hội XV của Thành ủy, Chương trình số 07 là tập trung xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị, bảo vệ và nâng cao chất lượng môi trường giai đoạn 2011 - 2015. Nội dung Chương trình xác định rõ lộ trình thực hiện và đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, không dàn trải; tập trung xem xét các dự án và công trình ưu tiên tạo bước đột phá quan trọng trong lĩnh vực giao thông, cấp thoát nước và xử lý ô nhiễm môi trường.

Các quận huyện và các sở, ban, ngành trong toàn thành phố đã tích cực vào cuộc, tham gia công tác ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ nguồn lực tài nguyên, cải thiện môi trường.

Những kết quả tích cực trong công tác bảo vệ môi trường và trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu

Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường được duy trì thường xuyên và có sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan báo chí truyền thông địa phương và Trung ương với những cách làm sáng tạo. Báo Hà nội mới mở chuyên mục môi trường; Đài Truyền hình Hà Nội, Kênh Truyền hình VTV2 đều đặn phát các phóng sự về thực trạng môi trường của thành phố Hà Nội và các giải pháp đang triển khai thực hiện. Tọa đàm bàn tròn nhiều cuộc về công nghệ xử lý và truyền thông các thông điệp mới về môi trường về các hoạt động cải tạo cảnh quan môi trường sống. Tuyên truyền mạnh mẽ về kết quả triển khai Chương trình 07-CTr/TU của Thành ủy, bảo vệ môi trường làng nghề, công tác thanh tra, kiểm tra,… Ban Tuyên giáo Thành ủy phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường đưa nội dung bảo vệ môi trường vào tài liệu sinh hoạt nội bộ; tổ chức các hội nghị chuyên đề và tích cực giới thiệu các mô hình, điển hình tiêu biểu quản lý môi trường. Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Hội Phụ nữ tổ chức hội thảo công tác truyền thông bảo vệ môi trường trong cấp hội; phối hợp với Thành đoàn tổ chức Diễn đàn Thanh niên Thủ đô với môi trường; phối hợp với Hội Cựu chiến binh thành phố tổ chức Hội thảo giới thiệu chương trình xử lý ô nhiễm các hồ nước, thành lập đội ngũ tuyên truyền viên tại địa phương để giám sát, bảo vệ môi trường hồ; phối hợp với Hội Nông dân triển khai các hoạt động về bảo vệ môi trường trong năm 2013,...

Công tác giải quyết các vấn đề môi trường ở khu, cụm công nghiệp, làng nghề, khu đô thị. Thành phố đã chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường khảo sát lựa chọn các địa điểm để đặt trạm quan trắc tự động kiểm soát vấn đề nảy sinh về môi trường; đồng thời phối hợp liên ngành quản lý, đôn đốc các ban quản lý khu, cụm, điểm công nghiệp, các chủ đầu tư thực hiện nghiêm túc việc đầu tư xây dựng trạm xử lý nước thải trong các khu, cụm, điểm công nghiệp làng nghề. Đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng các trạm xử lý nước thải tại khu, cụm công nghiệp, làng nghề, khu đô thị. Hàng loạt dự án nhà máy, trạm thu gom, xử lý nước thải các huyện ngoại thành đã và đang được triển khai, xây dựng như:

- Dự án xây dựng các nhà máy xử lý nước thải dọc lưu vực sông Nhuệ trên địa bàn huyện Hoài Đức, nhà máy xử lý nước thải cầu Ngà 1 xử lý nước thải cho 3 làng nghề Cát Quế - Minh Khai - Dương Liễu, công suất dự kiến 12.000-13.000m³/ngày; 2 nhà máy tại thôn Kim Hoàng, phạm vi thu gom, xử lý ở các xã Vân Canh, Di Trạch, Kim Chung và một phần xã Đức Giang, công suất dự kiến 8.000m³/ngày đêm và nhà máy tại xóm Trại Chiêu, xã Sơn Đồng, huyện Hòa Đức, giá kênh tiêu T2-6 và trục đường liên xã Sơn Đồng - Song Phương.

Đã đưa vào vận hành nhiều nhà máy, trạm xử lý nước thải như: Yên Sở (công suất 200.000m³/ngày đêm), các trạm xử lý nước thải tập trung tại Khu công nghiệp Quang Minh I (công suất 3.000m³/ngày đêm), Hà Nội - Đài Tư (công suất 2.000m³), Khu công nghiệp Nam Thăng Long, Dự án đầu tư xây dựng trạm xử lý nước thải cụm công nghiệp vừa và nhỏ Từ Liêm với tổng kinh phí đầu tư là 40 tỷ đồng (công suất 3.500m³),... Ngoài ra, thành phố Hà Nội cũng đang tích cực đẩy nhanh tiến độ xây dựng các trạm xử lý nước thải tập trung quy mô lớn ở Yên Xá, Phú Đô, Hồ Tây và các nhà máy khác theo quy hoạch như: trạm xử lý nước thải Khu công nghiệp Thạch Thất - Quốc Oai; trạm xử lý nước thải Khu công nghiệp Phú Nghĩa, công suất 2.000m³,...

Công tác thu gom, xử lý rác thải được Sở Tài nguyên và Môi trường kiểm tra, điều tra cơ bản hiện trạng quản lý và xử lý chất thải rắn trên địa bàn 18 huyện ngoại thành. Qua đó, Sở này đã triển khai xây dựng Đề án thu gom, quản lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn Thành phố.

Để giải quyết tình trạng tồn đọng rác thải khu vực nông thôn, 5 tháng đầu năm 2012, thành phố đã chỉ đạo UBND các huyện và kêu gọi các nhà đầu tư triển khai thực hiện các dự án đầu tư xử lý rác thải trên địa bàn 18 huyện. Sở Tài nguyên và Môi trường đã hướng dẫn quy trình xử lý chôn lấp rác thải có kiểm soát, hợp vệ sinh áp dụng cho khu vực dân cư nông thôn; đồng thời kiểm tra tiến độ các dự án, xử lý, tháo gỡ những khó khăn vướng mắc khi triển khai dự án,... Phối hợp với Sở xây dựng, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính trong việc phân luồng rác, lựa chọn phương án xử lý khẩn cấp tại bãi rác Xuân Sơn, dự án Nhà máy xử lý rác thải 2000tấn/ngày của Công ty cổ phần Tiến bộ quốc tế AIC. Ưu tiêu lựa chọn và giới thiệu các dự án đầu tư xử lý rác thải cho khu vực nông thôn. Sở Tài nguyên và Môi trường được giao là chủ đầu tư dự án ô chôn lấp rác thải 3ha Xuân Sơn mở rộng theo phương pháp bán yếm khí theo công nghệ của Nhật Bản (Fukoka). Tại 4 huyện Thường Tín, Mỹ Đức, Thanh Oai, Ứng Hòa đã hoàn thành và đưa vào sử dụng ổn định từ đầu năm 2011. Ở một số huyện khác như: Đan Phượng, Phúc Thọ, Hoài Đức, Đông Anh, Chương Mỹ, Thanh Oai, Quốc Oai,... đều có dự án đầu tư xây dựng các khu xử lý rác thải tập trung của huyện. Các dự án này đang được đầu tư và tích cực triển khai thực hiện, theo dự kiến, các dự án này sẽ hoàn thành và đưa vào vận hành vào năm 2013 gồm: Nhà máy xử lý rác thải Seraphin (công suất 300tấn/ ngày); Nhà máy xử lý rác thải Phương Đình (Đan Phượng), quy mô 5,5ha, công suất xử lý 200tấn/ngày; Khu xử lý rác thải Việt Hùng (Đông Anh), quy mô 8,8ha, công suất xử lý 300tấn/ngày bằng công nghệ đốt plasma; Khu xử lý rác thải Núi Thông giai đoạn II, quy mô 8,4ha, với công nghệ tiên tiến, công suất 350tấn/ngày; Khu xử lý rác thải xã Lại Thượng (huyện Thạch Thất), quy mô 15ha, công suất 300tấn/ngày bằng công nghệ sinh hóa kết hợp; Dự án “Khu xử lý chất thải rắn và nguyên liệu tái tạo” Xuân Sơn (thị xã Sơn Tây), quy mô 3,8ha, công suất 300tấn/ngày áp dụng công nghệ sinh hóa kết hợp đốt; Dự án “Lò đốt rác thải Mỹ Đức” xử lý rác thải tại khu vực chùa Hương,...

Ngoài ra, thành phố Hà Nội cũng đang tích cực triển khai một số đề án lớn khác nhằm giải quyết hài hòa, gắn công tác bảo vệ môi trường Hà Nội với sự bền vững của các vùng phụ cận như: Đề án sông Nhuệ - sông Đáy; Dự án đo đạc hiện trạng và cắm mốc giới hành lang bảo vệ lưu vực sông Nhuệ thuộc địa bàn thành phố Hà Nội. Thành phố phối hợp với Tổng cục Môi trường lắp đặt thiết bị camera giám sát thường xuyên dòng chảy tại đập Thanh Liệt (huyện Thanh Trì); thực hiện Chương trình xử lý ô nhiễm nước sông Tô Lịch với một số nội dung: Xây dựng đề án định hướng cải tạo, nâng cấp sông Tô Lịch, thí điểm thu gom, xử lý nước thải, nghiên cứu đề xuất bổ cập nước cho sông Tô Lịch theo phương án tiếp nước từ Sông Nhuệ vào sông Tô Lịch, sử dụng chế phẩm làm sạch nước cho khoảng 10.000 hộ trên lưu vực sông Tô Lịch.

Về bảo vệ đa dạng sinh học, an toàn sinh học, thành phố đã xây dựng Kế hoạch số 114/KH-UBND ngày 6-8-2010 về bảo vệ đa dạng sinh học, an toàn sinh học đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020 trên địa bàn, trong đó nhấn mạnh các nhiệm vụ: Tuyên truyền, giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng về đa dạng sinh học và an toàn sinh học; Điều tra, đánh giá đa dạng sinh học và tài nguyên sinh vật thành phố Hà Nội làm cơ sở cho phát triển và bảo tồn; Điều tra thống kê xây dựng danh mục các loài ngoại lai xâm hại trên địa bàn, đánh giá khả năng xâm nhập, xây dựng biện pháp phòng ngừa, kiểm soát; Điều tra, khảo sát và quản lý các khu đất ngập nước trên địa bàn và xây dựng Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học thành phố Hà Nội.

Bảo vệ tài nguyên môi trường, chủ động ứng phó với thiên tai và biến đổi khí hậu được lồng ghép với các chương trình tổng thể trong chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội như: Chương trình nước sạch nông thôn; Chính sách giao rừng, khoán quản; Chương trình cải tạo giống cây trồng, vật nuôi và giống cây công nghiệp; Chương trình sử dụng vật liệu mới; Chương trình phát triển giao thông vận tải nông thôn, đô thị; Chương trình phòng tránh thiên tai; Chương trình năng lượng mới và năng lượng tái tạo; Chương trình quản lý và phát triển rừng phòng hộ; Chương trình văn hóa, giáo dục, y tế; Chương trình xóa đói giảm nghèo; Chương trình an ninh - quốc phòng; Chương trình phát triển thể thao và du lịch; Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội thành phố; phát triển các ngành kinh tế và các huyện, thành phố trong thành phố và Chương trình xây dựng nông thôn mới,…

Bảo vệ môi trường và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu là một chiến lược quan trọng để phát triển bền vững. Đối với Thủ đô Hà Nội, vấn đề này càng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng không chỉ với Thủ đô mà còn có ý nghĩa chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Vì vậy, nhiều năm qua, Hà Nội đã vào cuộc quyết liệt với những nhóm giải pháp tổng thể. Kết quả tuy chỉ mới đạt được ở bước đầu, nhiều bất cập còn cần điều chỉnh, nhiều phát sinh thách thức mới tiếp tục xuất hiện. Nhưng với lộ trình và bước đi, cách làm mới đang tạo ra thành tựu mới của Hà Nội trong sự nghiệp bảo vệ môi trường trước các thách thức của biến đổi khí hậu./.